Peke Donia, de koloniael

[p. 61]

[I.1.11]

It binne hiele rekken, fan moarns in oere of âlve oant jûns fiif oere, mar it is sa'n ein alhiel oan 'e Bûtendyk ta, dat men kin der net in kear of trije oer rinne. Sadwaande meitsje se twa skoften, moarns oan in oere of njoggen tsien ta en om ryklik âlve oere binne se wer by it wurk. In tsjetteltsje kofje mei en in hapke iten, dan giet it wol. Om in oere of trije stekt Heit ôf te melken, meastal leit der dan noch in moai eintsje biten út, sadat Peke wol wurk hat mei snijen, bultsje opmeitsjen en bestopjen oan in oere of fiif ta. Dan hat er jûns syn nocht ek skjin, fral as it hast sa'n hiele dei wiet is, dan komt er gauris sompe thús. Mar hy docht it mei wille. Minne griist it him oan, dat de âld man der ek hiele dagen foar leit. Dy wol lykwols net oars. Dan praat Peke him altyd mar moai foarlik fuort te melken.

Jonge, it fertsjinnet oars sa aardich. Mei in goed wike, soe er wol sizze, kin it spul der út en dat wurdt in grouwe sechstich gûne yn minder as trije wike.

Wylst er de grouwe sûkerbiten mei it smoarge grypke ut 'e peiske grûn wrikt, beprakkesearret Peke dat jitris. In ein fierder leit Heit op in grouwe baalsek te snijen; as de âlde der op 't lêst mar net wat fan oerhêldt. Mar it dollen is ek gjin dwaan mear foar him.

Hja wiene krekt foar de wiette klear mei har eigen spul, op in stikje foerbiten nei dan en wat koalrapen yn it ierripe jirpellân en de minne rite wierret harren no ek sa moai yn 'e kaart, want mei goed waar hie Visser alles mei eigen berêde kinnen.

Nei de mâle Ljouwerter reis hie Peke fêst foar him nommen, hy soe wat útfine om it wer goed te meitsjen. En sa is er op bite oannimmen kommen. Heit woe der earst gjin praat fan hearre. Mar hy is op in goede jûn nei Visser ta stapt en it wie sa mar klear.

En no is it krekt oft er mei eltse raam wat fan syn misstap goed makket, en noch nea hat er safolle wille yn syn wurk hân. Allinne de âld man, dat giet him sa min nei 't sin!

[p. 62]

De Mitselwierster kant út wennet in man, dy hat in bistje oer, dat moast oars skielk mar wêze. Iten by de bult, dat hawwe se inoar al faak tefoaren rekkene. As se no dit bitejild ridlik gau barre, dan kin de nijkeap noch mei de oaren op stâl.

Wêr leit Heit sa nei te sjen? Oh, der koe wol ien mei de fyts de foarikker lâns komme.

‘Sjochstû wa't dêr oan komt, Peek?’

‘Nee, miskien de agint foar it fabryk.’

‘Soe 't al?’ De âlde snijt in byt en digert en digert.

Ja, de agint, dat soe wol kinne.

‘Ik kin it net sjen, dû Peek?’

‘Hy sil hjir wol komme, tink. Nee, ik sjoch it ek net.’

It lûkt nei twaën en foar drinken moast dizze ikker der oars út, dat Peke is de hiele man al hast fergetten, as dy it bitelân opkomt. By it rêchrjochtsjen sjocht er him: Seinstra!

‘Dêr ha 'k se, hear! Bliksekater, wat sitte jim hjir yn 'e modder!’

Heit bliuwt mei in byt yn 'e hân lizzen: wat ha wy no?

‘Seinstra, jo hjirre! Dit is Seinstra no, Heit!’

‘Dit is âlde Donia, tink? Hoe is it mei jo?’

‘Bêst, mei jo ek?’

‘'t Is hjir wrychtich op Elba. Ik wie oan Dokkum ta kaam mei de bus en doe mei de fyts nei de buorren ta, ik tocht, dat jimme dêr wennen, Nee fansels, earst in ein de lannen yn en, hoe kin 't sa beroerd? Doe noch net iens thús, dat doe bin ik it Jaachpaad safier delkaam en by de pleats hearde ik, hjir oansje wiene jim.’

Heit klaut oerein en skrabbet him de boksen ôf: ‘Hea wat treft dat no mâl! Oars soe 'k sizze, Peke, wy brekke der oerdei út en sette thús wat tee.’

Dêr wol Seinstra neat fan hearre, nee gjin drokte. Hy komt skielk wolris wer, as it wurk dien is. Hy hie allinne mar in boadskip.

It is sawat drinkerstiid, dat hja falle op in bultsje bitekrûden del, mei in droege sek dêrop, Peke hellet it kofjetsjetteltsje mei de kûmkes fan 'e ein en tinkt: in boadskip, in boadskip! Wat krije wy no?

[p. 63]

Wiidút sit Seinstra op 'e krûden, syn grouwe jekker knopet er los, smyt de pet efteroer en laket gol lûdop.

‘Ik soe sizze, Seinstra, jo drinke út myn kûmke, in bytsje kofje dochs, net?’

‘Jonge ja, mar dû sels earst, Donia, dû moatst der noch fan groeie jong.’

Heit sjocht de golle praatsjemakker ris oan en laket: ‘Soa binne jo Seinstra no?’

‘Ja, jim sille wol tinke, wat moat dy keardel hjir, hen? Hè, dat smakket lekker Donia, nee, no dû sels earst. Nee, it wie my iderkearen al yn 'e wei, dat jo soan okkerwyks sa mâl nei hûs rekke is, ik haw him doe sawat meinommen en och, jo wite, as dy âlde Eastgongers oan 'e swalk reitsje...’

‘No, dêr hoege jo jo neat fan oan te lûken, ik sei ek tsjin Peek, ik begryp it ek bêst, it libben is hjir ynienen sa'n stik oars en hy hie my sa holpen yn 'e ûngetiid.’

‘Dat is yn oarder Donia, it is ek sa. Mar ik hie wizer wêze moatten, yn alle gefallen hie it him gjin sint kostje meien, ik woe him dy sneontemoarn ek sa graach in pear sinten meijaan, mar keardel, ik hie gjin botsen. En no tocht ik, ik haw krekt wer pinsjoen bard, wy soene efkes ôfrekkenje.’

Ut 'e binnenbûse hellet er de portefeuille en siket der twa briefkes út fan tsien en trije fan fiif.

‘Sjoch Donia, no binne wy noch net hielendal lyk, mar ik koe dizze moanne net mear misse, dat...’

Heit arbeidet him út 'e bitestrûken oerein, dat er him de kofje oer de kile griemt: ‘Jo binne wol wizer, wat soe dat betsjutte, nee, dat is al lang yn oarder, hear, n't Peek?’

Der helpt lykwols gjin ynlizzen oan, Seinstra bliuwt wiidút yn 'e krûden sitten, drinkt syn twadde kop kofje op en stiet op syn stik: hy hat it sa ornearre, hy hat de reis der om makke, en der is gjin praten oan. Hy hat der net hurd foar hoegd te bealgjen en hja beide wol en sa'n âlde boedjang¹ kin it der bêst sûnder rêde.

Dat lang om let nei folle hinne en wer praten fine de optear-

1 frijfeint.

[p. 64]

de papierkes in plakje ûnder yn Heite koperen tabaksdoaze.

Gâns in skoft bliuwe se mei de jas om 'e skouders op 'e bitekrûden Sitten, âlde dingen wurde ophelle, de buorkerij bepraat, it plan fan noch in nijkeap oppere: wat tocht Seinstra dêrfan?

Sadwaande is it trije oere foar 't hja it yn 'e gaten hawwe en Seinstra fljocht oerein: ‘Dan moat ik nedich fuort, man!’

It wurdt Heit syn melkerstiid ek sa stadichoan.

‘Bliuwstû hjir noch wat? Dan rin ik mei jo op safier, Donia, myn fyts leit dêr op 'e foarikker.’

Sil Seinstra skielk fral ris wer komme, as it lânwurk dien is? Peke wol ek graach ris wat prate en sa komt Heit ek noch in hiele protte te witten; sil er it fral dwaan?

Efter yn 'e biten sjocht Peke de twa manlju efternei, ien sa rjocht as in kears, de oare rûngear. Beide binne hja him nei.

By de daam stapt Seinstra op, it Jaachpaad út nei Dokkum ta, noch ienkear stekt er de hân omheech. Heit is al wei wurden efter de hege dyk. Swier sûge de biten út 'e weake grûn, dan kwakt er se op in rige. No hast mar oan 't snijen, oars wurdt it strak te let, noch bestopje en alles. It wurdt jûn wer gau tsjuster mei dit dampige waar. Seinstra is net mear by ljocht yn Ljouwert, dêr binne strak de lampen op foar de winkels en Marjan rint foar de etalaazjes lâns. Marjan, de deale, wat oars in fanke, as it strak tsjuster wurdt yn Ljouwert... Kom no snije, hè, dêr leaver mar net oer prakkesearje, dy hat him jild genôch de bûse útjage. Ja, mar wat ek in jûn! Ja, mar wat ek in jild! Snije no, blikslagger, strak is it tsjuster.

Hy hat de takst dochs noch wat te grut naam, dat it bultsjebestopjen giet fierhinne by tsjuster. No ek gau op hûs oan.

In lette Hunzeboat stoomt it Djip lâns, by Visser's rydt de lêste wein fol bitekrûden it hiem op, yn 'e foarein barnt de lampe troch de ruten, oan 'e sindelwei strúnt it fee by de sleatten lâns. Stâltiid! Djip lizze de weinspoaren yn 'e âld reed. Peke hat in hûdfol wurk om de klompen net fol te krijen by tsjuster.