Peke Donia, de koloniael

[p. 45]

[I.1.8]

Hja binne deis drok oan 't ierripe jirpels dollen. Der binne al gâns nei de feiling ta en it smyt in moaie sint op. Hjoed is it sneon, dat se hawwe it oerdei mar op in sêft sin set. Heit hat it ek wat yn 'e rêch fan 't dollen. Mei de ûngetiid hat er him al wat fertild en no oppenearret it him op 'e nij. Dat hy hat der ek gjin sin oan om mei nei Ryk Fisker. Peke lykwols hat it mar fêst op 'e hûd om dy kant efkes út. Dat hja hawwe betiid iten en Peke hat him wat ferstrûpt.

Moai hastich rint er it Jaachpaad del, dêr't al in moaie twadde sneed gers stiet. Mar dêr sjocht er jûn net sa bot nei.

Ryk is oer de fûken gear, op 'e foarikker hinget er se del te druien. As er Peke yn 'e gaten kriget, smyt er it spul der hinne en springt yn 'e skou.

‘Kom, dat stiet my oan, datstû jûn wat by my komst te praten. De âld man net al te goed?’

Op 'e foarikker stiet in tarre bank, dêr falle se del. En dan fertelt Peke, dat dit eigentlik it doel fan 'e reis mar heal is. No ja, hy hat it Heit sa al foarhâlden, mar it doel wie feitlik om in loopke nei de terp.

‘Soa, rinst soms op frijersfuotten?’

No ja, dêr kaam it sawat op del. Mar Heit moast it noch mar net witte: in protte drokte om neat.

‘Doch dyn bêst jonge, as ik it dy ôfriede soe, soe it wêze, oft ik it dy net gunde.’

‘Mar ik hear wol, oanriede kinne jo it net.’

‘Nee, earlik sein net. Mar stek der mar hinne.’

Dat wie ek it doel en Peke reizget fierder, dwers troch de lannen. Sa skean oer is it net sa'n mâl ein. Mar wat er eigentlik dwaan sil, hat er in minder klear begryp oer. Om der sa yn 'e hûs te stekken, dat giet dochs net oan. Hy hopet mar, hja sil op 'e jûn út 'e buorren wei thús komme en dan heint er har op. 't Liket om hûs hinne moai stil. De âld man koe der allinne noch wol wat omskreppe. Hy sil mar net al te tichte by 't hiem lâns.

[p. 46]

't Is dochs in nuver kreweike, sa op in faam út. Hie er net better skriuwe kinnen ek noch? Mar soks hat er nea earder dien. Hja sil him ek net opfrette en it is op 't lêst in hiel gewoane saak: hy siket in wiif.

Sjoch, dêr koe it âld frommis ek wol yn 'e blikke stean, dat it hat der in bulte fan, dat Tsjits net by honk is.

In pear plakken lân bliuwt er fan it hûs ôf en komt in ein fierder op 'e reed út. Hjir sil se dan lâns komme moatte út 'e buorren wei. Wêrom ferwachtet er har dy kant út wei? Omdat Hike dat altyd wend wie? No is it suver hast wer, of stiet er Hike hjir op te heinen. Mar dy wennet dêre yn it reidhúske in sydreedsje del. Dêr is er no al foarby. Deabedaard pandert er de stienreed út, as wie hy de lannen te wjerskanten oan it besjen. Yn syn bûse sit noch in sigaar, it is in moai tiidferdriuw om dy oan te stekken. De wei bliuwt mar leech en stil en it fanke op 'e fyts lit op har wachtsje.

In gesicht fier is er de wei út, it begjint al in bytsje skimerich te wurden. As hja noch mar komt! De âld baas wie yn 't foarige noch al krekt, dat syn fammen meie net by nacht thúskomme.

No kin er wol trochrinne, mar dêr hat er ek neat oan. As hja net komt, is 't altyd fier genôch. Dat flerhinne de grutte wei stekt er syn útgien eintsje sigaar jitris oan en trapet werom.

Om no noch nei hûs ta te gean, is fierstente let, dat hy sil noch in lyts hoartsje geduld dwaan.

Jinsen yn 'e jûn stiet it reidhúske. Wat soe er graach noch ris by Hike sjen wolle. Mar hoe soe dat ea kinne? Botte goed liket hja ek net oantroud te wêzen.

In read teeljochtsje koe der wol barne. Hark, der koene ek wol lûden wêze, it is sa hoar oer it fjild.

Ja, it is ek sa, in gerop fan goejûn en doarren slagge. Dan sjocht er ûnwis yn 'e skimer immen it reedsje lâns kommen en ynienen begjint him it hert te jeien; dat is se! Hja fottelt fiks oan, dat hy mei de sokken der noch wol yn sette om har op te heinen.

Dochs sil hja noch krekt de hoeke omsnjitte en trochstevenje. Frjemd manfolk by lette jún, fral as hja se net ferwachtet, dêr hat hja it net sa bot op.

[p. 47]

Earst as er har by de namme neamt, twivelt se en hâldt de stap yn. ‘Ja, wa is dêr?’

‘Tsjits, kenst my net mear?’

It liket wol fan net, op 't lêst lykwols wurdt it har klear.

‘Oh ja, ik ha by Omke-en-dy by jimmes wei al heard, dat jo wiene wer thús. Mar Hike is al lang troud, of witte jo dat net? Hja wenje dêr yn it reidhúske, ik kom der krekt wei.’

‘Ja, dat wyt ik.’

‘Wat dogge jo hjir dan?’

‘Ik kaam hjir om dy.’

‘Om my, woe 'k ha! Jo koene myn heit wol wêze.’

Lûd en fleurich klinkt har laitsjen troch de stille jûn. Dat koe Hike wêze.

Ek krekt sa faget se de kroltsjes fan 'e foarholle fan siden. Begearlik stiet se hjir foar him op 'e stille reed. As er no tapakke mocht! En it bloed slacht him nei de holle.

‘Toe Tsjits, mei 'k ris by dy komme?’

‘Nee ju, dêr kin neat fan komme. Sa âld! Jo moatte dêr yn Ynje mar in faam siikje. Ha jo dêr noch net wat fine kind?’

‘Nee fanke, ik bin hjir kaam om in wiif, toe mar!’

‘It giet glêd oer, man. Ik soe bang wêze fan in feint dy 't tusken de slangen en apen en swarten yn wenne hat.’

‘Ik bin noch deselde fan altyd, Tsjits.’

‘Dat sizze jo. Yn 'e buorren fertelden se al, dat jo hiene in swart wiif hân.’

‘Wa sei dat?’

‘Dat wyt ik net mear; is it sa?’

Swier giet har jongfammerook nei him út, de âld stjelp op 'e terp koe wol op him takomme. Hark in ljip.

‘Eh fanke, de lju sizze sa'n bulte.’

‘No, mar ik wol net, hear. Ik moat nei hûs.’

Har kraachje wipt op 'e jûnwyn, de kroltsjes waaie.

‘Toe Tsjits, ik woe sa graach komme; in kear dan.’

‘Nee, ik wol n't. Wêrom binne jo doe fuortgien? Hiene jo Hike mar nimme moatten.’

‘Dat is foarby, fanke. Mar wêrom...’

[p. 48]

‘Nee, abslút net; der gean sokke nuvere praatsjes fan jo yn 'e buorren.’

Dy ljip sûzet him deun by de kop lâns: wat hat er it bist dien? Sjoch, yn 'e skimer wurdt har foarm al waziger de kant út nei de terp. It hynsder wrinzget as hja de kamp lâns giet.

Midden op 'e reed bliuwt er stean, en flokt, swier, twa trije kear efter inoar en mei de laknoas fan 'e skoech skopt er in heal stien fier oer de sleat.

Wat wearlich ha se fan him ferteld? Wa wyt wat? Dy frekte âlde wiven allegear!

Grimmitich stekt er it lêste eintsje sigaar oan. Dan ynienen is it him klear: nimmen wyt wat, kwealaster!

Mar is it sa net? En foar him yn 'e nacht rize de freegjende dreamende eachjes fan it jonkje.

Mardjo. 't Is him, oft er it jonkje pine dien hat.

Wa't der ienkear út west hat, komt der net wer yn. Dat sei Seinstra. Mar koppich nimt er him foar, it sil net wier wêze, it sil net! Nei disse in frisse! Der binne dochs fammen genôch yn Fryslân? Der geane sokke nuvere praatsjes fan jo. Wêrom prate se fan him? Wa hat wat mei him te meitsjen? Wat is der frjemds oan harren?

Hjir hat Tsjits foar him stien, har rook hat er noch yn 'e noas. En in pine snijt him troch it yngewant.

Yn it reidhúske is it teepitsje út. Hike leit op bêd; hja hat twa bern; hy ien.

Yn 'e greiden slacht him it jûnwiete gers om 'e fuotten en ljippen snuorje him om 'e holle. Mei grutte trêden set er op 'e aak ta. Dus, dit is út en dien.

Hy moat oars noch al oerset wurde, 't is in rare tiid, mar hawar!

Yn 'e aak barnt it lampeljocht troch de rútsjes; hark, Ryk sjongt, mei in swier weemoedich lûd:

‘Sterren, zilv'ren hemellampen,
Stort ons armen moed in 't hart...’

In iensum minske: ek ien, dy't berabbe is, en dat is faaks noch

[p. 49]

de grutste iensumens. Peke harket, it docht him goed dizze jûn, dat âlde ferske; wa hat er it earder ek faak sjongen heard?

Dan ropt er fan folk. Ryk smyt de doarkes iepen. Wol Peke der net mear yn? Dan smyt er gau in kile oan. Yn 'e Onderbroek set er de swalker oer.

Noch neat wurden, soa. En de man freget net mear, seit allinne, der sit stream yn 't wetter, it koe wolris in goede fangst wurde.

‘In oare kear by my op 'e tee, hen?’

Doelleas swalket Peke it Jaachpaad lâns. Swier rûzet de seante reid. In lette motorboat bûnzet troch it Djip: de stank bliuwt hingjen oer it paad.