Peke Donia, de koloniael

[p. 41]

[I.1.7]

It middelskoft is gleonhjit op it Jaachpaad, yn 'e smoutte fan 'e hege dyk. De top is der hjir dochs noch ôf kaam, foar't it it doel wie. Dat is sa kommen: in fuorman út 'e buorren hie hjir wat meand foar in man út Moarre en doe yn in skealik jûnskoft woe er it Jaachpaad ek foar in bytsje dellizze. Heit hie it oars noch op 'e hûd hân om der sels oer gear mei de seine, mar Peke sei, dat gie grif oer. Dat sadwaande leit it en yn it gleone middelskoft steane se tegearre te kearen. Der is suver gjin sigentsje en de sinne barnt fûleindich. It giet sa hurd, dat moarn sil it hast byinoar kinne, ornearret Peke. Mar it mei Heit noch tinke, dat er in fiif en fjirtich jier lyn efter Ljouwert yn 'e ûngetiid wie. Dêr hiene se ek sa'n geil stik en it wie drok, it like wol moai, dat fuort mar, hen? Mar och, wat in lijen hiene se dermei hân. Nee, efkes langer geduld. Altemets hingje se efkes op 'e riuwe en switfeie. Fan alle kanten rikketikje de mesinen. Oer it Djip stiet in inkelde wjudder op 'e bou, meastal froulju, no't de manlju oer it hea gear binne.

Yn 'e Djipswâl tsjotterje in pear reidmosken, in inkeld fiskje slacht yn it wetter, de beamkes dreame yn 'e tropyske simmerdei.

‘Fui Peke, wy moatte net al te stûf, jonge; it is my suver waarm genôch, hastû der gjin lêst fan?’

‘Nee, wy hawwe seis jier lang net oars wend west.’

‘Hoe is 't mûglik, hoe is 't mûglik! Mar wy hawwe it foar teedrinken skoan yn 'e macht, dat wy hoege ús neat te haastjen, it hat neat nedich om ús oer de kop te skreppen.’

Tusken twa sweeën yn siket de âlde in sit en switfaget mei de grutte reade bûsdoek. Peke skrept noch in skoftsje rêstich troch: dat kalme hat er yn dy jierren ûnder de tropyske sinne wol leard. En it wurk handicht him ek wer aardich, de slimste blierren binne bekaam. Hear dat reidmoskje: in hiel âlde dream fan doe't er as jonge yn it reid siet te fiskjen en harke. Dit is syn lân, Fryslân, sa't er it him op 'e lange toernees dreamd en foar-

[p. 42]

steld hat. Nee, hy sil it nea wer ferlitte. Ynje wie goed, hy hat der folle leard, hy hat Van Clifford dêr troffen, hy is oan 'e stúdzje rekke, hy hat leard syn eigen lân mear te wurdearjen. Mar no hat it ek genôch west.

Jinsen trillet op 'e hege terp de âld stjelp fan Hike har âldelju, fierderop wennet se; hja hat twa bern by dy man út 'e Wâlden. Mar Tsjits is noch frij, is er te witten kaam. Hat al ris wat hân, mar it is wer dien. En it wachtsjen is no mar op in gaadlike gelegenheid, mar hja tsjerkje en dogge in oare kant út, dat hy kin se hjir hast nea treffe.

Gâns in skoft al hat er it stompen fan in boat yn it wetter fernaam, it komt no hurd tichterby en efter de reiden wei dûkt de swiere romp op fan in Hunzeboat, lûd wjergalmet de slach tsjin 'e dyk oan. Hy glydt foarby. De oaljestank komt oer it Jaachpaad en fuort is er, it Djipswetter in skoftsje yn roerje efterlittend. Op 'e riuwe hingjend, stoarret Peke him efternei. Dy giet de wrâld yn, of eigentlik noch mar in hiel lyts eintsje. Wat seach Peke dêr eartyds by op: Amsterdam! Lit mar gean, hy bliuwt leaver op 't Jaachpaad.

‘Komst der net efkes by te sitten? Ik haw de kofjetsjettel hjir ek oanhelle.’

‘Ja, efkes dit swee dienmeitsje.’

De kofje is suver noch hjit ûnder kile en festje en falt der skoan yn. Hjir is ek noch wat skaad fan 'e hege reiden. De fiskjes slagge, in fûgel tipt oer it flakke wetter. Deun efter de reiden is it krekt, oft it wetter tsjin 'e boech fan in boatsje oanslacht, hark! De fisker skoot syn skûtsje foar de iepening lâns: Ryk Ferjoel. De man hat neat sjoen en skrillet efkes op.

‘Och ja, 't is hjoed oars mar soel, hen?’

‘Ek in lidsje fol kofje mei drinke, Ryk?’

Dat liket him net min ta en hy set it boat fêst. Peke jit it lid fol gleone kofje. Alle trije sitte, swije en blieze.

Ryk is in nuver man en leit by de measte lju op in minne namme. Hy hat yn Amearika tahâlden, hat thús west, is troud, is allinne wer ôfstutsen, wer weromkaam en fisket. Hy is net fan syn wiif ôf, mar hja hawwe sa goed as gjin gedoente meiïnoar. It hjit dat Ryk wolris mei oare froulju omslacht, mar dêr

[p. 43]

wyt gjinien it krekte fan. Dat sadwaande leit hy der by de measte lju út en hja sjogge him mar wat skean oan, as er nei tsjerke ta stekt: sa'n man!

En is 't no net kluftich, krekt dy âlde Tede moat fansels omgong mei him siikje: wat men dêr no krekt fan tinke moat? 't Is nuver folk, dat Donia's folk, âlde Tede syn heit hat ek raar mei de holle west, mei de âlderen noch wol tinke. Dy wenne de Wâlden del doe. Ryk komt sa no en dan jûns wol oan 't Heechhiem ta kuierjen, dat hy wyt al ien en oar fan Peke ôf. As grut jonge kin er him him ek noch foarstelle.

‘En is Peke noch by syn foarnimmen bleaun om net wer by te tekenjen?’

Heit glimket lokkich en tefreden: ‘Ik lit him der hielendal frij yn. Mar hy hat it no ienkear sa op 'e hûd.’

‘En dan oan 'e stúdzje, jong?’

‘No, kalm oan, Ryk. Fan 'e winter ris begjinne yn 'e liddige tiid. En ik woe der yn alle gefallen it wurk net foar stean litte. It komt op in jier ek net oan. Ik haw it sa skoan nei 't sin.’

Ryk hat ek it ferhaal al heard fan Van Clifford yn Atjeh, dy't Peke oan 'e gong holpen hat mei de boeken en dêr letter op syn iensume post stoarn is.

En skoalmaster is dan it doel? Dat hat dy Van Clifford earst ek west, hat Peke him ferteld, net?

‘Ik hoopje, jonge, dat it dy slagje mei. En dan setst dy mar earne rêstich del, dat giet der mei, Peke. Moatst mar net wer oan 't swalkjenslaan, as itte lang duorret, komt derneatgjingoeds fan.’

‘Jo hawwe jo oars sels mar min deljaan kinnen, Ryk.’ Heit sjocht him ris oan en glimket.

‘Ja, Tede der is mei my neat mear oan te dwaan, sa no en dan fljucht it my mar oan en dan stek ik wer ôf. Mar net dwaan, Peke. Dit liket my skoan ta.’

Dan leget Ryk it grom út syn lidsje, lit him wer by de kant del glide en kloetet fierder.

‘Ik haw sa ris tocht Heit, wy krije safolle winteriten, der moast foar de neisimmer noch in melkbistje by. As wy dan takomme jier wat oars krije kinne of noch in stikje lân derby, dan sitte wy daalk wat better yn 't fee.’

[p. 44]

‘Ja jonge, mar in bytsje in fatsoenlike ko giet noch gau in oardelhûndert gûne mei hinne.’

‘No, dan nim ik dy op fan myn fiifhûndert.’

Dêr wol de âlde mar min oan, dêr hat er hurd genôch foar skrept.

‘Mar ik soe sizze, dan giet it spul my ek tagelyk mei oan, Heit, dat liket my krekt skoan ta.’

‘Och, it is no dines ek al.’

‘Ja mar, as ik al ris in bytsje oan 'e stúdzje reitsje, dat kostet altyd jild en dan moatte wy ek ynkommen ha, en beide ek oanslach.’

‘Mar astû noris klear komste...’

‘Lit ús mar net te fier foarút rekkenje, Heit, te'n earsten buorkje wy tegearre en letter sjogge wy ris wer.’

Dat it plan wurdt makke, skielk om in simmerkealder nei Ljouwert, dan kinne se yn de neisimmer yn it nijgers noch gâns wat melke.

De âlde klaut him fan wille troch it switterige hier.

‘No, dêr sille wy it noch ris oer hawwe.’

Hy sil noch gau efkes te set, it lûkt nei ienen.

Swijend skreppe beide in skoftsje troch, elts oer syn eigen tinzen gear.

Dizze dei makket safolle goed foar Peke: no sjocht men alles wer sa hiel oars.

Swier wâlet de rook fan it hea fan 'e trochbroeide ierde op. Evenredich riert de riuwe oer de stoppels en rêstich kantelt it swee.