Peke Donia, de koloniael

[p. 20]

[I.1.3]

As de manlju nei iten tegearre wer bûtendoar komme, past Tette folk better op. Mei de hannen yn 'e siden stiet de âld frou by de foardoar. ‘Wel Peke, hoe is 't mei jo, ik soe jo hast net mear kend hawwe. Wat in ein keardel is it wurden, n't Tede?’

Tagelyk komt Eke it foarhús trochsetten en de beide soannen, Tsjalling, dy't no it spul bebuorket en Tsjip, dy't wat timmert yn 'e buorren, foegje har der ek by. Koe Peke Eke noch wol? Net iens sa goed faaks, doe't hy yn 'e hûs wie, tsjinne se altyd hast, hen? Mar Mem koe se no skoan brûke.

‘Ja, Tede, it jongste giet der ôf by ús. Tsjalling is al sân en tritich, Eke de oare moanne fjouwer en tritich. En hat Peke it dêrjinsen wat nei 't sin hân?’

Dy lykwols hat der net folle nocht oan om de earste de bêste jûn foar frjemden út te pakken en fral net foar Tette folk. Hy wyt it noch sa skoan, dat er de luiwammes oer de hûd krige en de jonges, doe al feinten, koene him as streupert slim pleagje. Dat hy makket him der ôf, ta grutte foldwaning fan âlde Tede.

‘Wy soene noch efkes oan 'e bou ta en net let op bêd.’

‘No nee, Peke sil wol ynein wêze mei sa'n reis op 'e lea. As wy jimme mei 't ien of oar gerive kinne, sis it dan mar, hear!’

‘Dat is tige bêst, Tet!’

Efterinoar stekke hja jitris it klinkertpaadsje del, it hiem ôf nei de bou ta.

Foar harren út draaft Max. Mar 't is net de âlde Max, dy't Peke kend hat. Dy hat it doe mar in pear jier mear makke. Dit is wol ien út itselde skaai; mar hy hat it noch neat op Peke te stean. Dat hindert him suver, mar Tede seit: ‘Mei in deimennich ken er dy like goed as de âlde, hy hat suver itselde wêzen.’

Dat sil 't wol, mar foar Peke is dit wer in teken, der is in brek yn syn libben, it slút net, en sil nea wer slute.

‘Sjoch, hjir begjint uzes.’

[p. 21]

‘Dy biten steane der better foar as dy't ik hjoed sjoen haw.’

‘Der sit ek wat ûnder, dat sis ik dy. Mar soks komt werom.’

‘Hjir is net folle yn te wjudden, Heit!’

‘Nee, ik haw der op hinge, omraak!’

Jinsen sjout de lêste wjudder ôf nei de buorren ta, yn it rûnom komt in lichte jûnsdize op. En allinne kuierje Heit en soan fierder mei de hûn by de fruchten lâns, de beane, de jirpels en de hjouwer.

‘Kom, no moasten wy ek nei it Djip ta, oars leit it spul dêr te lang.’

In smel balkje leit oer de sleat nei it Jaachpaad. De miede is al wiet, dat hja teantsje gau nei it paadsje ta, dêr't se efterinoar swijend fuortpanderje. Efkes foar it stalt hellet de molkfarder har yn. Klok... klok... klok, seit it wetter tsjin de boech fan 'e skou.

In rêstich goejûn, de skou stompt tsjin it stalt oan, de lege bussen rammelje... en de lûker rint de line wer út. De man yn 'e skou triuwt ôf: klok... klok... klok... al sêfter en sêfter efter de reiden giet it de jûn yn. Njonken it stalt leit it kofte guod op in bultsje. Om noch troch de miede wurdt te wiet en noch nei de reiddobbe te let, mar moarn is der wer in dei, ornearret Heit.

Op Beintema-hûs, fier oer it Djip, ropt in nachtûle, jitris en jitris. Rou klinkt it troch de jûn... Iensum, steatlik dreamt Beintema-hûs yn 'e jûn. Dêr spile earen op simmerske sneintejûnen de grammofoan syn wûndere wizen, dêr't Peke, dreamend tusken de reiden, nei lei te harkjen. Mar no is der allinne it lûd fan 'e ûle, heimich troch de nacht.

Al dy âlde dingen, Peke kin se hast net ferarbeidzje, sa ynienen en te folle yn syn oaneine har sens.

Under oan 'e dyk by de hikke steane se noch efkes.

‘Stiet it der oars net bêst foar, Peke?’

‘Ik hie net tinke doarst, dat Heit sa'n bêste boer wêze soe.’

‘Nee, dy kant woe 'k net út, mar wierret it allegear net wakker mei? 'k Bin ek sa bliid dat Mem it noch in pear jier belibbe hat, dat wy hielendal op ús eigen wiene. Hja hat ek altyd sa meiskrept.’

[p. 22]

In lette ljip saait harren oer de holle en de jûne giet oer yn de nacht.

‘Sille wy hast mar risselwaasje meitsje?’

Elk mei wat spul op 'e nekke giet it de lânreed del.

‘Ik tocht sa, Heit, no der skielk nochris in bistje by en in keal of sa, mei koarten mei 't nijgers.’

Alde Tede laket súntsjes: ‘Ho, ho, jonge, wêr moat dat allegear wei komme?’

‘Sille wy it dêr moarn ris oer ha?’

‘Ja, tiid genôch te praten fuortoan; wy moatte no earst mar ris op bêd, tink?’

By Dobma's sit alles al ticht, it is harren net bot tafallen: noch deselde nuvere slûgert fan alear, men wyt nea net, wat men der oan hat. Sa net, dy âlde Tede is ommers ek altyd like stikem: men wurdt in stom bytsje út dat folk wiis.

Lûd klinke de stappen troch de lette jûn op it paadsje nêst Dobma's skuorre. De jonges lizze al op 'e souder. Tet yn jak en broek set noch efkes teewetter ree foar moarnier; foar it bêdsket sit Eke mei de klean út har rêch te skobjen fan it felle switten hjoed en digert oer de ûndergerdyntsjes hinne: sjoch, dêr binne se wer, in dracht op 'e nekke, fêst fan 'e boat. Wat soe dat wêze kinne?

‘Krigestû efkes de sinnekapen yn, Peke? Dan set ik it melkersreau klear foar moarnier.’

‘Tinkt Heit der om, twa amers? Ik gean ek mei.’

‘Bist wol wizer, ik soe moarn earst mar ris goed útsliepe.’

‘Gjin tinken oan, ik gean mei.’

De âlde grommelt wat, mar yn syn hert libbet in grutte blidens; moarnier, as de iere fûgels sjonge, de mieden swier lizze fan dauwe en de fiere melkkarren rattelje, stekke hja tegearre op it wachtsjend kofee ta. Wa soe dat tinke kinnen ha!

Mei de sinnekapen yn 'e hân bliuwt Peke by de foardoar stean. De fleare om it bjinhout hinne rûkt, yn 'e grêft, ûnder oan it tún, krôkje de frosken en fierder, yn 'e dobbe... en fierder, fierder, yn alle sleatten. Hark! Hoar en klear weagje de slaggen fan 'e klok yn 'e buorren troch de jûn... Ja, sa wie dat lûd ommers!... Hoefolle?... Acht... njoggen... tsien. Oh ja,

[p. 23]

mar no is it âlde tiid njoggen en noch benei ljocht... hoe fier is Ynje no: Mardjo...

‘Wêr bliuwste, Peke?’

‘Ik kom, Heit!’

Yn it foarhúske is in bedsteed. Alde Tede stiet der foar, de doarren binne iepen en it is kreas opmakke.

‘Hjir woe 'k dy no mar ha. Wat seist dêrfan?’

‘Dat ik it net doch: wy krûpe lekker tegearre yn 'e keamer op it âlde bêd, folle geselliger, minder drokte en minder smoargens, en dit litte wy lizze foar útfanhûzers út Amearika.’

‘Ik hie it oars foar dy ornearre. Mem hat it noch foarinoar brocht.’

‘De earste nacht yn alle gefallen net.’

‘No jonge, dû moatst it wite, dû moatst it suver wite.’

Stil docht er de doarren wer ta, Peke slút de foardoar. Yn 'e keamer sitte se elts op in stoel te útklaaien en klauwe de switterige fuotten.

‘Ik bin bliid, dat ik thús bin, Heit.’

‘En ik hie net tinke doarst, datst noch sa hielendal gelyk bleaun wêze soeste. Men sjocht it sa faak oars.’

Dan krûpe se ien foar ien oer de bêdsplanke. Noch gâns in skoft lit Peke syn eagen gean troch de keamer yn 'e skimer fan 'e simmernacht...

Foar it kammenet op it kleedsje steane Memme toffels, as soe se der moarnier wer ynstappe... Nêst him leit Heit, de hannen gear boppe de holle, oer syn âld antlit de frede... Hy snoarket.

Foar it finster tsjirget him in lette brims... dy wol fêst... in lette... in lette...