Jonas de boetgezant
(1723)–Joan de Haes–
Auteursrechtvrij
[pagina 104]
| |
 | |
Aenmerkingen over de uitbreiding van Jonas histori,
| |
Pag. 21. vs. 3.een' grooten visch.] Wat visch dit geweest zy, valt duister te raden, aengezien de gewyde bladen niets zekers daer van melden. De Zeventigh Grieksche overzetters des BybelsGa naar margenoot+ en na hen ook de heilige Evangelist Mattheus stellen hier voor ϰἤτος, cetus, 't welk t'onrecht van onze Nederduitsche Overzetters door walvisch vertaelt is. Want behalven dat het Grieksche woort ϰῆτος een algemeene naem is van overgroote visschen, zoo is bekent, dat een walvisch zoo eng van keel is, dat hy onmogelyk een' mensch zou vermogen in te slokken. Julius Scaliger getuigt, niet van hooren zeggen, maer by ondervinding, dat de keel van dezen visch naeulyx een' halven voet | |
[pagina 105]
| |
wydt is. Neque molem grandiorem vorare licet eis, propter gulae angustias: aditus enim vix semipedem patet. De meeste uitleggers zyn van gevoelen, dat het een zeehont geweest zy genaemt Carcharias, die in grootte geenen walvisch te wyken heeft en zoo wydt van keel is, dat hy geheele menschen zonder moeite kan inzwelgen. Wie belust is meer hier van te weten sla de geleerdeGa naar margenoot+ aentekeningen op van den vermaerden Jezuit K. a Lapide over deze plaets van Jonas, en den wytberoemden Bochart in zyn doorwroght werkstuk De animalib. S. Script. Part. posterior. sive Hieroz. L. V. c. XII de ceto Jonae, welke laetste hier ook getuigt, dat in de Sirische, Arabische en Etiopische overzettingen van Mattheus dit zeedier een visch eenvoudigh genoemt wordt. | |
Vs. 7.drie heele dagen.. gevolgt van zoo veel nachten.] De geleerde Drusius laet zich voorstaen, dat dit geen drie volleGa naar margenoot+ dagen en drie nachten geweest zyn, maer dat Jonas op den derden dagh van het zeedier is uitgespuwt geweest, gelyk de Heilant der weerelt ten derden dage is opgestaen. Hoe deze profeet in vele dingen en inzonderheit hier in een uitbeeltsel geweest zy van Godts Zoon, leert ons de Mont der waerheit zelf: Gelyk Jonas drie dagen en drie nachten was in den buik van den grootenGa naar margenoot+ visch, alzoo zal de Zoon des menschen drie dagen en drie nachten zyn in het harte der aerde. Christus nu is niet langer begraven geweest dan omtrent zesendertigh of ten scherpste genomen veertigh uren, indien men van zyn sterfuur begint te rekenen. WantGa naar margenoot+ Mattheus en Lukas getuigen, hoe de Heilant den geest gaf op den dagh der voorbereidinge te negen uren, en de vrouwen des zondaghs morgens vroeg in 't krieken des dageraets het graf al ledigh vonden. De vermaerde Jezuit Kaspar Sanctius wil de drie dagen en de drie nachten op deze wyze vinden uit de veertigh uren: Van vrydaghs ochtent te negen uren tot den ondergang der zonne rekent hy eenen dagh. Van den avont tot den middernacht eenen nacht. | |
[pagina 106]
| |
Van dezen tyt tot den middagh des Sabbaths eenen dagh en eenen nacht. Van dezen middagh tot den volgenden middernacht, die voor den zondagh quam, waer op Christus verrezen is, ook eenen dagh en eenen nacht, 't welk te zamen drie dagen en drie nachten uitmaekt, van welke uitrekening hy wytluftige redenen geeft in zyne aentekeningen over deze plaets van Jonas. | |
Vs. 14.tot wien hy 't bange hart dus uitstort in gebeên.] Vele uitleggers meenen, dat Jonas dit gebet, ofGa naar margenoot+ dezen Lofzang, gelyk zy het noemen, gemaekt heeft, na dat hy uit deze benacutheit verlost was. Echter willen zy niet, dat hy in dezen noodt niet zou gebeden, maer zyn gebet daer na uitgebreidt hebben in dezer voege als wy het hier lezen. Wyders is dit gedicht voor een groot deel ontleent uit den lxix Psalm, daer men den koninglyken Profeet deze tael hoort voeren:Ga naar margenoot+ Verlos my, o Godt, want de wateren zyn gekomen tot aen de ziele: en Jonas: De wateren hadden my omgeven tot de ziele toe.Ga naar margenoot+ David weder: Ik ben gezonken in grondeloozen modder, daer men niet staen kan: ik ben gekomen in de diepten der wateren en de vloet overstroomt my. Jonas: Gy hadt my geworpen in de diepte, in 't harte der zeen en de stroom omving my, alle uwe baren en uwe golven gingen over my henen enz. | |
Pag. 25. vs. 16.en namaels aen dit leet met blyschap nogh doen denken.] Zoo hoort men Eneas by Maro zynen reisgenoten een hart in 't lyf spreken:
Ga naar margenoot+ Revocate animos, maestumque timorem
Mittite. forsan & haec olim meminisse juvabit.
dat is naer Vondels vertaling:
Hervat den moedt, zet angst en droefheit aen een zy:
Het zal u mogelyk hier namaels nogh verquikken
Te denken aen uw leet.
| |
[pagina 107]
| |
Cicero in zyne brieven: Habet praeteriti doloris secura recordatioGa naar margenoot+ delectationem: en elders: Jucunda est malorum praeteritorum memoria. Ook Seneka in zyn dollen Herkules:
Quod fuit durum patiGa naar margenoot+
Meminisse dulce est.
| |
Pag. 27. vs. 5.hem op het hoogst bevel spuwt uit zyne ingewanden.] Op wat plaets Jonas van den visch is uitgeworpen, valt duister te raden. Josefus wil, dat het geschiedtGa naar margenoot+ zy aen de Euxynsche zee, maer dit is door Bochart en anderen met bondige redenen wederlegt. Gelyk ook op geen reden steunt, dat de Profeet aen de roode zee zou uitgespuwt zyn. Sulpicius Severus wil, dat hy aen het stant van Ninive zou uitgeworpen zyn, 't welk nogh ongerymder is, gemerkt deze stat aen de rivier den Tiger, en zeer wyt van de zee gelegen is. Waerschynlykst is, dat dit voorgevallen zy aen het Fenicische en Sirische strant dicht by Joppe. De geleerde Jezuit à Lapide wil zelfs, dat hy van hier eerst naer Jerusalem wedergekeert zy, en zyne beloften in den Tempel betaelt hebbe, gelyk zyn plicht ook wel eischte, dat hy zyne dankbaerheit voor zoo groot eene weldaet niet uitstelde: waer na hy te lande zich naer Ninive zou begeven hebben, welke reis op veel na zoo gevaerlyk nochte moeilyk was als ter zee.  |
|