Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het tweede boeck van de Heyr-baene des Crvys.
Van de beste maniere om het Crvys te draeghen.

Het I. Capittel.
Het Crvys moet sonder uytstel terstont opghenomen worden.

DEn ghesetten tijdt was nu ghekomen, als-wanneer Stavrophila, den lieflijcken laste des Cruys, ende de Salighe Reyse soude aennemen. Maer wat een onghestadigheydt van het menschelijck ghemoedt! Sy was nu bevreest voor het ghewicht des Cruys, ende den langhen wegh van dese reyse: Soo dat sy nu bynaer van sin was haere beloften te breecken, en te beelen, ende Iesvm, die haer in de Capelle was verwachtende, niet meer te gaen besoecken; soo dat voorwaer, t'ghene de menschen willen, dat en willense niet langhe: ende de begeerten, die sy eerst vyerighlijck krijghen konnen sy ten lesten nauwelijcks flauwelijck, oft voorwaer gheensins volbrenghen. Den gheest, te weten, is bereedt, maer t'vleesch is kranck: + ende soo veel goederen, als den gheest tot vervoorderinghe van de saligheydt van onse ziele

begeert, soo veel is'er het vleesch vliedende. Daer van heeft ons een schoon, ende gedenckweerdigh exempel ghegheven den Prince der Apostelen, den welcken in de overvloedigheydt + sijns herten seer vry-moedighlijck seyde: Ick ben bereedt met u in den kercker, en in de doodt te gaen. + Ende al waer't oock dat sy alle verargert worden, maer ick niet. Maer dien selven heeft naer luttel uren + tot de stemme van een dienst-maeghdeken begonst te vervloecken, ende te sweeren, dat hy den mensch niet gekent en hadde.

Soodaenigh was by-nae oock onse Stavrophila,: als sy seer soetjens met Iesv kouttede, ende de woorden van het eeuwigh leven hoorde, dan haeckte en snaeckte sy naer het Cruys: ende aen haer en scheen niet soeter te wesen, dan door verduldigheydt deelachtigh te wesen van het lijden Christi. Maer om dat sy wederom met de wereltsche dochters versaemelt zijnde, het soet fenijn, ende de sotte dwaesheden hadde ingedroncken, soo peysde sy seer traegh ende slaeperachtigh van den wegh des Cruys, jae't was haer by-nae leedt datse belooft hadde wederom te komen. Onder-tusschen wierdt sy ghepraemt door het achterdencken van haere belofte, noch sy en sagh gheenen middel om ruste te krijgen van de knaegingh haerder conscientie, t'en waere sy haer, volghens datse belooft hadde, ten minsten presenteerde. Sy ginck dan droef zijnde, en weenende, oft om dat sy verliet de lieflijcke meyskens hare speel-ghenoten, oft wel om dat sy eenen schroom hadde

van den moeylijcken wegh. Nochtans op de selve reyse seer hertelijck versuchtende, beveelde sy haer dickwijls aen den Heere: ende sy hadde noch eenighe tusschen-schijnende straeltjens van de goddelijcke hulpe ende onderstandt, haere ziele met een hemelsch licht somtijdts verlichtende, en bestraelende.

Ten lesten soo is sy gekomen, ende geraeckt tot de gesette plaetse, ende als sy nauwlijcks haere oogen hier ende daer geslagen hadde, siet! soo is daer tegenwoordigh den Heere Iesvs, met den welcken sy over langen tijdt gesproken hadde: den welcken een nieuwe t'samen-spraecke oft reden-kaveling aenvattende, wel aen, seyde hy, Stavrophila, hoe wel is't ghedaen dat ghy de borghers van Babylonien verlaeten hebt! dat ghy u beloften gehouden hebt, ende die soete houw-vasten ende beletsels af-breeckende, onbevreest tot het vendel oft standaert des Cruys ghekomen zijt! Ick kenne de boeyen en de voet-stricken, ghespreyt aen uwe ganghen: maer dat ghy die ontgaen zijt, moet niet u, maer mijne gratie alleen toe-geschreven worden. Siet, nu is het den tijdt van doen, den aenghenaemen tijdt, de gelegentheydt van uwe saligheydt. Nu, segh ick, is het den tijdt van't Cruys te draeghen, ende van my te volghen: Want soo wie in het rijck der hemelen wilt het Lam volghen al waer dat gaet, die + moet nu het Cruys opnemende, naer my komen, ende volghen de voetstappen van den voorgaender.

Dese vermaeninghen en waeren Stavro-

philam niet seer bewegende, de welcke soo seer met vreese bevanghen was, dat sy bykans alleen tot de ghedachtenisse van het Cruys was schuddende ende bevende. Daerom, ghelijck in den oorlogh, de ghene die weten datse souden te kranck vallen, ghewoon sijn hunnen toevlucht te nemen tot bestandt van wapenen: soo dede hier oock Stavrophila, de welcke, als sy geensins het Cruys en konde ontvluchten, uytstel versocht heeft. Ende dit ten minsten, seyde sy, bid ick u Heere, dat my gheoorloft zy noch een weynigh tijdts de wereldt, ende mijn groene jaeren te ghenieten, ende soo haestelijck die alderdroefste reyse niet t'aenveerden. Ick ben noch een jonck meysken, teer van krachten, ende kleynmoedigh van herten: de sterckte sal aen-groeyen met den ouderdom, ende dan sal ick rijpelijck, ende kloeckmoedelijck het jock des Cruys aenveerden; evenwel ick en verachte, noch en versmaede dat niet, maer alleenlijck bidde ick u, dat ghy my (met uwen goeden oorlof) wilt toe-laeten t'selve een weynighsken uyt te stellen: want waerom soude men van soo jonghe jaeren soo groote wercken van penitentie doen?

Christvs, gelijck als gram zijnde, heeft haer geantwoort in deser voeghen; Wel wat is dit te segghen Stavrophila? Ick verwondere my, dat ghy soo haest verlaeten hebt den goeden wegh, den wegh der saligheydt, die ick aen u ghethoont + hebbe. O ghy onverstandighe dochter, wie heeft u betoovert, om aen het woordt des waerheyts

niet ghehoorsaem te zijn, t'welck ghy uyt mijnen mondt gehoort hebt? Waerom gebruyckt ghy de stemme der raven?

 
Waerom het Cruys verleydt?
 
Waerom ghestelt op morghen?
 
Draeght heden t'Cruys, niet beydt;
 
Laet my voor morghen sorghen.

Ende waerom wilt ghy door een perijckeleuse uytstellinghe het werck uwer saligheydt verachteren? En seght de Schrifture niet. En vertoeft + niet u tot den Heere te bekeeren, noch en stelt dat niet uyt van dage tot dage? want onvoorsiens sal sijne gramschap komen? Dunckt het u recht, oft reden te wesen, dat ghy aen de wereldt bewaert de bloeme der jonckheydt, aen Godt den ouderdom? de + wellusten aen de wereldt, aen Godt het slap ende machteloos lichaem? Wat kan dit voor lof hebben, is't saecken dat ghy het lichaem door wellusten, ende door den vorst des ouderdoms koudt, ende door de afgeleyde sterckte krachteloos zijnde, tot spaede oeffeningen van godtvruchtigheydt zijt bekeerende? Daer en is gheen croone, t'en zy daer een worstelinghe van moeylijcken strijdt geweest is, tot de welcke luttel geraecken konnen, noch niet al en toe komen, die de oeffen-plaetse in t'loopen ingegaen zijn. Ende, en schaemt ghy u niet + dat ghy d'eerste vruchten van u leven voor u-selven wilt bewaeren, ende dien tijdt alleen, die nerghens toe gebruyckt kan worden, voor een goet gemoedt (ende om het Cruys op te nemen) te spaeren? En schaemt ghy u niet, dat ghy te spaede, en als't tijt om op te houden is, wilt beginnen te leven? Voorwaer Stavro-

phila, al dat ghy by-brenght, en is maer een doecxken tegen het bloeden, een soet seemken, ende lockaees van den duyvel, om u te houden in uwe doolinge, ende bedrieghelijcke wereldt, ende aldus te brengen tot de eeuwighe verdoemenisse. Want dat gheeft uwe ongesoute vraeghe genoegh te kennen, als ghy seght; waerom men soo jonck soo groote penitentie sou doen. Wilt ghy, dochter, weten waerom? om alsoo u lichaem ende ziel suyverlijck te bewaeren.

Maer Heer, seyde Stavrophila, waer't niet beter, dat ick wachte van het Cruys te draeghen tot mijn 20. jaeren, want t'spreeck-woort seght, datmen eerst met de wereldt moet hanteeren, ende van als proeven, eer datmen den wegh van penitentie aengaet?

O vermaledijdt spreeck-woordt! antwoordede Christvs, en strijdt dit niet teghen de Schrifture, en staet daer niet gheschreven in't beklach van Hieremias cap. 2. T'is goet aen den man als hy van joncx af heeft gedragen het jock des Heeren? + Ende wat seght den Wijseman van die in hun jonckheydt hebben een quade maniere aenghevat: een jonghman (oft jonge dochter) volgens sijne wegen, oock als hy (oft sy) oudt sal geworden zijn, en sal van dien wegh niet af-gaen? Dit is te verstaen volghens den ghemeynen ganck, want t'waer te beklaegen, dat al die qualijck hebben geleeft, dat sy hun niet en souden konnen verbeteren.

Maer ick vraeghe u nu eens, dochter; waerom sout men het vleesch, dat vers gheslaghen, ende heel jonck, ende goet is? Om dieswille,

seyde Stavrophila, dat het vleesch niet en soude bederven. Alsoo dan, antwoordede Christvs, moet ghy u teer vleesch ende jonck lichaem souten, met het sout van penitentie, niet om dat het bedorven is, maer op dat het niet bederven en sou.

Spaert doch Heere, seyde Stavrophila, ende vergeeft my mijne vraeghe: want ick en was niet van sin den wegh des Cruys tot in mijn stock-oude daghen uyt te stellen, maer alleenelijck voor eenighe jaeren: wel maer, antwoordede Christvs, wie heeft u die belooft?

Ten is geen wijse maegt, die seght, ick sal noch leven:

Leeft heden, niemant weet, oft God sal morgen geven.

Oft en zijn de daghen van den mensch niet kort? Voorwaer den mensch en weet zijn eynde niet, maer + ghelijck de visschen met den anghel gevangen worden, ende de voghels met den strick, alsoo worden de menschen oock gevangen in den quaden tijdt, als hunlieden dien onverwacht overkomt. Waer't saecken dat iemandt wiste, op wat tijdt hy sal moeten sterven, hy soude den eenen tijdt konnen besteden in wellusten ende ghenoeghten, den anderen, in het Cruys, ende penitentie: maer die den Cruys-draegher den hemel, ende den rouwigen sondaer verghiffenisse belooft heeft, dien en heeft aen den traeghen, ende onachtsaemen den morgenstondt niet toegheseydt. T'is onseker op wat plaetse + u de doodt is verwachtende, daerom verwacht haer op alle plaetsen.

Maer antwoordede Stavrophila, ick ben

gelijck ick seyde, oock noch te jonck: ick en wil maer alleenlijck verwachten den welgemoeden, ende stercken ouderdom. Allen ouderdom is aen Godt rijp ende bequaem, seyde Christvs: maer meest den eersten ende den tweeden. + T'is goet aen een man, gelijck ick vooren gheseydt hebbe, als hy het jock gedraegen heeft van sijne jonckheydt. + Want t'en is niet alleen van noode het jock des Heeren op te nemen, maer t'is van noode dat op te nemen in sijne jonckheydt. Want is't saken dat ghy het laet op-neemt, ghy sult meer beginnen een leedtwesen te hebben der voorgaende dinghen, dan te behouden de + gratie. En is het niet beter te segghen, Godt die my voedt van mijnder jonckheydt af, dan door de gedachtenisse + der sonden te segghen, De versuymenissen mijnder jonckheydt, ende mijnder onwetentheden en wilt die niet ghedencken? Dit is een remedie der kranckheydt, maer dat is de vastigheydt der saligheydt. Want dien, den welcken naer de jaeren van de verloopen jonckheydt, het jock sal opnemen, en heeft terstondt gheen volmaeckt goet. Want sijne sonden prickelen hem, de ghewoonte van te sondigen quelt de conscientie, ende de ghewoonte der doolinghe maeckt hem onghestaedigh. Soodaenighen mensch moet langhen tijdt worstelen, op dat hy soude te niet doen de verouderde, + ende langh-duerende quaede ghewoonten: Want in dese soodaenighe dingen vermagh meer het quaet daer men toe gewent is, dan het goet, daer men niet toe gewent en is.

Maer wat is't dat ghy, ouder wesende als uwe susters, ende houbaer met volle jaeren, uwen ouderdom beschuldight? Nochtans seght ghy

datje een jonck meysken zijt, maeckt voorwaer datje een zijt, ende Godt gave dat ghy een' waert uyt het ghetal van die, van de welcke geschreven staet: Godt, de jonghe dochterkens hebben + u bemindt! och oft ghy niet alleen met woorden, maer oock met'er daedt, ende waerheydt my beminde, ghy en soudt het geselschap des Cruys soo niet vlieden. Ende seght my toch eens, wat is den krachtighsten wensch van een minnaeresse? En is het niet soo verre, als het mogelijck is, aen den beminden ghelijck te zijn? maer ick hebbe gheweest arm, ende in aerbeydt van mijne + jonckheydt af. Nu wat betaemt u anders, dan naer te volghen het voor-beeldt, maniere, oft ghedaente, de welcke ick om uwen t'wille hebbe aenghenomen? Hoe veel kinders, ende dochterkens, hoe veel jonghmans, ende maeghdekens en hebben (jae bykans van hunne kindtsheydt af) niet van-selfs d'alderstrenghste soorte van leven, Cruycen, quellinghen, ende pijnlijckheden des lichaems omhelst? Hoe veel en zijnder niet door de martelie ghekroont, de welcke door hunne jonckheydt tot het selve noch onbequaem waeren? ende en sult niet ghy konnen dat die, ende die? foy! foy1 Stavrophila: en weet ghy dan niet, dat

 
Al wat hier in het vleesch voor blijschap wort genoten,
 
Wort, na een korten tijdt, met droefheydt over-goten?
 
En midts gy dit bemerckt, laet u dan zijn verdacht
 
Soo dickmael uwe kaer met volle monden lacht.

Door dese woorden wiert Stavrophila be-

schaemt, ende een weynigh ontsteken met een begeerte van te volghen. Ende och oft, Heere, seyde sy, uwe gratie my oock voorquaeme, en volghde, op dat ick weerdigh gemaeckt wierde het gheselschap der jonghe trommelaerssen, de + welcke hun vleesch cruycende, met de gebreken, ende + quaede lusten haere lidtmaeten ghedoodt hebben die opder aerden zijn! Dat is een goeden wensch, seyde Christvs, maer t'werck selver is van noode, niet te bloote woorden. Maer op dat ick desen wille verstercke, soo weet dat het u veel profijtelijcker sal wesen, in desen ouderdom het Cruys t'aenveerden, dan tot den naervolgheden, ende onsekeren dat uyt te stellen. Niet lichter en is'er om draeghen, dan t'ghene men van joncks af heeft leeren draeghen: want het is moeyelijck (ghelijck men met een ghemeyn spreeck-woordt seght) eenen ouden hondt op den bandt te leggen, ende een gedaeght mensch leeren penitentie te doen.

Dat is somtijdts met een hemelsche openbaeringe te kennen gegeven, welcke veropenbaeringe ick tot uwen troost hier sal by-voeghen: want men verhael, dat'er een Religieus ghestorven + zijnde, des snachts gheopenbaert is aen sijnen broeder, ende medegesel, blinckende door een seer groote klaerheydt; ende als hy hem uyt de celle gheleydt hadde, soo heeft hy hem ghetoont een groote menighte van menschen, met een wit kleet, ende door wonderlijck licht klaer-schijnende, de welcke seer schoone Cruycen op haere schouderen droeghen: ende den wegh van hun allen was recht naer den hemel. Een weynigh spatie

daer naer volghde een ander ghelet, ende dat veel schoonder ende klaerder, van de welcke elck een seer schoon verçiert Cruys, niet op sijne schouders, maer in sijn handt droegh. Daer naer is gekomen het derde gelet, het klaerste, ende het schoonste van allen, van de welcke oock de Cruycen verre door schoonheyt de Cruycen van d'andere te boven ginghen, noch sy en droeghen die selver niet, maer hunnen goeden Enghel, die yder-een voorgingh, op dat sy blijde zijnde, ende al spelende souden volgen: welcke openbaeringhe (als hy verwonderde) den medeghesel aen hem heeft uytgeleydt; seggende d'eerste te wesen, die met volkomen ouderdom het Cruys van het gheestelijck leven omhelst hebben, de tweede, die in den mannelijcken ouderdom haer daer toe begeven hebben: maer de leste, die hy soo vroylijck ende soo verblijdt gesien hadde, te wesen die, de welcke in haere jonckheydt, het jock, ende Cruys des Heeren ghedraeghen hebben. Wel wat dunckt u nu Stavrophila? Nu, seyde sy, sal het my een vermaeck wesen onder die laetste niet de laetste te wesen, ende ick verwerpe gheheelijck alle vertoevinghe, de welcke ick eerst versochte, ende sweere af allen uytstel. Nu Heere, nu sal ick door uwe hulpe beginnen, dit is de veranderinghe, des rechter-handts van den + hooghen.


Vorige Volgende