De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

October.

[2 Oktober 1574]

⁺ Ende het gesciede op den tweeden dach deser maent als des saterdaechs, dat des prinschen van Oraengien volck, niet seer wyt van Leyden liggende, so alle 't plat landt overwatert werdt, doer het doersteken van vuel dycken; ende de Spaengiarden, Duytschen en Walen onder het bevel van Dom Lois die lagen op scanschen, dycken ende hoochden om de stat van alle syden te benauwen. Ende des prinschen volck begonde met ontrent 1600 uytgecoren mannen met groot gescut op hen scuyten de blockhuysen te bestormen. Ende met het doersteken van noch eenen binnendyck cregen sy vuel waters, also dat sy twee sterckten wonnen, daer er haer geen af en scapeerden, hebbende goede slycsporen, daer sy mede in 't oploopen vast gingen sonder slibberen: ende 't waeren al Spaengiarden, die sy seer wreedelycken vermoorden, stekende die hoofden op spicien ende cloetstocken, maeckende also den anderen bolwercken een vreese ende der stat een teecken der victorien. Ende met alsulcken moede ende teekenen vielen sy des anderdaech vroech aen ende maeckten alle de vyanden vluchtich van haer scanssen. Maer werden met vuel scuyten so dapper vervolcht, dat het wel 1500 oft ontrent 2000 waeren dootgebleven: ende de stat was noch voer den noene ontset en gespyst met 900 scuyten.

+ Van de ontsettinge van de belegerde stat van Leyden.

[3 Oktober 1574]

Ende op den derden dach na den noen quam den prinsche van Oraengien selve binnen der stat; men hoorde vuel van des hongersnoot dat er geweest was, ende ontrent 300 gevangenen, meest Spaengiarden werden gelyck coopmansgoedt met gebonden handen in sommige scepen geworpen en so na Vlissinghen gevuert Men estimeerde dat den Spaenschen leger wel 20000 sterck was, maer mits den watere en conde d'een d'ander niet helpen ende de menichte van scuyten en scepen en hadden sy niet, gelyck wel de Hollanders, maer tegen Godt en helpt oock geen sterckte ⁽⁸⁵⁾

(85) Mendoça, op. cit., p. 274. - Bor, op. cit., p. 559. - Gachard, op. cit., p. 174.

[10 Oktober 1574]

⁺ Item ontrent den 10 dach October quam alhier oock seker tydinge van het verlies, dat den conick van Spaengien hadde in Affrica oft Barbaryen, daer hy onlancx de stercke stat van Tunes verloren heeft ende nou hoorde men gelyck 't oock waerachtig was, dat den Torck oock de sterckte daerby gelegen aen de zee, die men noempde de Golette gewon-

+ De Golette by Thunes in Barberyen wordt oock van den Torck gewonnen, en 't gernisoen vermoort.

[p. 319]

nen hadde met gewelt en al de Spaengiarden en Italianen die er op waeren vermoort, waerom in Spaengien en Italien was en by sommige oock hier groote droefheyt; men hoepte oock hier doer verlossinge van de Spaengiarden te hebben, dat se na Spaengien souden moeten, maer den Torck en quam niet voordere, liet het daermede hem genoech syn.

⁺ Ende also de stat van Bommel oock beset was met Duytsen ende die van Bommel gehoort hebbende van de scoone victorie van Leyden vielen sy oock seer dapper uyt der stat op sommige scanschen, also dat se vreesende voer ergere, oock van der stat afweken ⁽⁸⁶⁾.

+ Bommel wordt oock vry van den belegge.

(86) Bor., op. cit., p. 572. Voorloopig nam men nu een verdedigende houding aan. Zie o.a. Gachard, op. cit., p. 566.

[20 Oktober 1574]

⁺ Ende op den 20 dach deser maent Dom Lois hoorende van allen desen teghenspoet ende dat bovendien de gemeynte hem geen scattinghe tot onderhoudinge van den crych en woude consenteren, d'welck de 2 staten te weten de prelaten en den edeldom alreede al geconsenteert hadden, doch by condicien, dat het den derden state, te weten de gemeynte oock consenteeren souden, d'welck sy niet en wouden. So vertrock hy na Brusele alwaer hy oock terstont den gemeynen raet dede vergaderen; maer die spraecken noch vuel stoutere, niet willende iet concenteeren, dreygende hem met recht wel te mogen verdryven, mits de conick volgende synen eede ende des landts rechte niet en mochten een vrempt heer tot goevernuer stellen, dan een van synen bloede. Ende woude hy niet simuleren, so wouden sy eenen bescermheere des landts kiesen, dreygende oock van gelycke seer den canselier, omdat hy lichtelyck 't conicx zegel vercochte ⁽⁸⁷⁾.

+ Dom Lois crygende overal tegenspoet en geen consenteringe in scattinge tot Antwerpen treckt na Brusel die hem nou vuel min te wille wisten.

(87) Betreffende de houding van de stad Brussel, zie Bor, op. cit., 573, voor Antwerpen, p. 575.

[23 Oktober 1574]

⁺ Item op den 23 dach October, so screef den commandador noch eens tot Antwerpen, doende den Breeden raet noch eens vergaderen, doende vragen wat men den conick sal overscryven, maer hem werdt gescreven, dat se niet geven en wouden, als voere wy geseyt hebben.

⁺ Ende ten selven dage werdt tot Antwerpen een manspersoon levendich in aschen verbrant, die op de passagie van Hollant gevangen was ende mits hem was gevonden eenen paspoorte van den prinsche van Oraengien ende bovendien en wilde hy 't catolyck geloove niet bekennen voer goedt, maer by syn religie blyven, waerom de bisschop Franssoys Sonnius seyde, so gy ou niet en wilt bekeeren, suldy in asschen verbrant worden, gelyck 't oock gesciede.

+ Dom Lois scryft noch eens aen Antwerpen om de scattinge.

+ Een persoon levendich verbrant in aschen.