De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

[p. 316]

September.

[1 September 1574]

⁺ Item in 't eerste van deser maent quamen dicwils posten uyt Spaengien maer wat tydinghe sy al brachten en wist men niet, maer⁺ vuele wouden segghen dat men uyt Spaengien nou vry geen ermeye herwaerts en dorst verwachten, maer dat de conick al screef, dat men syn crychsvolck derwaerts seer behoefde, mits den Torck de stat van Thunes⁺ was overghegheven ende dat hy de Golette oft casteel seer sterck belegert hadde ende bescoote, ende voersekert was in te cryghen, mits daer te luttel volcx op was, nadat se seer groot was. Dit quam doer girichheyt van de capiteynen, die 't volck laten versterven en verloopen ende vuel den conick ter rekeninghen brengen ende als er nou subyte belegeringhe compt, niet en hebben om wederstant te doen.

⁺ Oock so sceyden den 4 dach deser maent de staten des landts van Antwerpen, die daer alle de voerleden maent vergadert syn geweest, daer men niet vele af en hoorde wat sy uytgerecht hadden ⁽⁷⁹⁾.

+ Posten uyt Spaengien om helppe.

+ Den Torck Thunes in Affrica ingecregen.

+ De Golette sterck belegert en bescoten werdt.

+ Staten des landts sceyden uyt Antwerpen.

(79) Poullet et Piot, op. cit., ab pag. 196. - Voor de houding en het afscheid van de staten van Brabant, zie Bor, op. cit., p. 568; Gachard, op. cit., p. 149 en volg.

[7 September 1574]

⁺ Item op den 7 Septembris in der nacht deden de Hollanders een proeve om Leyden ontset te doen en creegen een scanse in, die er noch vuel was, maer by faute van te luttel waters oft winde, dat het niet genoech derwaerts en vloeyde moesten sy, scermutsende, weder wycken.

⁺ Item deestyt so was er seker tydinghe, als dat de conick van Polen daer uytgevlucht synde om van de croone van Vranckeryck niet te failgieren, nou syn broeder Carel de 9 doot was, tot Lions in Vranckeryck was gecomen, synde gecomen over Italien en doer Venegien en meer ander plaetsen, daer hy wel ontfangen is geweest. Ende voer d'eerste hoort men dat hy de staten van den lande dede vergaderen tot Lions ende den conick van Naverre ende Duc Dalencon synen jongsten broedere, die men tot Parys als half gevangen hielt, gebode hy liber en vry te laten gaen, daer 't haer beliefde. De fame was oock dat hy van opinie was vrede te maken met de Hugenoosche prinschen, maer nochtans hadden de Parysienen en ander papisten een ander hope van hem, dat hy die vuel in d'orloge voer syn broeder gedaen heeft, tegen die van der religien nou noch meer doen sal als't voer syn eygen is; den tyt leert vuele ⁽⁸⁰⁾.

+ D'een proeve der Hollanders om Leyden te ontsetten met der nacht.

+ Herry du Valoys de derde van dien name ende de derde sone van Franssoys du Valoys gecosen tot de Franse croone compt tot Lions verlaten hebbende Polen; hy doet de staten vergaderen, doet syn broeder en Naverre syn swager liber en vrij gaen.

(80) Over het verblijf in Italie, Lavisse, op. cit., p. 155; verder p. 158, 159 en 160.

[15 September 1574]

⁺ Item op den 15 en op den 21 dach Septembris so gescieden voer Leyden wederom eenighe scermutssingen ende des prinschen volck wonnen wederom eenighe bolwercken, die sy raseerden, niet sonder verlies van volcke; maer het water begaf haer wederom, so dat sy moesten wycken ende de Spaengiarden keerden ende scutten het water al daer se conden oft mochten, want de stat was seer benaudt van honghere waerom sy 't haer oock dachten te verduren ⁽⁸¹⁾.

+ Scermutsinge voer de stat van Leyden.

(81) Mendoça, op, cit., ab pag. 269. - Gachard, op. cit., p. 136, 145.

[23 September 1574]

⁺ Item op den 23 dach Septembris werdt tot Antwerpen ende in meer andere hoeftsteden van den lande den gemeynen Breeden raet vergadert

+ Van groote scattinge die Don Lois der steden dede voerhouden.

[p. 317]

om een seer groote scattinghe, die Dom Lois was eyschende, te weten op elck veertel coren 10 st., de terwe 20 st. en een aem wyns 6 gs ende so al naer advenandt op laken en alderleyde coopenscap, en dat voer 6 jaeren durende tot betalinghe der crychslieden ende onderhoudinghe der orloghen. Dit was al 't gene daer de geestelycke ende weerlycke staten al langhe op vergadert syn geweest ende soo men hoort, so hebben sy hem geconcenteert al het crychsvolck te betalen, woude hy met den volcke uyt den lande trecken na Spaengien, daer sy wel van doene syn om den Torck uyt Barbaryen te verdryven, maer sy en sochten dese landen oock niet te verlaten, maer de steden namen haer beraet op dit versoeck ⁽⁸²⁾.

⁺ Ende boven desen so en wilde Dom Lois niet toelaten eenighen steden met die van Zeelant oft Hollandt te handelen, maer sommige en wilden 't om syns gebodts wil niet laten, sonderlinge die van Brugghe, die oock geen soldaten van Dom Lois en wilden in haer stadt hebben. Ende de Zeelanders dreychden Gendt, Hulst en andere steden groote scaden te doen, so sy des commandadors geboden onderhielden, te weten scaden met dycken doer te steken.

⁺ Item in 't eynde deser maent so hoorde men dat de generaliteyt van de steden van Hollant versochten aen die van Amsterdam en Utrecht besceet te hebben oft sy wouden de stat van Leyden helpen ontsetten ende den Spaenschen leger verdryven oft dat sy eeuwelyck haer vyanden wouden blyven, want sy waeren gesindt sonder ophouden de scansen der Spaengiarden te overvallen, hebbende nou oock soo het water dagelycx meer opvloeyde den Spaengiarden 2 galeyen en vuel scuyten afgenomen, die haer spyse aenbrochten uyt Amsterdam, d'welck den Spaengiarden flauwe maeckte, want der Hollanders scuyten sagen sy groote menichte. Ende de Spaengiarden die se vonden op dese galeyen hadden sy grouwelycken omgebrocht. Sy eysten de stat dagelycx oppe, maer daer en was geen gehoore; ‘Sy souden se oock noch voer den conick bewaeren’ seyden sy, verhopende ontset.

(82) Poullet et Piot, op. cit., p. 235. - Over de algemeene geestesgesteldheid bij de Staten, Gachard, op. cit., p. 181, 184.

+ Verbodt met Hollant to handelen.

+ Hollanders dreygen Amsterdam en Utrecht en nemen 2 galeyen en vuel scuyten.

[26 September 1574]

⁺ Item in 't eynde deser maent, 26 September, werdt noch vuel poeders uyt Antwerpen na den leger voer Leyden gesonden ⁽⁸³⁾.

⁺ Ende deestyt trocken oock uyt Duytschelant 2000 ruyteren na het quartier van Lions, daer den nieuwen conick was hem tot dienste; nochtans was de spraecke, dat hy wel sou hebben willen peys maecken met die van der religien, maer het landtsraet drong hem meer tot oerlogen en verhoepten eenen cloecken voervechter aen hem te hebben. Men wilde seggen dat dese ruyteren in 't eerste syn aengenomen geweest om den prinsche van Condé te dienen, maer by faute van gelde dese nou dienst doen oft mogelyck doer de veranderinghe van de doot des conicx ende kiesinghe des nieuwen de Hugenoosche prinschen geenen crych eerst en willen beginnen, ende besien wat desen papisten willen aenrechten met den nieuwen conick.

+ Poederen na Leyden.

(83) Poullet et Piot, loc. cit., p. 238. - Mendoça, op. cit., p. 278. - Gachard, op. cit., ab pag. 174.

+ 2000 ruyteren trecken uyt Vranckeryc.

[p. 318]

⁺ Item den 7 en den II en den 14 dach October was men tot Antwerpen vergadert op de scattinghe die men haer hadde voergehouden; maer voer conclusie niettegenstaende Dom Lois in stat was, so werde 't hem altemael geweygert niet te geven hoe seer hy nochtans de stat met overlastinge van crychsvolck dreychde. Men hielt den aengevers voere dat voertyts Antwerpen sou opbrengen 4 tonnen goudts tot opbouwinge van het casteel, met scoon beloeften dat het daerna sou ontlast syn van soldaten ende en is er noyt sonder geweest; so en soude 't oock niet helpen dat men dese soude geven ⁽⁸⁴⁾.

+ Van den ontsegghen der grooter scattinge.

(84) Herhaaldelijk wordt door Requesens de houding van de Brabantsche bevolking in het algemeen gelaakt. - Gachard, op. cit., p. 184.