De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

October.

[3 Oktober 1573]

⁺ En het gebuerde op den 3 deser maent, dat uyt Antwerpen vuel Walsche soldaten trocken met drie seer groote stucken gescuts na Oosterhout, een casteelken tusschen Breda en Geertruydenberge gelegen, daer

+ Oosterhout wordt van Ducdalf volck 4 uren lanck bescoten dat er niet eenen Gues op en was.

[p. 267]

Guesen van Geertruydenberge opgecomen waeren. Maer om het seer nat weder bleven sy met het gescut tot Breda tot op den 5 dach, en vielen er doen voer; en die van het casteelken vielen tegen hen uyt ende sceynden wel 200 mannen en als, want daer was oock volck van Bergen voer brocht. Maer in der nacht trocken sy stillick af, latende daer nochtans eenich gescut op, die met lonten een ure na d'ander losten; ende met dier practycken, so werde 't wel vier uren lanck bescoten, dat er niemant op en was.

[6 Oktober 1573]

⁺ Ende op den 6 dach werden tot Antwerpen 4 vrouwen van den doope levendich verbrant ⁽⁶²⁾.

+ Groote bloetstortinge op de Zuerzee, de grave van Bossu wordt gevangen binnen Huern gevuert en alle syn scepen, die hy uyt Amsterdam gevuert hadde, werden vernielt.

(62) Van Meteren, op. cit., p. 193. - E. Gossart, L'Etablissement du régime espagnol dans les Pays-Bas et l'insurrection, p. 292, Bruxelles, 1905. Aldaar verdere verwijzingen. - Mendoça, op. cit., p. 170.

[11 Oktober 1573]

Ende op den 11, 12, 13, so gescieden er een seer groote bloetstortinghe op de Zuerzee mitsdien de grave van Bossu wederom van Amsterdam was uytgevaren met 40 scepen van orlogen teghen die van Huerne, waeraf so, men hoorde, sy meynden wel versekert te syn, dat haer de stat doer den capiteyn sou gelevert worden. Maer ter contrarien so hadde hy er den prinsche van Oraengien af gewaerscout ende de orloechscepen so van Enckhuysen en Den Briel doen tegencomen, so dat den stryt seer bitter werdt. Ende de grave van Bossu als ammirael met syn seer groot scip, dat onverwinnelyck scene te syn, werdt gevanghen gevuert binnen Huerne, en 't scip na Enckhuysen. Dit scip en was niet om beclimmen, maer sy wirpen uyt der ander scepen meersen, die 't beringelt hadden, so vuel heet water, kalck en aschen dat sy er d'ooghen verblinden; dewyle beclommen sy't aen d'eynden: en hadde 40 stucken gescuts oppe en 400 mannen en 20 edelen. Ende van de 40 orloechscepen en quam er geen 10 thuys, de reste waeren al vernielt, verbrandt, in grondt gescoten en gevangen; dit maeckte een groote blyscap in Hollant, want desen Bossu maeckte hen een groote vyantscap alle desen tyde dat Ducdalbe op hen georloecht heeft ⁽⁶³⁾.

⁺ Ende dit maeckte Ducdalbe wesende binnen Amsterdam een groote grouwel ende wilde daerom de stat vol Spaengiarden brengen, die voer Alckmar waeren opgebrocken, hoewel den raet dat over twee reysen tegen hem afgecocht hadde: ende omdat het den borgemeester sonder den rade niet en woude concenteren, wilde hy hem doersteken, en dien, dat ontcomende, bracht de borgerye in wapen en hielden stercke wacht. Maer die Enckhuysers quamen by nachte met scuyten roepen: ‘Levert ons Ducdalbe of hy sal 't oulieden noch vergelden.’ Maer sy waeren te seer paeps gesint, so lieten sy sulcx, maer bewaerden hen stat wel selve, en hy en mocht maer syn gernisoen hebben ⁽⁶⁴⁾.

⁺ In 't eynde deser maent siende die van Vlissinghen en Ter Vere, dat het landeken van Walcheren scier t' onder soude mogen gaen doer foute van de gebroken dycken, so hebben sy aen alle syden de dycken begonst te versien, daerby stellende scerpe wachte om de dyckers te⁺ bescermen, want op den 26 dach October so viel de colonel Mondragon uyt Middelborch uyt met alle syn machte om alsulcx te beletten; maer

(63) Voor de bestraffing der 4 vrouwen, A.C., p. 252. Aldaar p. 252 voor wat betreft den tocht en het vertrek der Walen naar Oosterhout. Aangaande het gevecht op de Zuiderzee, zie Van Meteren, ab. p. 187. - Ter Gouw, op. cit., p. 111. - Gachard, op. cit., p. 418 en volg. - Mendoça, op. cit., p. 144.

+ Ducdalbe wilde gernisoen in Amsterdam hebben en stelde hen in peryckel om gelevert te worden.

(64) Ter Gouw, op. cit., p. 109, 113 en volg.

+ Die van Walcheren dycken haer landt ende die van Middelborch, die dat wilden beletten, worden geslagen.

+ Benautheyt van honger om deselve stat.

[p. 268]

hy liet daer 3 capiteyenen en ontrent 300 mannen. Ende den honger begonde seer groot te worden in de selve stat, sonderlinge onder de borgerye, wandt de soldaterye nam voeral haer gerief; ende men begonde alreede peerdevleesch te eten. Ende men maeckte tot Antwerpen noch al gereetscap van ontset te doen, maer van sustigen tegenspoet verflauden sy seer. Ende sommige scippers, die bedwongen waeren om te dienen, verliepen 't, haer in peryckel stellende van gevangen oft gehangen te worden, werden se achterhaelt.