De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

[p. 222]

November 1572.

[1 November 1572]

⁺ In 't eerste van deser maent begonde Ducdalbe hem ontrent de stat van Zutphen in Gelderlant te vertoonen. Ende den prinsche van Oraengien was deestyt tot Delft in Hollant geweken, want de grave van 't Heerenberge viel hem af ende hadde in syn bewaren gehadt diveersche steden daerontrent, als Campen, Swol, Harderwyck en andere ende hadde van dese vuel gelts en kercken roof gestolen. En verliet syn soldaten ende vlode na Oostlant oft Ducdalbe hadde hem tot sulcx omgecocht: ende so verliepen en verdwenen alle syn soldaten, want haer capiteyn oft colonel was met den gelde wech. En de steden werden 's oneens: d'een woude Ducdalbe in stat hebben, d'ander niet, also dat hy op den 16 dach de stat van Zutphen beclom en in nam. Ende soo men hoorde bleven daer wel by 800 borgers doot, so gehangen en verdroncken, en de stat werdt meest berooft, want sy waeren tweedrachtich. Ende na dat Ducdalbe nou meester van Zutphen was, so gaven de ander steden van Gelderlant haer overe, hem dragende de sluetelen tegen. Ende terstont hier na so scickte Ducdalbe de helft van synen leger terstont in Hollant, want Utrecht was nog met hem en Amsterdam, maer anders niet. In dit feyt van Zutphen was dom Frederick als capiteyn generael; men seyde vuel van eenen bogaert daer vuel volcx ingevlucht by een gevonden werden, die hy aen de boomen dede hangen; op de wegen buyten stat, vont men oock vuel vrouwen en kinderen vermoort ligghen ⁽¹²⁵⁾.

⁺ In 't eynde deser maent was tot Parys een legaet van den paus van Romen gecomen om conick Carel, de 9 van dien name, de benedicxtie te geven, omdat hy in Augusto lestgeleden de Roomsche kercke so seer gevoordert hadde ende so vuel hugenoosen over al syn rycke vermoort hadde. Maer noch en waren sy niet al doot, want noch eenige waeren al cloeck tegen 't conicx volck te velde en die van Rotsielle en ander steden verbranden dagelycx vuel dorpen. Al quaet tegen quaet, en elck wou voer de religie stryden, maer dat hoort anderen stryt te wesen. Ende desen selven legaet quam oock na Ducdalbe, die oock dagelycx met moorden en branden de Roomsche kercke voerstont, om hem oock de benedicxtie te geven, op dat hy alle de vyanden mocht verwinnen ⁽¹²⁶⁾.

⁺ Ende dom Frederick, Ducdalf sone, voorts treckende in Hollant, so hebben die van Naerden op goeder trouwe hopende, hem de stat sluetelen teghen gedragen, mits het een swack stedeken was ende hy heeft se in genaden ontfangen en is op den 30 dach deser maent daerin⁺ getrocken met syn volck. Ende nadat hy daer gepeyseert hadde ende wel 3 uren daerin geweest hadde, so dede hy alle borgeren vergaderen⁺ op de merckt ende syn capiteynen ontboet hy by hem, seggende: ‘Ick hebbe dese perdoen geloeft, maer myn comissie is, dat ick 't al vermoorden soude wat in Hollant is dat tegen de conick gerebelleert heeft, ende men derf den ketters geen geloof houden.’ Waerop men hoort,

+ Zutphen wordt door Dom Frederick, Ducdalfs sone ingenomen.
De grave van 't Heerenberge verlaet syn soldaten tot 26 vendelen, als tot groot achterdeel van den prinsche van Orengien.

(125) De onderneming tegen Zutphen, Mendoça, p. 29, Van Meteren, p. 131: hier wordt slechts gewaagd van 500 dooden, Bor, p. 415.

+ De paus seyndt eenen legaet aen den conick Karel en aen Ducdalbe.

(126) Gachard, Bibliographie Nationale, op. cit., t. II, p. 411, brief van den koning, 5 December. - Voor La Rochelle, Lavisse, op. cit., p. 135.

+ Ducdalbe seyndt syn sone in Hollant, die de borgers van Naerden vermoort en hy blyft te Nimmegen.

+ De moort van Naerden doer dom Frederick.

+ Hollant al in wapen om die moort.

[p. 223]

dat een capiteyn seyde: ‘Heere, dat doende en suldy geen victorie meer hebben.’ Maer hy stont op van der tafel en seyde: ‘Doet my na’, en doerstack er selver 2 oft 3 met syn handt en so werden meest alle de inwoonders van Naerden vermoort en oock mede vuel vrouwen en kinderen en de stat berooft. En hierdoer was syn geloof uyt ende geheel Hollant werdt verbittert om liever doot te vechten, dan alsoo vermoort te worden ⁽¹²⁷⁾.

(127) Van Meteren, p. 133. - Bor, p. 418. - Mendoça, p. 31. - Poullet et Piot, p. 525: over de wreedheid der Spanjaarden, deze uitlating van Morillon, p. 526: ‘... Ces gens ne feront jamais aultre chose et se délectent au sang humains et à faire beaucoup de vefves et orfelins...’