De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

Julius.

[12 Juli 1570]

⁺ Op den 12 dach Julius quamen tot Antwerpen wederom Spaengiarden in, 500 te voete en te scepe, van Mechelen omtrent 400 ende dwongen de

+ Ducdalbe compt weder in Antwerpen.

[p. 129]

borgers op der straten om haer na de logysen, achtervolgende de biletten te wysen, ende eenen borger die stelde hem te weere ende hief een Spangiart een arm af seer naby. Ende op den 13 dach quam Ducdalbe in Antwerpen na den noene ende tot Brusel sturft seer van der peste.

[16 Juli 1570]

⁺ Item op den 16 dach Julius, so gesciede 't, dat tot Antwerpen in de groote kercke in presentie van Ducdalbe, den bisschop van Cameryck in 't Franssoys predickte ende na den sermoone werdt daer den bisschop van Antwerpen op eenen autaer geset ende al de canonicken rondtom ende de bisschop van Atrecht was ook daer met al Ducdalf raet ende menich borgere om al de simonie te sien. Ende daer werdt afgelesen het groot perdon in Latyn, dat van den conick van Spaengien en den paus van Roomen met eenen aflaet daerby gesonden hadde? Ende op de groote merckt was een stellage met trappen van dry syden gemaeckt, alwaer men 't selfde perdon na den noen in presentie van Ducdalbe en menich hondert borgers werd gelesen in Duytsche. Dies soude elck nou voorts catolicx leven en wat voer gesciet is, was vergeven, so sy seyden. Ende al wat Ducdalbe aen hadde was seer ryckelyck geborduert ende de heeren der stat stonden als pagien onder aen de stellagie, de trappen waeren bedeckt met root laecken: ‘dats bloetverwe’ seyden sommige en so sal 't perdon oock syn.

⁺ Ende dit groot perdon gelesen synde, so werdt er seer gescoten met roeren en met groot gescut op 't casteele, ende alle de trompetten sloegen ende de groote clocke luyde sommige avonden lanck, driemael alle avont. Ende den 17 dach werden losse gelaten alle die gene die om eenige saecken der religien aengaende gevangen waeren, onder welcke oock een scoelvrouwe was, die lange hadde gevangen geweest. Ende nu gesciede dit, vuelen hadden quaet behaegen al maeckte men groote blijscap, seggende: 't Is in effeckt niets anders dan de Spaensche inquisitie dat er is gelesen, want de conclusie van den perdon is, dat gy voortaen moet een catolyck leven leyden of gy valt in 't dangier. Ende dat is seker⁽²³⁾.

⁺ Ende dit nou afgedaen wesende, so was Ducdalbe noch qualyck te vreden, omdat men niet met pecktonnen geviert en hadde, dies men om hem te believen ende te bewysen het goedt behaegen dat men in het perdon hadde, so begonde men op den 25 dach als Sinte Jacops dach te vieren al de straten der stat doere en sonderlingen op de merckt voer alle⁺ ambachten cameren 3 dagen en nachten lanck en oock op der stat toren met vierpannen, lanteernen, pecktonnen en andere ciraten met vierpylen beseyden: de Spaengiarden maeckten oock loose scermutsingen; en in dese selve dagen versocht Ducdalbe weder scattingen maer werdt afgeslaghen⁽²⁴⁾.

+ Van 't groot perdon so dat tot Antwerpen werdt afgelesen.

+ Blyscap bedreven na het lesen van het perdon.

(23) Zie A.C., p. 200. - Zie Gossart, op. cit., p. 293. - Diercxsens, loc. cit., p. 156. Ook bij Bor, op. cit., dl. 1, p. 320, Strada, op. cit., p. 285. Men zie bibliografische aanduidingen bij Erens, Tongerloo en 's Hertogenbosch, op. cit., p. 160, nota 1. De rede, door F. Richardot over het pardon generaal uitgesproken werd bij Plantijn uitgegeven.

+ Van de triomphe van vier om het perdon.

+ Vieringe over de heele stat.

(24) Over deze viering, A.C., p. 211.

[20 Juli 1570]

⁺ Op den 20 Juli so quam graef Aelberecht Ladron, colonel van 12 vendelen Duytschen wederom tot Antwerpen binnen, die van d'eerste van April tot Valecyn met synen broedere gevangen geweest van syn eygen soldaten om quaey betalinge, ende nou waeren sy betaelt en hy hadde haer geloeft en gesworen alles vergeten en vergeven te hebben, wat spyt

+ Ladron, colonel over 12 vendelen Duytschen ende synde tot Valecyn gevangen geweest compt nou weder in Antwerpen.

[p. 130]

sy hem in de gevangenisse aengedaen hadde en hadt se nieuwelyckx aengenomen en quamen na Antwerpen; maer eenige, maar luttele namen haer gelt en paspoorte en trocken van daer wech, wel kennende den Italiaenschen aerdt, dat hy 't haer vergelden sou ende seyden 't alreede, dat hy 't gesworen maer metter herten niet gemeynt en hadde. Ende also dese knechten seynde omtrent 900 mannen tot voer Liere quamen, trocken⁺ alle de Spaengiardsche ruyteren uyt Mechelen en Brusel uyt, ende besetteden haer, dat se niet achterwaerts en conden, ende de stat van Lier werdt voer haer gesloten. Dies sy gevoelende, dat se vyanden hadden, so bescansten sy haer tot Ballaer op 't kerkhof. Ende op den 28 dach 's avonts quamen sy te Borgerhout, al waer 't haer genoech gewaerschout werdt, dat sy souden geslagen worden, en dat men meynde dat sy al doot waeren. Maer sy achtedent som licht, seggende: ‘Onser een is wel vier Spaengiarden machtich’; de grootheyt hadden sy wel! Ende doen sy daer waeren quamen dien avont vuel Spaengiarden te voet en te peerde tot Dueren, Berchem ende Dambrugghe en van de vierde sy de stat teghen hadden, daer Ducdalbe met Spaengiarden inlach.

+ De Duytsche knechten van Ladron werden vervolcht en omringelt.

[29 Juli 1570]

⁺ Item op den 29 dach Juli smorgens voer den dage so trocke Ladron met syn broeder en met Don Frederico, Ducdalfs sone ende met 2 vendelen Spaengiarden ende sommige peerden ende met de Spaensche droscaert oft royroede uyt Antwerpen naer Borgerhout, eer vele borgers op waeren. Welcke groote deernisse ende beroerte onder 't volck maeckte, want 't gemeyn⁺ volck beminde meer de Duytsche dan de Spaengiarden, ende elck meynde dat men se slaen soude. Ende de Duytsche hadden haer in slachorden gestelt, op het Laer, daer de Calvinisten in 't jaer 1566 predickten: ende Ladron quam daer ende eyste van de principaelste uyt, ende hoewel sy overdragen hadden, dat se niemant in handen leveren en souden, so deden sy 't nou mits sy gedreycht werden niemant te sparen, want sy waeren oock van alle seyden beset. Ende so sy van hem geroepen werden, quamen sy terstont en spraken: ‘Wat beliefts ons, genadighe heere!’ Waerop hy antwoerde: ‘Doen ick u gevangen was en drincken eyste, so en spraeckty so niet, my biedende de pispot’. Ende werden met 4 of 6 t' seffens gebonden, eerst haer wapenen afleggende; en werden ten eersten 18 mannen in stat gebrocht, en daerna 24 en 60 en so voorts wel tot 120 als, en doen quam Ladron wederom ontrent de noen in der stat met de Spaengiarden en des anderdaech dede hy er noch halen ende den lesten Juli dede hy haer trommelslagers en vendragers halen, so sy nou in Borgerhout laghen⁽²⁵⁾.

⁺ Item deestyt werden tot Antwerpen de meubelen vercocht van den grave van Egmont en van den grave van Huerne en al met gereeden gelde, welcke heeren Ducdalbe in den jaere 1568 in Juni hadde doen onthalsen.⁺ Ende mits dat hy qualyck gelt van het gemeyn volck conde gecryghen, socht men alle middelen die hy conde, want met gewelt dorst hy 't qualyck doen, vreesende 't gemeynte rasende te maken, eyschende nou sommige

+ Hoe de nieuwe overste van de Duytschen en allen die tegen Ladron meest misdaen hadden al gevangen werden in Antwerpen gebrocht.

+ Vuel borgers liepen 't spel sien verstoyende de flauwinge met deernisse om sien.

(25) Betreffende de geschiedenis van Lodrons gevangenneming en de bestraffing der schuldige soldaten, zie A.C., ab. p. 211 tot 214. - Ook Kervijn, op. cit., t. V, p. 674, 683.

+ De goeden van Egmont en Huerne werden vercocht.

+ Ducdalbe eyste S. Rommens silveren casse en anddere.

[p. 131]

seer groote oude scatten en juweelen van de geestelyckheyt, als de casse van silvere van S. Rommen tot Mechelen en van S. Dingele te Geele en so voorts meer andere van de geestelyckheyts goederen.

[20 Juli 1570]

⁺ Den 20 Juli waren tot Parys geboren twee kinderen in een, hebbende 4 ermen en 4 beenen, 2 hoofden en maar eenen buyck, eenen navel, maer van achter sach men vier billen en leefden 3 dagen.

+ Wonderlycke geboerte van 2 kinderen.