De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

April.

[4 April 1570]

⁺ Op den 4 April gesciede 't, dat een Spaengiart staende op de sciltwacht op de wallen van 't casteel een borger, die buyten 't casteel hem te na wandelde, doerscote. Ende onlancx hier te voeren werdt een Spaengiart in de stat met voeten getrapt doer syn spytich spreken, ende syn mede-

+ Een borger van een sciltwacht by dage doerscoten.

[p. 126]

geselle ontliep 't na 't casteel ende riep: ‘Spani Spani’; dies er een deel in oerden afquamen om in de stat te vallen, maer sy bedachten haer wat betere.

[8 April 1570]

⁺ Op den 8 dach so werdt buyten Antwerpen een vrou en een oude man gehangen om quaet geldt, dat se geslagen hadden; ende dese selve vrouwe hadde over dry jaeren haeren eygen man aen eenen staeck gebrocht, hem valschelyck overtuygende, dat hy beelden afgebroken hadde ende den roof versmolten hadde. Ende sy boeleerde dier tyt met een ander, die oock met valsch gelt omginck, ende hoewel syn gebuerte getuychde, dat hy hem met de beeltstormminge noyt gemoeyt en hadde, so must hy sterven, mits hy van der calvinisten opinie was en daerby bleef⁽¹⁵⁾.

+ Een vrouwe met eenen ouden man gehangen om quaet geldt.
Deze vrou hadde haeren man aen eenen staeck gebrocht.

(15) A.C., p. 205. - Zie vermelding van de beide schuldigen Godefroid de la Vigne en Marie de l'Escluse, weduwe van den ijverigen calvinist Jan Gillon, A.A., dl. 1, p. 296, in dato 18 Frbruari.

[9 April 1570]

⁺ Ende op den 9 dach April so gesciede 't dat een pastoor van St. Joriskerck met syn sacrament buyten der stat geweest hebbende, ontmoette eenen man die 't sacrament niet en eerde, waerom den paep hem met der ander handt sloech en den man en dorst hem niet weeren. Daerna al gramme synde, ontmoeyten hem 3 gesellen die 't oock niet en eerden⁺ en hy en dorst die niet slaen, maer riep so: Rabauwen gaedt al na de galge. Ende deestyt gesciede 't dat een hoere sonder bichte gestorven was, maer als de geestelycke gedeputeerde hoorden dat het een sulcken verken was geweest, so werde 't terstont geconcenteert die te mogen graven, maer een godtvreesende mensch moest na de galge gevuert worden.

⁺ Item deestyt was te Mechelen commotie, doerdien men de gemeynte wilde dwingen om te geven Ducdalfs scattinge, loopende met hoopen in den raet, roepende: ‘Wat gy vuel raetslaecht oft ordineert, wy⁺ en sullen niet geven.’ Ende hier te Antwerpen begonde men al te gheven en rontom der stat, te weten, d'eenderdendeel van den hondersten pennick van elcks haeffelycke goeden. Maer van der coomenschap telcker verhandelinghe stont noch stille, maer 't scene dat dit 6 jaeren sou moeten duren. Daerentusschen beraeyt Godt! Ende men moest het op 't stadhuys dragen ende op den 12 dach begonden de gecommiteerde om te gaen, om te executeren die 't niet gebrocht en hadden in Meerte; ende die 't nou wouden brenghen moesten 4 stuivers meer geven voer de executuers. En vuel mispresen 't, daer men 't haer niet met gewelt en liet halen omdat het den raet niet geconsenteert en hadde⁽¹⁶⁾.

+ Sot bedryf van een pastoor der katolyker kercken.

+ Een hoere sonder bicht stervende wordt terstont geconsenteert niet aen de galge te graven.

+ Te Mechelen commotie in den raet om de scattinge.

+ Te Antwerpen moest men 't vast al beginnen te geven.

(16) Op het Stedelijk Archief bevinden zich de rekenboeken van deze geldinning. - Zie enkele desbetreffende geboden, A.A., dl. I, p. 197, 7 Maart en 31 Maart.

[16 April 1570]

⁺ Item op den 16 dach so was heer Kerstiaen, een prekeren monick van Brugghe weder tot Antwerpen gecomen ende hem was nou toegelaten te prediken, welck hem over 2 jaeren verboden en daerom versonden werde; ende 't scene dat hy wederom met den evangelium recht doer woude, al sou men hem dat weder beletten; maer hy was omgecocht, doende menige goede sermoonen, maer bleef huychelende.

⁺ Ende als desen dach so vertrock ick, Goevaert van Haecht na Vranckeryck tot Parys, woonende daer omtrent 17 maenden, bevelende mynen broeder Reynier my wat copyen te scryven van de gesciedenisse in dese landen en dat te bewaeren tot myn wedercompste also hy dede. Maer

+ Broeder Kerstiaen quam weder maer niet so wel als voren.

+ Van mijn vertreck uyt Antwerpen na Parys.

[p. 127]

in myn huyscomen, vondt ick hem tot Atrecht in de aptye van Sint Vaes by den proest aldaer scilderende, wesende sieckelyck, ende aldaer met hem sommighe daghen wesende. Ende corten tyt thuys wesende, creghen wy tydinghe, hoe hy in den heere ontslapen was.⁽¹⁷⁾

⁺ Volcht hier nou copye van syn scryven voer een jaer oft wat meer.

(17) Zie dl. I, inleiding, p. xvii.

+ Ducdalbe compt in Antwerpen.

[29 April 1570]

Item op den 29 dach April quam Ducdalbe tscepe binnen Antwerpen van Brusele geconvoyeert met sommige vendelen Spaengiarden, die daech te voren geforieert waeren. Maer dear werdt groote triomphe op 't casteel bedreven met scieten ende de Spaengiarden bedreven in vuel huysen voer d' eerste grooten overlast. Ja so, dat sy eenige krancken, ja vrouwe in 't kinderbedde, dede van haeren bedde gaen, en sy laghen in de beste camere en wilden al den cost gegeven hebben.

Maer den lesten April werdt gepubliceert, dat sy geenen overlast en souden moghen doen, noch den cost niet hebben, dan service van lywaet, olie, asyn, sout en brandt; maer sy deden noch overlast genoech⁽¹⁸⁾.

(18) Over de aankomst der Spaansche soldaten, A.C., 207: eveneens over het feestvieren aldaar. Later moest een bizondere kommissie aangesteld worden om konflikten en geschillen tusschen burgers en soldaten op te lossen.

[18 April 1570]

⁺ Item den 18 dach April so verbranden tot Haerlebeeck 27 huysen, welck uyt een brouwerye gecomen was, daer eenen simpelen woonde, waermede dit stedeken, wesende d'outste van Vlaenderen seer gesceynt was.

+ Van grooten brant tot Haerlebeeck.