De kroniek van Godevaert van Haecht over de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen en elders

Februarius.

⁺ Deser tyt so hadde Ducdalbe ontboden aen die van Hoochstraten ende aen de dorpen daer ontrent, dat men hem soude de geeyste scattinge brenghen, oft hy zoude de coeyen en peerden doen uyt der stallen halen.

+ Hoe Ducdalbe selfs tot Brusel in den raet compt om syn scattinge te eyschen.

[p. 122]

Ende tot Brusel quam Ducdalbe self in den raet der gemeynten ende wilde dengenen doen vangen die d' woerdt dede, maer so doen sy alle riepen: ‘'t Is onser aller woerdt’, soo liet hy 't blyven; verhalende wat men hem al ghegheven heeft, ende dat noyt een hertoch van Brabant sulcke scattinghe en dorst eyschen als hy doet. Ende dat er eens een hertoch van Brabant was die syn hof ter Vuren boven Brusel hielt ende eyste 2000gl. eens ende werdt hem langhe geweygert ende ten lasten werde 't hem geconsenteert ende doen men hem 't geldt telde so costede het bancket 5 gl. 6 groot en 9 myten, vragende oft men ou nou so trackteerde en dat was doen vuel! Ende 't is bevonden dat Ducdalf sone, noutertyt tot Antwerpen wesende, met name den Grandt prior, op eenen avont tienduysent gl. verspeelde ende dagelycx vertuyschet hy vele ende 't Antwerpen werden 't weder al versocht en oock tot Loven om te geven, en afgeslaghen.

[6 Februari 1570]

⁺ Item den sesten February wo werde't verboden desen vasten vleesch te eten op de pene van hem voer heretyck te houwen, welcke men lyf en goedt neempt, uytgesceyden crancke, mits advys van haeren bichtpape, maer den crychslieden was 't dry daghen ter weken toegelaten, en de reste namen sy aen haer selven.

Ende deestyt was tot Antwerpen een cuyper gevanghen met syn huysvrou, omdat sy in eenighe heymelyke predicatie der calvinisten haer kint hadden doen doopen en niet by de papen, ende so sy gepynicht waeren bedroechen sy noch andere, die oock gevangen werden⁽⁵⁾.

⁺ Item deestyt de waterguesen hebbende haer vergaderinghe te water ontrent Empden, ende synde eenige uyt Vranckeryck gecomen daer by, hebben haer havene aen Vrieslandt gemaeckt. Ende de soldaten uyt Groeninghen, wesende Walsche soldaten van Ducdalbe, trocken uyt om die te slaen, maer sy werden oock dapper ghequets; men hoorde, dat dese waterguesen nou 28 scepen sterck waeren; wat daer noch uytrysen wil, sal men metter tyt sien; sy hebben wel vuel meer scepen genomen, maer die haer niet aen en stonden rantsoenden sy; maer sy hadden geen overheyt dan die sy onder malcander maeckten. Ende na deestyt bereyde Ducdalbe eenighe scepen toe, die in Meerte haer ter see gaven ende daerna verdwynden de waterguesen, hebbende nochtans Ducdalbe vuel spyts gedaen⁽⁶⁾.

+ Verboden vleesch te eten en volck van Calvinis religie gevanghen.

(5) De aangehoudenen waren Peeter Diedelmans en huisvrouw. - A.A., dl. XIV, p. 72, n^os 798 en 799. - A.A., dl. XII, p. 433, 434, 442.

+ Van de waterguesen aen den Vrieschen candt en hoe die verdwenen.

(6) Zie over deze strooptochten Van Vloten, op. cit., t. II, p. 153.

[17 Februari 1570]

⁺ Den 17 February werdt tot Brusel een bode van Empden levendich verbrant met cleyn vier, omdat hy brieven van de waterguesen overbrocht hadde. Alle dit jaere en noch daerna was er alle groote spraeke⁺ van den peys in Vranckeryck; d'een seyden de papen en die van Gwise houden 't teghen; somma elck seyde 't syne, maer den grondt was, hoe sy ter bester tyt een moorderye souden moghen te weghe brengen t' hueren vordeel, soo 't na 2 jaeren bleke.

+ Een bode van Empden tot Brusel verbrant.

+ Diveersche spraecken van den peys van Vranckeryck.

[p. 123]

Van Spellekens doot.

⁺ Op den elften dach February ten 2 uren nanoene so werdt tot Brusel den generaelen provoest, die men noempde Spelleken, de royroede, gehanghen ende 2 van syn lieutenanten werden aen deselve galghe gegheeselt ende 8 jaeren gebannen op 't galeyen; ende op ter leeren climmende custe hy syn 2 officieren, seggende: ‘Dits den loon van groote heeren te dienen.’ Ende terstont seyde hy: ‘Stoot af eer ik desperere.’ Ende terstont werdt syn baert en aengesicht geheel swerdt, ende doot synde werdt hy peck swerdt; synen tittel was, dat hy degene die grootelycx aen 't hof besculdicht waeren om gelt vrygelaten hadde, ten anderen, dat hy onsculdige gedoyt hadde, ende ten derden dat hy, mits bevel hebbende de cooplieden op de wegen te moghen vragen oft ondersoecken na heretycke boecken, en vindende dat die geldt hadden, haer ophinck. Voerwaer hy en werdt niet beclaecht en 't en was oock geen wonder dat syn concientie vroechde: hy brageerde met ander lieden goedt, met de gouden keten om den hals ende syn sergianten tot 12 toe, hadden die scoonste peerden die men vinden mochte en vuel scoon huysinghen. Godt heb de siele⁽⁷⁾.

⁺ Item in 't eynde deser maent quam de tydinghe, dat den Torck met gewelt de stat van Thunis heeft ingenomen, die Keyser Carel in synen tyt wonne, ende daerby aen der see een seer groote sterckte boude, die men noempde de Golette, die welcke oock beleghert werdt, van de welcke men in Meerte tydinghe creech, dat die oock van den Torck ingenomen werdt. Ende deden die breken en raseren, also dat Spaengien, hebbende de groote vyantschap van de Mooren in Garnaten nou oock voor den⁺ Torck beefde, dat hy uyt Africa overcomen sou. Maer in Spaengien werdt groote preparatie gemaeckt om met menichte de Mooren te overvallen, maer mits ick in April hier na uyt mynen lande reysde, so en conde ick daeraf noch van meer ander dinghen niets besunders gescryven, maer moest om der boecx vervolginge op ander lieden, te weten, mijns broeders scryven, wat voorts varen en op 't gene ick in Vranckeryck sach, daer ick van der Mooren niet en hoorde. Maer hoorden namaels dat se desen somer weder tot slaven onder den Spaengiarden gebrocht syn, niet met gewelt, maer met bedroch en scoon beloeften, tot dat sy van 't geberchte in Garnaten afquamen en de wapenen neder leyden. En syn soo met groote hoopen omgebracht, doer eenen met name den Grandt Comandor van Castilien, die vuel van syn eygen soldaten doyde, omdat sy de Mooren hert vielen, tot een scoonen scyn, waerdoer sy hem geloof gaven en syn also bedroghen en vuel getiranniseert⁽⁸⁾.

+ Van Spellekens doot tot Brusel.

(7) A.C., p. 202. Zie nota 2. - Daarbij ook van Meteren, op. cit., dl. I, p. 516.

+ Hoe Thunis met de Golette wordt van den Torck ingenomen.

+ Hoe de Mooren in Garnaten weder tot slaven werden gebrocht doer liste.

(8) Zie van Meteren, op. cit., p. 515; Gachard, Bibliothèque Nationale, t. II, p. 302 en 303. Op 20 Januari 1570 leidde Don Juan van Oostenrijk, hier door van Haecht bedoeld, het beleg van Galeras.