Werken. Deel 2: Proza

[XII]

⁺ In enen dertiendaghe wasic binnen der messen opghenomen inden geeste ute mi selven. daer sach ic ene stat groet ende wijt ende hoghe ende gheciert met volcomenheiden, ende daer in midden sat i. op enen ronden scive, die alle uren hare selven oppebaerde ende besloet in bedectheiden. ende die daer up sat boven der sciven, hi was in enen stillen sittene, ende binnen der sciven draiede hi altoes in onseggheleken lope. ende die wiel daer die scive in liep, daer hi in drayede, die was soe onghehoerdeleke diep ende soe donker dat en ghene eyselecheit daer ieghen gheliken en mach. ende die scive was binnen in doverste anesien van alrehande sconen ghesteinte ende in dier varuwen van ghepuerden goude; ende in die donkerste side daerse soe vreseleke liep, daer wasse gelijc vreseleken vlammen, die hemel ende erden verslinden, ende daer alle dinc in vervaert ende in⁽²⁾ verswolghen wert. Ende die daer op sat, sijn anscijn en mochte niemen bekinnen dan die behoerde te diere vreseleker vlammen van dier sciven ende die gheworpen⁺was in dien diepen afgront, die daer onder was. Ende dat aenscijn trac alle doedde te hem levende, ende alle dorre dinc bloyden daer af. Ende alle diere insaghen arme, ontfinghen grote rijcheit; ende alle die crancke

+ xij

(2) in] ontbreekt in C.

+ 54c)

[p. 163]

worden starc; ende alle dier vele ende menechfout waren, worden⁽¹⁾ in dat aenscijn .i. Ende die daer op die stat sat, hi was ghecleedt met enen clede wittere dan wit, ende daer ane was ghescreven vore die borst, alre ghelieve lief was die name. Doe viel ic vore dat aenscijn om ane te bedene die waerheit van dien vreseleken wesene dat ic daer gheoppenbaert sach. Doe quam i. aer vlieghende, met eenre groter stemmen roepende ende seide: Noch en weet die lieve niet al welc si comen sal. Ende .i. ander seide: Noch en weet die lieve niet welc hare overste wech es. Ende die derde seide: Noch en weet die lieve niet welc dat grote rike es dat si bruut van haren brudegom sal ontfaen. Ende die vierde seide te mi: Ghedoechde⁽²⁾ ende beide ende en valle niet in dit⁺aenscijn. Die in daenscijn vallen ende anebeden, die ontfaen ghenade. Die dore daenscijn staende sien, si ontfaen gherechtecheit ende werden mogende te bekinne die diepe afgronde, die soe vreseleke sijn te bekinne⁺den onbekinden. Ende doe wardic opgenomen met dier stemmen van dien aer die te mi sprac. Ende doe quam in die stat ene grote menechte gheciert, Ende elkerike⁽³⁾ van haers selfs werken. Dit waren al doechde ende volleiden .i. bruut te haren lieve, ende hadde hare scone ghedient ende haddense soe fier ghehouden, dat sise tameleken voltonen⁽⁴⁾ mochten vore den moghenden groten god, diese te brude ontfaen soude. Ende si was ghecleedt met enen clede dat was met enegen volcomenen wille⁺altoes sonder vernoyen, ende talre doghet ghereet ende

(1) worden] in A op den rand bijgevoegd.

(2) Ghedoechde] C Ghedoochdi.

+ ne cadas in faciem

+ 54d)

(3) elkerike] B elkerlike.

(4) voltonen] C voltoemen.

+ vestem voluntatis perfecte ornatam xii virtutibus

[p. 164]

ghetoghet met alre saken, die daertoe behoert, ende dat cleet was met al ghenen doechden gheciert ende elke hadde haer teken daer ane ende haren name bekint⁺alse ghescreven. Die ene was ghelove, die hadse opghedraghen⁺van nederheiden. Die andere hope, die hadse⁽¹⁾ ghehoecht boven hare selven ten groten toeverlate der eweleker⁺ghenuechten. Die derde gherechte trouwe orcondse edel, want si haers nie af en stont bi enegher noet die soe⁽²⁾⁺groet was. Die vierde caritate oercondse⁽³⁾ rike, wantse hare werke nie en begaf van buten noch van binnen ende hare nye en ghebrac riker ghichten dore hare ere, Wantse⁺te alre rijcheit bekint was bi hoghen toeverlate. Die vijste⁺begherte die⁽⁴⁾ oercontse wijt ende⁽⁵⁾ hare lantscap scone ende verweent van volre rijcheit dat si wel mochte onthalen⁺al die groetheit des hemels. Die seste oetmoedecheit die oercontse soe diep ende soe ongrondelec datse die grootheit wel⁽⁶⁾ ontfaen mach te vollen in hare ongrondelecheit⁽⁷⁾.⁺Die sevende onderscedecheit die oercontse soe listech datse elc wesen int sine set, Den hemel in⁽⁸⁾ sine hoechde, De hille in haerre diepte, Dat vagevier in sijn wesen, Die inghele in hare oerdenen, Die menschen elken in sijn ghetamen, in sijn vallen ende in sijn opstaen. Aldus gode laten te⁽⁹⁾ ghewerdene, dat voechde wel ane⁺dat cleet des enechs willen. Die achtende hare vorewoer-

+ fides

+ spes

(1) opghedraghen...die hadse] in C met ander inkt van onder bijgevoegd.

+ fidelitas

(2) die soe] C diese soe.

+ caritas

(3) oercondse] C die orcontse.

+ desiderium

+ 55a)

(4) die] ontbreekt in B.

(5) ende] C in.

+ humilitas

(6) wel] B in.

(7) ongrondelecheit] B grote o.

+ discretio

(8) in] B ende.

(9) te] ontbreekt in B.

+ opus

[p. 165]

dege moghende werke die oercondense soe crachtech dat hare niet ontbliven en mochte, si en verwan wel allene alle crachte ende sine brachte wel alle nederheit hoghe ende alle hoecheit neder. Die neghende redene⁺die tonese⁽¹⁾ gheoerdent ende datse hare reghele ware, daerse mede wrachte gherechtecheit alle uren ende die hare lichte in alden liefsten wille haers lieves, ende⁺si gaf benedictie ende doemsele ghelijc hem selven in al⁺sine minnende ende in al sine hatende, ende si gaf al dat hi gaf, ende si nam al dat hi nam. Die tiende wijsheit⁺die tonese bekint in allen herscappe van elker volcomeleker doecht, die men hanteren soude omme volmaecteleke ghenoeghen van lieve. Si toense oec bekint dore elken persoen der drievoldecheit in die enecheit die daer soe diep wiel was onder die wonderleke vreseleke scive, daer hi in sat die de bruut ontfaen soude. Die elfste vredelecheit⁺die toende hare ende orconde goet ghelaet ende scone ende constech in ghehelen behelsene ende in enen doregaenden cussene ende in alre eren ende in allen hanteerne alsoe lief liefs in minnen pleghen sal, ende die met hem was gheboetscapt ende gheboren, ende hare lijc ute⁽²⁾ anderen gheboren ende met hem opwassende ende met hem mensche⁽³⁾ levende in alre gheliker pinen, in armoede, in versmaetheiden, in ontfermene alder gherre diede gherechtecheit verbolgen was ende dat haerlijc ute anderen ghevoedt was van binnen ende van buten ende nie vreemden troest en ontfinc ende⁺met hem starf ende met hem alle ghevanghene verle-

+ ratio

(1) die tonese] C toenese.

+ 55b)

+ maledictio

+ sapientia

+ pax

(2) ute] C vyte.

(3) met hem mensche] B metten menschen.

+ 55c)

[p. 166]

dechde ende bant dat hi bant ende met hem op verstont ende met hem te sinen vader .i. voer, ende daer met hem sinen vader vader bekinde ende hem met hem zone ende met hem den heilighen geest heilich geest bekinde ende met hem ghelijc hem kinne sise al .i. ende dwesen daerse met .i. sijn: Dit oercont hare al vredelecheit, dat sijs dus gheploghen heeft ende voert volmaecteleke sijns wel met⁺minnen in minnen pleghen sal. Die xijste verduldecheit diese alre noselheiden buten heeft ghehouden sonder⁺enich vernoy in allen vernoye alse instrumente ten goeden werken waert ende alse in .i. nuwe behelsen, si tonese godelec in enen wesene ende in .i. werke. Dus eest volciert metter godlekern-aturen dat cleet van eneghen wille,⁺Dus gheciert comt die bruut met al desen sconen gheselscape in ghelikenessen gheseghet. Si hadde in die borst .i. vorespan vanden godleken ingheseghele daerse metter godleker enegher enecheit bekint es. dat was .i. teken dat se dat verhoelne woert hadde verstaen van hem selven ute diere diepheit. Dus quam se in die stat met deser gheselscap gheleidt tuschen tgebruken van minnen ende tgebod van doechden. Tghebod brachte si daer ende tghebruken vantse daer. Ende doese dus gheleidt waert ten hoghen⁺zetele daer ic af seide vore, Doe seide die aer die te mi sprac: Nu dore sich⁽¹⁾ daenscijn ende werde gherechte bruut des groets brudegoems ende sich di selven dus. Ende mettien sach ic mi selven ontfaen .i. vanden ghenen die daer sat in dien wiel op die lopende scive, ende daer werdic .i. mede in sekerheiden der enecheit. Doe seide die aer, doe ic ontfaen was: Nu seghet hi al weldeghe die ic te voren lieve hiet, dat ghi niet en wist al welc ghi

+ pacientia

+ instrumenta bonorum operum

+ in similitudine decoris

+ 55d)

(1) dore sich] B s.d.

[p. 167]

comen soudet ende welk uwe overste wech ware ende welc dat grote rijc ware dat ghi bruut van uwen brudegom soudet ontfaen; doen ghi vielt te voren in daenscijn, doe bekinne dijt alse .i. semple siele onghenade. Doe ghi opstont ende doersaghet, doe saech di u selven volcomeleke met ons gherechte bruut ghezeghelt metter minnen. Du heves al weldeghe diepst ontfaen dat verhoelne woert dat iob verstont, dat was porro dictum est. In die diepheit⁺sach. ic mi verswolgen; daer ontfinc ic sekerheit met diere vormen ontfaen te sine in mijn lief ende mijn lief also in mi.

+ porro dictum est