Werken. Deel 2: Proza

[XXX]

God die ye was ende emmermeer wesen sal fondament⁺van gherechter minnen ende van volcomenre trouwen, hi es onse volcomene trouwe ter⁽⁴⁾ alre volcomenster minnen, daer hi hem selven met mint in hem zelven, Ende alle sine vriende die hi mint, hem selven te minne met volmaecter volcomenheit. Te derre volcomenheit souden de ghene zijn die hi gheroepen ende vercoren ende ghetekent hevet te zinen dienste. Dese mochten grote werke doen ende sere vorderen, warense datse scinen ende sijn souden na gerechte scout van volcomenre trouwen ende van gherechter minnen. Die mint,⁺

+ xxx

(4) ter] C der.

+ nota

[p. 110]

hi werct grote werke ende hi en spart niet noch hi en wert niet moede van enegher noet die hem toe comt, Noch van wat tormente dat hem verscinen mach. Mer daer in wert hi altoes nuwe ende versch, Ende oec met⁺allen dinghen, cleine ende groot, licht ende swaer, daer hi doghet bi vercrighen mach, die der minnen wel ghetamet. Ay arme, na hogher minne betamen⁽¹⁾ wilt mi luttel iement leven, mer na sijns selves gherieven. Ende men wilt vele van minnen hebben ende lettel hare werdeleke⁺leven. Want wi sijn cranc in doghene ende vlitech in ghenoechten. Ons connen lettel soe cleine dinc gheletten in vernoye, wi en legghen wel minne ghehouden ende vergheten haers te pleghene. Dat es grote cleinheit. Want men in allen uren der minnen ghenoech soude leven, Jn soetheiden van minnen verloren te sine, Ochte in groter tormenteleker smerten te sine om hare werdecheit ende⁺om hare ghenoech te doene. Dat hoechste leven ende dat seerste wassen es dat verderven ende dat vernoyen in smerten van minnen, Ende in soeten ghevoelne es meerre nederheit. Want daer in wert men lichte verwonnen ende soe faelgiert de crachte der minnen ende⁽²⁾ der begherten. Ende datse ghevoelen, dat es hem soe groet, datse niet en moghen bekinnen der minnen grootheit ende hare volmaecte wesen. Want alse dat herte ende de nedere sinne die lichte vervult sijn, gherenen werden na onse affectie, soe sijnse⁽³⁾ alse hemele metten hemelen,⁺dat dunct hem. Ende in deser ghenoechten verghetense der groter scout die alle uren inder maninghen es, die de

+ 39a)

(1) betamen] C ghetamen.

+ nota

+ nota

(2) der minnen ende] ontbreekt in A en in C.

(3) sijnse] C sintse.

+ 39b)

[p. 111]

minne der minnen maent. Die maninghe meine ic, die de vader maent in eweleken ghebrukene van enechheiden den⁽¹⁾ zone ende den heilighen gheest, Ende die scout die de zone ende de heilighe geest den vader manen in ghebrukene der heiligher drieheit. Ende dat manen es eweleke even nuwe in enen hebbene ende in enen wesene. Omme dat manen te eischene vander vaderleker enecheit, soe comt de gherechtecheit van alre wraken. Biden maneder wijsheit des soens ende der goetheit des heylichs gheests, datse manen der vaderleker moghentheyt inder drieheit, soe wert die mensche ghemaect. Ende biden maenne⁽²⁾ der enecheit, dat de mensche hare niet ghenoech en was, soe viel hi. Biden mane⁽²⁾ der drieheit soe⁽³⁾ wert de gods zone gheboren, Ende bider scout der enecheit soe straf hi. Biden maenne⁽²⁾ der drieheit soe⁽³⁾ deede hi opverstannesse onder de menschen, Ende bider scout der enecheit voer hi op te sinen vader. Aldus eest noch met ons. Bider scout die ons⁺vander drieheit wert ghemaent, soe wert ons gratie ghegheven werdeleke, na die edele drieheit te levene tamelike. Ende alse wi dat meswerken met vreemden wille ende ute diere enecheit vallen in onse gherieven, soe bliven wi onghewassen ende onvercoevert vander volmaectheit, daer wi dus toe⁽⁴⁾ ghemaent sijn van aneghinne der enecheit ende der drieheit. Mer woude de edele redene van den redeleken menschen hare werdeghe scout verstaen Ende volghen de gheleide dat hem de minne soude

(1) den] in C op den rand bijgevoegd.

(2) maenne, mane] C manenne.

(2) maenne, mane] C manenne.

(3) soe] ontbreekt in C.

(2) maenne, mane] C manenne.

(3) soe] ontbreekt in C.

+ 39c)

(4) dus toe] B toe dus.

[p. 112]

gheven in hare lant, ochte si hare volgheden na hare ghetamen, Soe stonde hem wel dat grote te vervolghene ende rike te sine in gode met godleker rijcheit. Die hem cleden wilt ende rike sijn ende j. metter godheit, hi sal hem zelven sieren met allen doechden, Ja daer god hem selven met cleedde ende cierde, doe hi mensche levede. Ende dies salmen beghinnen ane de selve⁺oetmoedecheit daer hijs ane beghan. Dat was van allen vreemden troeste begheven te sine, Ende van alre edelheit onverheven, Ende van alre doghet ende van werken, Ende van moghentheiden, daer hi de overste af⁺was ende onverheven af bleef, Tote dien male dat hi op was verheven vander vreseleker wonderleker⁽¹⁾ maninghen⁽²⁾ der enicheit. wij sijn nu inde maninghe van minnen ter heyligher drieheit. Daer omme souden wi ons selven ter minnen manen, wat⁽³⁾ wi gheleisten mochten met allen vlite, Ende en souden gheen ander dinc manen dan sine enecheit. Ende na hare behagen souden wi leven die alle uren enicheit ghemaent hevet, Ende die⁽⁴⁾ onverhavene oetmoedecheit met gherechten werke gheciert hevet, Ende na de maninghe der heiligher drieheit, die soe volcomene doechde altoes maent na hare ghetamen, daer men hier met wast ende wert volmaect, beide drievoldech ende enich. Jn iij. dinghen levet men hier der minnen met drieheiden ende ghender boven in enechheiden. Dat een ees dat men hier beghert minne met redene ende hare ghenoech te doene

+ nota

+ 39d)

(1) wonderleker] ontbreekt in B.

(2) maninghen] C maninghen ende.

(3) wat] C dat.

(4) dio] ontbreekt in B.

[p. 113]

met allen gherechten werken van volcomenheiden, ende volcomen te sine ende werdech alre volcomenheit. Daer met levet men den sone gods. Dat ander es dat men wilt⁺alder⁽¹⁾ minnen wille alle uren met nuwen vlite Ende werken alle doghede met vloyleker begherten, ende verlichte elke⁽²⁾ creature na hare wesen, ende na hare ghetamen haerre edelheit, daermense in bekint alse⁽³⁾ in edelheiden ochte in nederheiden. daer na salmen in hare werken Ende minnen dore der minnen ere den eneghen wille ons Gods. Hier met levet men den heilighen gheest. Dat derde es in bande te zine van ghestane⁽⁴⁾ pleghene in soeten bedwanghe ende van onverwonnenre cracht, Dit wesen wel te vermoghene starc ende onverwonnen ende blide Ende evenniedech lief in lief⁽⁵⁾ dore wassen in al, Te werkene met sinen handen, Te wandelne met sinen voeten, Te hoerne met sinen oren daer de stemme der godheit niet en cesseert te sprekene dore liefs mont in alre waerheit van rade, van gherechtecheiden, van soeter soetheit van trooste elken te siere noet, Ende van dreigene vander mesdaet met lieve te ghelatene sonder ghelaet ongheciert. Ende niemene el te doene dan den lieve met lieve zelve Alse j. lief in lief met enen seden, met enen sinnen, met ene borst de andere dore te⁽⁶⁾ sugene⁺die onghehoerde soetheit die sine pine verdient hevet. Ay ia herte in herte te ghevoelne met ere enegher herten Ende ere enegher soeter minnen, Ende woensamleke te

+ 40a)

(1) alder] B alder, C aldus.

(2) elke] C alle.

(3) alse] C eest.

(4) ghestane] B gestaden (veranderd uit gestane), C ghestaden.

(5) in lier] in A op den rand bijgevoegd.

(6) dore te] C te dore.

+ 40b)

[p. 114]

ghebrukene ene volwassene minne. Ende dat⁽¹⁾ men emmer seker wete buten allen twivele dat men gheheel es in enegher minnen. Met desen wesene es men den vader. Dus gheldet men hier de scout der drieheit, die si maent, Ende die si der enecheit oyt ghemaent hevet sonder beghin. Dat es waer, die dus der minnen leven, si doen meneghe scone opvert in hare lief met haren lieve, Mer alse die ghene die dit volwassen gheheel ende sonder keren hare opvaert doen in opbliven, ende daer versament werden, daer dat grote licht die clare blixene hier vore ghescoten hevet, Ende die sterke donder daer na gheslaghen hevet. Blixeme dat es licht van minnen die hare toent in enen vliene, ende ghevet gratie in menegen dinghen om hare te toene wie si es, Ende hoe si can nemen ende gheven in soetheiden van omvane, Jn liever behelsinghen, Jn soeten cussene ende in overherteleken ghevoelne, dat minne selve sprect: Jc bent die di gevaen hebbe. Dit benic. Jc ben di al. Je gheve di al. mer dan comt de⁽²⁾ donder na. Donder dat es de⁺vreseleke stemme⁽³⁾ der dreighinghen, Ende dat ophouden Ende de verlichte redene die toent waerheit ende scout ende onghewassenheit ende hem soe cleine ende minne soe groot. Alse dit versament wert ute menechfoldeghen ghiften, dan wert men al dat selve dat dat es. Ende dan alre eerst hevet de enecheit datse ghemaent hevet, Ende dan eerst eest manen te rechte begonnen, Ende dan mach mens ghebruken vander drieheit die hare tote noch bedwonghen hadde. Dan selense emmermeer met ere uren

(1) dat] C daer.

(2) de] ontbreekt in A.

+ 40c)

(3) stemme] in B op den rand bijgevoegd.

[p. 115]

manen Ende ghelden in enen wesene, Jn enen wille, Jn enen hebbene, Jn enen ghebrukene. Hoe dit es, daer en darf⁽¹⁾ ic nu niet af segghen, Want ic te onghewassen ben Ende te cleine minne hebbe; dats mi ghebrect ende den ghenen diet ontblivet. dat doet die⁽²⁾ bedrieghenesse vander waerheit, Dat wij soe scoen beghin hebben ende cleine werke, Ende op dat selve saen vervaen willen Ende ons daer op verlaten. Wi willen sijn verdreghen van onsen langen tide Ende ghereet⁽³⁾ van goeden werken, Ende vergheten der minnen scout te vroech. wi houden onse werke vore goet⁽⁴⁾; daer omme wordense⁺idel. Wi weten onse ellende; daer omme en vinden wiere onse lief niet in. Wi kinnen onse arbeit vore groot; daer omme en vinde wiere ghene rike herberghe van trooste inne ende van zoeter rasten, die lief lieve ghevet, dattene van verren met groter avonturen besocht hevet. Wi willen dat onse doghet bekint si; daeromme en hebbe wiere dat brulocht cleet niet af. wi werken onse caritate bi⁽⁵⁾ onste, niet bi node; daer omme en besitten wi niet hare wide ghewout. Onse oetmoedecheit es in de stemme, ende int ghelaet, ende inden scijn, ende niet te vollen omme gods groetheit ochte om dat⁽⁶⁾ wi onse cleinheit bekinnen. Daer omme en draghen wie den gods sone niet⁽⁷⁾ moederleke Noch en soeghene niet met oefeninghe van minnen. wi hebben te vele wils Ende

(1) darf] C daer.

(2) die] ontbreekt in B.

(3) ghereet] C gheeret.

(4) goet] B groet (r later bijgevoegd).

+ 40d)

(5) bi] B met.

(6) om dat] B dat.

(7) den g.s. niet] B niet den g.s.

[p. 116]

wi willen te vele rasten Ende soeken te vele ghemacs ende vreeds. wi werden te lichte moede ende wedersleghen ende mistroestet. Wi soeken te vele solaes van gode ende vanden menschen. Wi en willen ghene mesquame doghen. wi willen te wel weten Wat ons ghebrect, Ende dan sijn⁽¹⁾ te sorfhertech dat te ghecrighene ende en willen niet doghen. Ons mach gheriven, versmaedmen⁺ons, Ochte mestroutmen ons iet van gode, ochte rovet men ons onser rasten, ochte onser eren, ochte onser vrienden. Wi willen godlec sijn in de kerke Ende van allen dinghen van buten weten wat⁽²⁾ ons hulpet ende deret binnen huus⁽³⁾ ende elre. Ende daer si wi ghestadet te pleghene onser vriende in sprekene, Jn oefenen, Jn belghene, Jn soene. Wi willen hebben goeden name met cleinen dienste van minnen, Ende wi sijn sorfhertech in suverliken clederen, Jn cleinre spisen, Jn sconen dinghen, Jn utterster vermakenessen, diere niemanne noet en es. Want niemen en derf hem verspelen om gode te scuwene. Hi comt alle uren met nuwer cracht. want werden wi cranc bi onser nederheit, dat mogen wi bespotten met beteren sinne ende met meerren oerbore. Mer om dat wi onse crancheit te vroech laven, ende met nederheiden troesten, ende ons selven bedrieghen, ende der wijsheit van boven vergheten, daer omme en verrecke wi die recke gods niet, Ende daer omme en werden wi van gode niet onthouden, Noch ghetroost, Noch ghevoedt. Want wi falieren gode, niet hi ons; ende om dat wi ons selven vore⁺minne iet onthouden, daer omme en draghen wi hare crone

(1) sijn] C si wi.

+ 41a)

(2) wat] C dat.

(3) huus] in C op den rand bijgevoegd.

+ nota hoc

[p. 117]

⁺niet, Noch en werden van hare niet verheven noch gheeret. Hier omme werden wi ghelettet in allen sinnen Ende hier omme ontblivet ons rechte trouwe ende minne. Ende om dat van al desen ghebreken soe vele in ons sijn, soe bliven wi ongewassen in gheestelecheiden ende onvolmaect in allen doechden. Ende hier omme en can niemen anderen gehulpen. Acharme, dit es in ons alte waer⁽¹⁾. Nu moet god in ons allen beteren ende gheven ons soe volmaecten wesen, dat wi der drieheit ghenoech moeten leven, ende de enecheit der Godheit moeten gheenecht werden. amen.

+ 41b)

(1) es in ons alte waer] C es ons alte swaer.