Werken. Deel 2: Proza

[X]

⁺ Die gode mint, hi mint sine werke. Sine werke sijn edele doechde. Daer omme die gode mint, hi mint doechde. Dese minne es ghewarech ende vol⁽³⁾ van troeste.⁺Doghede proeven de Minne ende niet soetecheit. Want het ghesciet zelke wile dat die mensche die men mint, meer suetecheiden ghevoelt. Na dat elc mensche ghevoelt; daer na en es minne in hem niet, Maer na dien dat hi ghefundeert es in doechden ende ghewortelt in karitaten.⁺Begheerte es selke wile suete te gode waert; nochtan en eest niet al god, Want het es meer purrende uten ghevoelne der sinnen dan van gratien, Ende meer⁺van naturen dan van geeste. Dese suetecheit beruerd de ziele meer ten minderen goede, Ende men ten meerren

+ x

(3) vol] in C door een later hand tusschengevoegd.

+ probant amorem

+ hoc desiderium non probat

+ Dulcedo haec non ita etc.

[p. 31]

goede, Ende si valt diepe op dat hare smaket dan op dat hare nutte es. Want si natuert na die zake, daer si ute gheboren es. Dus gedaenre suetecheit ghevoelt⁺alse wel die onvolmaecte alse de volmaecte, ende waent sijn in groter minnen, om dat hi suetecheiden ghesmaket, nochtan niet puer, mer gheminghet. Al es oec die suetecheit puer ende al god dat suptijl te kinne es, daer na en⁺es die minne niet te metene, Maer na die hebbinghe der doechde ende der karitaten, alsoe ghi ghehoert hebbet. Want wi proeven in zelke zielen, alsoe lange alse die suetecheit duert in hem, soe sijn si sachte ende vet. Ende alse die suetecheit vergheet, Soe tegeet hare⁺minne ende soe blivet hare gront ru ende magher. Dit es daer omme, want si noch niet bezet en zijn met doechden. Want alse die doechde vruech gheplant sijn inder zielen Ende met langher oefeninghe vaste ghefundeert, al mindert dan de suetecheit, de doechde doen hare nature ende werken altoes der minnen werc. Sine wachten na ghene suetecheit, Maer hoe si altoes⁽¹⁾ ghedienen moghen ghetrouleke⁽²⁾ der Minnen. Sine haken niet na smake, Maer si soeken orbore. Si sien op hare hande,⁺⁺Niet opten loen. Si bevelent alder minnen; dies en hebben si maer te bat. Die minne es soe soete⁽³⁾, soe edel ende soe rine, ane hare en blivet niemens loen. Niemen en dorfte brayeren om loen; dadet sine, minne soudet hare⁺wel doen. Dit weten wel de vroede, die altoes na doechden staen. Sine zoeken maer der minnen wille. Si en bidden der minnen om ghene andere suetecheit dan dat si

+ 11d)

+ amor non mensuratur

+ deflciente dulcedine turbantur

(1) Dit woord komt in C na ghedienen moghen.

(2) Dit woord in A door een latere hand op den rand bijgevoegd.

+ querunt utilitates vident ad manus

+ 12a)

(3) soe soete] ontbreekt in C.

+ amor facit semper suum

[p. 32]

⁺hem gheven, dat si in allen dinghen bekinnen moghen haren liefsten wille; Sijn si boven, si der minnen wille;⁺Sijn si onder, si dat selve. Selke andere zielen sijn arm van doechden; alsi de suchtecheiden ghevoelen, soe minnense. Ende alse die suchtecheit te geet, soe tegeet oec⁺hare minne. Inden daghe der gratien sijn si coene, Ende inder nacht der tribulatien soe keren si den rugghe. Dit⁺sijn⁽¹⁾ aernherteghe liede; si werden lichte verheven int swete ende lichte bedroeft in tsuere⁽²⁾. Ende eene cleine gratie doet hare herte sere verbliden, Ende een cleyn vernoy sere verdroeven⁽³⁾. Hier omme ghesciet selke⁺wile, dat de lichte herten biwilen⁽⁴⁾ meer werden bedroeft⁽⁵⁾ dan de weghende, Ende de arme van gratien dan de⁺rike. Want alse god comt met siere gratien ende hi troesten⁺wilt hare armhertecheit ende hulpen hare crancheit ende porren haren wille, soe sijn si gods lustech Ende suetecheiden gherende ende werden meer beroert dan dien die met ghewoenten dore gaen sijn metten goede gods. Ende men waent selke wile dat dus ghedane liede grote gratie hebben ende grote minne, die nochtan herde dieren tijt gods hebben. Hier omme es selke wile ghebreke van⁺gode meer zaken der suetecheit dan ghewaende⁽⁶⁾. Selke wile es oec de quade gheest sake der suetecheit. Want selke wile alse die mensche⁽⁷⁾ sutecheiden ghevoelt, soe delecteert hi zere daer in ende volghet der delectatien

+ orant semper pro cognoscendo voluntatem

+ nota

+ audaces

+ faciliter elevantur

(1) sijn] in C door een later hand op den rand bijgevoegd.

(2) ende lichte b.i. tsuere] in A door een latere hand van onder bijgevoegd.

(3) verdroeven] C bedroeven.

+ facilius tristantur

(4) biwilen] ontbreekt in C.

(5) bedroeft] C beruert.

+ nota

+ 12b)

+ causa queritur dulcedinis

(6) ghewaende] B en C ghewande.

(7) mensche] A en B menschen.

[p. 33]

soe vere dat hi valt in crancheden van lichamen ende⁺dat hi daer mede⁽¹⁾ verlet oerboerlike dingen. Ende oec daer bi alse de mensche siet dat hi goede ghewande suetecheden hevet, soe beghint hi alleinskine hem selven te ghelovene van volmaectheden ende acht dies te men sijn leven te huedene. Hier bi steet wel, dat⁺elc sine gratie besie ende dat goet ons heren wijselike⁺⁺voerwert kere. Want de ghichten der gratien en maken den mensche niet gherecht, Mar si bendene; want werct hi met siere gratien, soe behaghet hi gode, Ende en doet⁺hijs niet, soe wert hi sculdech. Oec moet hi wise hebben, daer hi sine gratie met hoefene. Want ghelijc alse⁽²⁾ die doghet mesdaet wert, als mense buten haren tide oefent,⁺Alsoe wert gratie niet gratie, sine werde bedect met gratien. Hier omme, dien god coman hevet ghemaect⁽³⁾ met⁺sinen goede, hi behoeft dat hi wijs si ende sine gratie alsoe hoede, soe datse hem blive. Want alsoe alse die ghene die sonder gratie es, behoeft gode te biddene om gratie, alsoe behoeft hi die in gratien es, gode te biddene dat hise behoude. Want alsoe dicke alse die mensche dat goet ons⁺heren⁽⁴⁾ minderen laet in hem ende niet en meerret, soe hadde⁽⁵⁾ hijs al verboert, en dade die goedheit gods. Hier omme de bruudt daer men af leset inde cantiken, Si sochte haren brudegom niet allene begheerlike, maer oec wijselike. Ende alse sine vonden hadde⁽⁶⁾, soe en was si niet min

+ cadit in infirmitatem corporis

(1) mede] C bi.

+ vide dona dei t(?)

+ data ad vsiu...(?)

+ 12c)

+ tunc dominum veneratur

(2) alse] B en C dat.

+ virtutes in vitium

(3) hevet ghemaect] B ghemaect heeft.

+ cui dominus bona commendavit

+ deminuerentur omnia bona dei

(4) dat goet ons heren] A ons ^b heren dat ^a goet (a en b zijn van een latere hand), B ‘ons heren’ dat goet.

(5) hadde] C haet.

(6) hadde] B hadden.

[p. 34]

⁺sorfhertech hem te behoudene⁽¹⁾. Dus soude doen elke⁺vroede ziele die in roere ware van minnen. Si soude⁽²⁾altoes hare gratien met begherten ende wijselike meerren⁺Ende sorfhertechlike oefenen haren acker, ute treckende ondrachtecheit, Ende insayende doechde, Ende maken een huus van suverre conscientien⁽³⁾, daer si werdelike in ontfa hare lief.

+ fortiter tenent gratiam datam

(1) behoudene] C behoedene.

+ 12d)

(2) soude] A souden.

+ agrum exerce

(3) conscientien] A en B conventien.