Werken. Deel 2: Proza

[II]

Nu merket alle die dinghe daer ghi in ghedoelt hebbet,⁺Met eenwille, Met droefheiden sonder noet. Maer dats

+ n^m cap^m

[p. 4]

waer, dat wetic wel, dat hi dicke droevet dien sijns ghebrect, Ende die⁽¹⁾ dan niet en weet weder hi naket of⁽²⁾ verret; dat es wel recht. Maer die rechte gheloeveghe hi sal⁺weten dat die goetheit sijns liefs meerre es dan sijn sneven.⁺⁺Men en sal niet droeven om doghen, Noch langhen na raste. Men sal alles om al begheven ende alre rasten⁺vertien. Sijt blide altoes in hope om Minne te vercrighene; Want begherdi Minne te⁽³⁾ gode volmaecteleke, so en seldi⁺ghene sake van rasten weder⁽⁴⁾ begheren dan allene⁺Minne. Sijt op uwe hoede ende in vreden van allen dinghen.⁺Doet te allen dinghen wel, Maer en roeket om⁺gheen ghewin, Noch om salecheit, Noch om doemsele, Noch om behoudenesse, Noch om torment, Maer alle dinc doet ende laet om der Minnen ere wille. Houddi u⁺dus, so seldi saen vercoeveren. Ende scijnt plomp vore⁺de liede; daer es vele waerheiden in. Sijt bekeersam⁺ende ghereet⁽⁵⁾ al den ghenen die uwes behoeven. Ende elken mensche doet sinen vrede, daer ghijt gheleisten⁺moghet sonder uwe nederheit. Sijt blide metten bliden, Ende weent metten wenenden, Ende verdrachlec, den ghenen⁽⁶⁾ die uwes behoeven, Ende erenstech ten sieken,⁺Ende melde den behoevenden, Ende enich in den⁺gheeste buten allen creaturen. Ende alse ghi te allen dinghen⁺doet dat beste dat ghi moghet, die menscheit moet dicke sneven; so verlaet u op die goetheit gods, dat sine goetheit meerre es dan uwe sneven. Ende werct altoes in toeverlate ghewareghe doeghet, Ende sijt erenstech ende

(1) die] C hi.

(2) of] B so of, C soe.

+ bonitas magna

+ 2a)

+ nota. id relinque

+ semper gaude

(3) te] B in.

+ desiderium

(4) weder] in B door een latere hand op den rand bijgevoegd.

+ pax in omnibus

+ nota

+ agite secundum respectum

+ ebes coram

+ nota

+ pacem fac hominibus

(5) ghereet] B bereet.

+ nota

(6) den ghenen] B met denghenen.

+ extra creaturas

+ nota

+ 2b)

[p. 5]

ghestadech, altoes sonder sparen te werkene den raet ons heren ende sinen alre liefsten wille in al dat ghine bekinnen moghet, met aerbeite, met nauwen ondersoekene van peisinghen u selven te kinne in al. Ende levet so gode, dies⁺bidde ic u, dat ghi niet en ghebrect dien groten werken⁺daer hi u toe gheroepen hevet. Dat en versuemt niet bi ghenen⁽¹⁾ lichteleken werken, dat bidde ic u ende rade. Want ghi hebbet grote saken daer ghi ocsuun op nemen moghet vore gode. Want hi hevet u ghehuedt van allen⁺ocsunen, wildi u selven hoeden, soe dat ghijt ghenadechleke goed doen hebbet, wildijt bekinnen. Ende te vollen hebdi lettel ghenoech doeghens, groet met te wassene. Alsoe ghi sculdech waert,souddi gode recht doen, alsoe ghi⁺bi wilen gherne daet.Al ghevoeldi oec bi wilen ellendecheit van herten, alse ochte ghi van hem begheven waert, daer omme en mestroest u selven niet. Want ic segghe u waerleke, dat al de ellende die men doeghet met goeden⁺wille te gode, die es bequame in die ghehele nature gods. Maer wiste wi hoe lieve gode daer toe es, dat ware ons ontidech. Want so en waert ons ghene ellende; want die den wille gods kinde datter hem lieve toe ware, hi soude⁺wel gherne bi sinen wille⁽²⁾ in den afgront der hellen sijn. Ende hi en mochte nemmermeer voert gaen noch wassen, daer hi ghene pine gesmaken, en mochte. Die wiste dat gode behaechlec ware te sinen werken, hem en soude⁺rouwen wat hem ghesciede. Ghi sijt noch ionc ende behoeft sere te wassene, ende voeghet vele bat, wildi den wech der Minnen ghaen, dat ghi aerbeit soeket⁺

+ vocata ad

+ nota

(1) ghenen] in B door een latere hand op den rand bijgevoegd.

+ nota

+ 2c)

+ passio placet deo sed nescimus

+ sic eligeret infernum

(2) wille] ontbreekt in A; in B door een latere hand op den rand bijgevoegd.

+ si sciremus opera quomodo, etc.

+ eligere non s...(?)

[p. 6]

ende dore hare ere pijnt, dan ghi haers soudet willen⁺ghevoelen⁽¹⁾, Maer ghi selt hare dienen alse i. die emmer in haren werdeleken dienst sijn wilt. Ende daer vore en seldi willen sparen ere Noch scande, Noch torment⁺van erterike Noch van der hellen, al mochtise daer⁺bi vercrighen dat ghi hare werdeleke dienet Hier inne, dore hare werdeleke te pinene, In ghetiden, In ordene te houdene, In al uwen dienste, sonder raste te wilne ochte te ontfane. Ende al quemdi oec in rasten⁽²⁾ in eneghe dinc, die men ware dan die selve god, nameleke die uwe⁽³⁾ wesen sal in ghebrukene, in welken dat dat si, daer in seldi gherne dolen tote dien male, dat u god met dien wesene verlichte ende moghentheit ghevet, der Minnen te pleghene ende te ghebrukene in haren wesene daer si hare⁺selven Minne ende ghenoech met es. Dient scone ende en wilt el niet ende en⁽⁴⁾ ontsiet el niet. Ende laet⁺die Minne vrileke met hare selven ghewerden, Want Minne volloent, al comtse dicke spade. Bi ghenen twivele noch bi ghenen onspoede en seldi laten, doghede te werkene. Noch bi onspoede en seldi niet soerghen dat ghi selve ane gode niet vercoeveren en selt. Dies en seldi niet twivelen noch oec gheloeven, noch menschen, noch heileghen, noch inghelen, Ja ende oec bi litekenen,⁺Want ghi vroech gheroepen waert. Ende oec ghevoelt uwe⁺herte wel bi wilen dat ghi vercoren sijt, Ende dat God uwe Ziele in toeverlate hevet beghonnen te onderstane. Ghevet u selven soe volmaecteleke daer toe dat hi u volmake.⁺Ende en beghert nemmermeer dat u mensche en⁽⁵⁾

+ servi semper

(1) willen ghevoelen] B ghevoelen willen.

+ propter eam labores in ordine

+ 2d)

(2) te wilne...in rasten] in C van onder bijgevoegd.

(3) uwe] B u.

+ non time

(4) en] ontbreekt in B.

+ premia

+ sentit electionem

+ 3a)

+ relinque adjutorium hominum

(5) en] ontbreekt in A en C.

[p. 7]

ondersta in den hemel, noch in der erden, die so moghende es. Sonder alsoe ic u segghen mach: Ghi sijt van gode onderstaen ende ghi selt willen onderstaen sijn van hem met ghewoude, Ende niet langhere met twivelenden vare. Sonder dat allene moet men altoes vresen dat men⁺der Minnen te lettel es in dienste na hare werdecheit. Dese vrese vult den mensche met Minnen, dat hi soe na ghevoelt ende verstoermt wert van erenstecheiden, so⁺dunct hem dat hi der Minnen ghenoech hevet ghedaen ende dat hem Minne te lettel hulpet ende mint na sine werdecheit van sinen dienste. Dan al die wile es dese vrese ute, alse men Minne aldus betijt met ontrouwen.⁺Alle andere vresen dan dese seldi wech doen, ende nemt dese te u in al hare comen ende in hare ghaen. Die pine die⁺u van gode bevolen es, die doeghet gherne al dore ende⁽¹⁾⁺dore; soe seldi den verhoelnen raet van hem horen. Alsoe Job van hem seghet: Te mi es gheseghet i. verborghen woert. Twerande onderstaen es van menschen datse de⁺menschen onderstaen. Dat een es dat si de sondaren onderstaen in haren val. Selc mensche wert bi wilen soe ghewont⁺bi caritaten dat hi hem gode ontsegghen moet in sijn⁺ghebruken ende in sine verweentheit om de sondaren die in sonden sijn, soe dat hi liever hevet sijns liefs te darvene, hem en worde dies sekerheit ghedaen dat hen de sondaren niet en onthopen van der ghenaden gods; Aldus doet caritate den mensche de menschen onderstaen. Dat ander onderstaen es, dat selc mensche dien god so ghesont kint⁽²⁾⁺in doeghene ende⁽³⁾ in caritaten ghewesent, dattene god niet en spaert, alse hine so moghende vint van volre redenen

+ semper timendum

+ applaudit sibi de fldelitate et infidelitate dei.

+ tunc finit timor

+ 3b)

(1) ende] A, B en.

+ pena data

+ duplex hominum sustentatio

+ fervor ad peccatores

+ anathema propter christum

(2) so ghesont kint] B kint soe gesont.

+ secunda sollicitudo pro peccatoribus

(3) ende] in B door een latere hand op den rand bijgevoegd.

[p. 8]

in hem selven, dat hi hem selven niet en verligghe, noch hem selven met hem selven niet en ontsinct in sine suetecheit, soe hine wilt eer alles darven dat hi van gode hebben soude, ochte god onthoude de sondaren. Soe sijn dan selke sondaren die fiere nature hebben van hoeghen⁺wesene, Ende die hem selven bedorven hebben ende soe⁺ghequetst, dat si gheen vercoeveren en hebben selve ieghen gode. Doch es hem god soe hout, dat hi den ghenen dien hi moghende vonden hevet, bevelet den ghenen verdoelden, dat hine van sinen halven ondersta, Ende leide te sinen weghe, daer men volmaecteleke mint. Dus ghedaen onderstaen en hebdi niet te doene. Want ghi begonst vroech ende en hebbet gods niet gheloeghent met uwen wesene, soe hine sal u wel selve⁽¹⁾ gheleiden te sinen wesene op dat ghijs u te hem verlaet.⁺Maer ic segghe u waer af ghi onderstaen moghet werden. Volghet den eyschene van uwer herten, enechleke levende in gode. Daer in en levet niemanne vrinder, Dien ghi daer in vindet ochte gheloeft ochte ghevoelt scone wonende, Ende na daer in gheleidet es, Ende gheweldecleke daer⁺in wandelende es, ende wesende sonder falyeren. Dese es daer boven u. Dien moghedi volghen ende onderstaen sijn sonder uwe nederheit. Wildi al dat uwe vercrighen,⁺soe seldi u selven in toeverlate gode al op gheven, te werdene dat hi es. Ende om⁽²⁾ der Minnen ere wille, so seldi selven na ghenoech vertien, puer ghehoersam te wesene in al dien datter meester volmaectheit behoert, In doene, In latene. Daer toe soe⁽³⁾ moeti oetmoedech ende onverha-

+ 3c)

+ committit Deus hos homines

(1) wel selve] C selve wel.

+ onderstant

+ hunc superiorem te sequere

+ 3d)

(2) om] C emmer.

(3) soe] ontbreekt in A; in B door een latere hand op den rand bijgevoegd.

[p. 9]

ven bliven van al uwen werken die ghi gheleisten moghet, Ende so vroet met onstegher volmaecter caritaten alle dinghe van erterike ende van hemelrike te voedene, ghelijc datter rechter⁽¹⁾ caritaten behort in ordenen. Hier in moghedi volmaect werden, ende dat uwe vercrighen, wildi.

(1) rechter] B gherechter.