Visioenen

[p. VII]

[I. Tekst en commentaar]

Woord vooraf

Dit deel, met den tekst van Hadewijch's Visioenen en de noodige ophelderingen, is niet volledig zonder het tweede, de Inleiding, die, hopen wij, spoedig volgen zal.

Daar ik mij voorbehoud in deze Inleiding rekenschap af te leggen van de wijze waarop ik deze uitgave heb begrepen, moge het, in dit WOORD VOORAF, volstaan, het noodige bijeen te brengen, wat tot het gebruik zelf van dit deel wordt vereischt.

De tekst is die van hs. C. De cursief gedrukte woorden zijn de noodzakelijk geachte verbeteringen; waar niets anders in de varianten wordt gezegd, staat dan de lezing van hs. A., terwijl de oorspronkelijke lezing van C onder de varianten wordt aangegeven, zoodat ieder toch juist weten zal wat in de hss. staat. Feitelijk kan ieder lezer voor zich zelf, met behulp van de varianten, den tekst van ieder handschrift herstellen.

De cursief gedrukte letters zijn de oplossingen van de verkortingen van het handschrift. De schuine streepjes zijn punten in het hs.; de vet gedrukte letters zijn de met kleur doorgehaalde letters; de hoofdletters, eveneens hoofdletters uit het hs. zelf. Deze teekens van punctuatie, door den kopiist aangebracht, zijn echter weinig betrouwbaar; de moderne ponctuatie geeft mijne opvatting van den tekst.

In den rand staan: 1. rechts, de numeroteering van hs. C: in den tekst staat daarnevens een dubbele streep, die aangeeft waar juist de nieuwe bladzijde begint; links, in gewone letter, de numeroteering van hs. A; in romeinsche letter, de numeroteering van hs. B. 2. De aanteekeningen uit de hss.: de meeste zijn uit hs. A; anders maken de letters C en B bekend, dat ze uit die hss. werden overgenomen. Één sterretje na een aanteekening beteekent dat die van een latere hand is; twee sterretjes, dat ze boven of onder aan de bladzijde staat.

Zoolang bij een variante geen letter staat, beteekent dit, dat beide hss. A en B dezelfde lezing hebben.

De werken van Had. worden aldus verkort aangegeven: V. of Vis. de Visioenen; hieruit wordt de Lijst der Volmaakten aangehaald door de letter 1.

[p. VIII]

Br. = de Brieven; Stg. = de Strophische gedichten; Rg. = de Rijmgedichten.

Bij de aanhalingen geeft het eerste cijfer het nummer aan van het vermelde werk, de volgende cijfers tot aan een; de regels; de letter r. verwijst naar den regel van dat deel van het werk waarvan spraak is.

Een verwijzing als: vis. 6, 13, 23, 56; 9, 34, 67, 78; 14, 45, 78 zal men derhalve aldus begrijpen: Visioen 6, regels 13, 23 en 56; visioen 9, regels 34, 67, 78; visioen 14, regels 45 en 78.

Andere verkortingen, als i.r. = in rand; d.l.h. = door latere hand; geexp. = geexponctueerd; doorgeh. = doorgehaald. enz. zal ieder voor zich zelf gemakkelijk kunnen oplossen.

Ik wil hier reeds bedanken al degenen die mij door raad of daad hebben geholpen, om deze uitgave tot stand te brengen. In 't bijzonder noem ik E.P. D^r L. Reypens, die mijn handschrift zeer zorgvuldig heeft nagezien, en wiens op- en aanmerkingen, inlichtingen, wijzigingen, verbeteringen, enz. er wel zullen toe bijgedragen hebben, om den commentaar minder onwaardig te maken van de geniale vrouw, wier eerste groot werk ik hier tracht te verklaren.

Dat nog niet alles helder is, dat nog enkele duistere plaatsen overbiijven, geef ik gereedelijk toe. Toch meen ik dat de Visioenen nu in hunne breede lijnen tamelijk klaar voor ons openliggen. De Visioenen zijn ongetwijfeld het lastigste werk van Hadewych. Een commentaar bij zulke Visioenen was geen gemakkelijke onderneming, vooral daar dit het eerste mystieke werk is uit onze letterkunde, dat met zulk een commentaar verschijnt. Ongetwijfeld zullen anderen voor meer dan een plaats anders en beters vinden. Dan getroost ik mij door de gedachte, dat mijn arbeid er wel zal toe geholpen hebben om den weg voor verdere, betere, verklaringen voor te bereiden.