Strofische gedichten

Vijf en veertigste lied

Inhoud.

Gebed tot de Liefde, om erbarming en genezing, met algeheele onderwerping aan al Haar welbehagen.

Algemeene beschouwingen.

In één groote zielsstemming

[p. 283]

van hartstochtelijken drang naar de Liefde en te gelijk van algeheele berusting in Hare beschikkingen beweegt dit laatste der strophische liederen.

In den uitersten Liefdenood wendt de ziel zich tot de Liefde. Zij smeekt Haar, dat Ze toch luistere naar den kreet van haar hart; dat Zij hare trouw beschouwe, dat Zij haar schenke wat Zij haar voorhield in hare jeugd en haar geneze; dat Zij toch geve wat haar opbeuren mag en eenige leniging brenge in haar bitteren nood; want alles valt zwaar, zoolang de ziel de Liefde zelf niet verkregen heeft. Maar daardoor heen, in dramatische spanning, belijdt de ziel hare onwankelbare volharding, haren vasten wil: om Haar alleen geheel haar leven te verheerlijken, om zich steeds aan al de slagen van Haar welbehagen te onderwerpen, om in bijval of schade, in vertroosting of rampzaligheid, in verzadiging of in honger, al naar het de Liefde believen mag, de Liefde in alles te voldoen en daarvan te sterven.

Bijzondere opmerkingen.

Buiten allen tijd, als een eeuwigheidsgedicht. Welk een heilig ontzag voor den wil der Liefde, voor Hare almacht, Hare grootheid; welk een onwrikbaar vertrouwen in Hare waarachtigheid, er opruischt uit dezen smartkreet van een bloedende hart, dat, trots alles, vast berusten blijft in de eenige levensvreugde, die de Liefde is! Het statig, wijd-uitgolvende rythme van de sapphische strophe, met de zesmaal herhaalde volle rijmen en den mysterieuzen weergalm van de latijnsche uitdeiningen, drukt wel die diepe berusting uit, die van het begin af, met die hooge belijdenis der eenige vreugde in ware Liefde, aangrijpen moet.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a⁴ a⁴ a⁴ b² / a⁴ a⁴ a⁴ b²

de b-verzen zijn telkens latijnsche woorden.

RIJMEN: 27/30 wordt het rijm suere tweemaal herhaald.

Al zou men nu ook in dit gedicht op enkele vlekken kunnen wijzen, als op het veelvoudig gebruik van want, van anesien; aan den algemeenen indruk verandert dit niets: dit is poëzie van de zuiverste, de hoogste soort. Het is een machtige, dramatische zielsstemming, rijk, nobel, en vol uitgedrukt.

TAAL. - 13-16 = indien Gij toch mijn trouw beschouwdet! om het rijm moest anesaghe in den 3en persoon staan, waarom u oghe gebruikt werd in plaats van Ghi. 14 = want ik word er koen bij (= vertrouwend, rustig), van trouw te gewagen: het geeft mij hoop, vertrouwen, kalmte, van trouw te gewagen;

[p. 284]

want (ik was steeds trouw sedert) uw geur mij tot het hoogste heeft aangetrokken: odor veel gebruikt in mystieke taal: de maagden, de minnenden wandelen in den geur van der Liefde reukwerk: in odorem unguentorum tuorum.

17-19: Gij hebt nooit bedrogen; daar Gij mij in mijn jeugd voorhieldt het voorwerp waarnaar heel mijn verlangen gaat (hare zaligheid), wees mijn heil, want gij vermoogt het.

32 sacramentum: moet een appositie zijn bij u hoghe nature of bij den geheelen zin: maakt mij uw hooge natuur ten volle deelachtig, wat het Sacramentum, de groote geheimzinnigheid, is; waarin de vereeniging van ziel met de Liefde voltrokken wordt. Of: u hoghe natuere bedoeld als genitief na sacramentum: het geheim, de verborgen heiligheid van uw hoghe natuur.

36 Redemptori: kan moeilijk een zin geven. Het zou het mv. van redemptor = verlosser, moeten zijn en gaan met slaghe: uw slagen mogen mij in hooge mate gunst, erbarming, hulp, troost zijn, verlossend, reddend. Heeft Had. gemeend, dat het mv. van redemptor was redemptori? Dan heeft ze ook niet zoo bijzonder goed Latijn gekend als men soms meent.

I

Ay, in welken soe verbaert die tijt,^*1
En es in al die werelt wijt²
Dat mi gheven mach delijt,

Dan: verus amor.⁴

Ay minne, op trouwe (want ghi al sijt⁵
Miere zielen joye, miere herten vlijt),⁶
Ontfaermt der noet; siet ane den strijt;

Hort: cordis clamor!⁸

II

Ay, wat ic mijn wee roepe ende claghe,⁹
Die minne doe met mi hare behaghe;
Ic wille hare gheven alle mine daghe

Laus et honor.¹²

* .xlv.

1 = waarin ook de tijd zich voordoe = hoe de tijd er ook uitziet, welk jaargetijde het ook zij.

2 en = het en es...

4 ware Liefde.

5 op trouwe! uitroep: beroep op de trouw die men van iemand verwachten mag: bij trouwe! (uw of mijn trouw). want = vermits.

6 vlijt = voorwerp van mijn streven, of vurigheid.

8 den kreet des harten.

9 wat = hoe ook.

12 lof en verheerlijking.

[p. 285]

 

Ay, minne, ocht trouwe u oghe ansaghe!¹³

 

Want mi maect coene dat ic[t]s ghewaghe;^*

15

Want mi ierst op uwe hoghe staghe

 

Uwe traxit odor.

 

 

 

III

 

Ay, minne, ja ghi die nie en loghet:

 

Want ghi mi tonet inder joghet^*18

 

Daer ic na quele, (want ghijt vermoghet),¹⁹

20

Sijt medicina.

 

Ay ja, minne, ghi die als zijt voghet,²¹

 

Gheeft mi om minne dies mi meest hoghet;²²

 

Want ghi sijt moeder alre doghet,

 

Vrouwe ende regina.²⁴

 

 

 

IV

25

Ay, weerde minne, fine puere,

 

Wan siedi ane wie ic gheduere,²⁶

 

Ende sijt in minen betteren suere

 

Condimentum!²⁸

 

Ay, ic dole te swaer in davontuere.

30

Mi sijn alle andere saken suere;

 

Volghevet mi, minne, u hoghe natuere

 

Sacramentum.

13 trok Uw geur, vgl. Cant. 1, 3: curremus in odorem unguentorum tuorum.

* CXXXJ d.

* 87 b.

18 tonet: onvolm. verl. tijd: toondet.

19 daer ... quele want ghijt vermoghet: voor den zin te plaatsen na medecina = genezing.

21 alles sijt voghet = die over alles beschikt.

22 dies mi meest hoghet = waarvan mij meest vreugde komt, of wat ik meest verlang; A en B hebben ghi: dies Ghi ... = wat Gij meest verlangt; wat niet past of: waardoor gij meest groeit.

24 koningin.

26 wan = waarom niet: waarom beschouwt Gij niet ...; of uitroep: och! wie ic gheduere = hoe ik het stel, hoe het met mij staat; of: hoe ik het uithoud; naderend tot de bet. van hoe ik lijd.

28 leniging.

[p. 286]

 

V

 

Ay, benic in vrome ocht in scade,

 

Si al, minne, bi uwen rade:³⁴

35

U slaghe sijn mi ghenoech ghenade³⁵

 

Redemptori.

 

Ay, wadic ghewat, clemme ic op grade,³⁷

 

Benic in honghere ochte in sade,

 

Dat ic u, minne, g<e>noech voldade,^*39

40

Unde mori. Amen, Amen.⁴⁰

34 alles gebeure, weze, volgens uw raad, wat Gij over mij beschikt hebt.

35 ghenoech ghenade: een gunst, bewijs van genegenheid, hulp, in hooge mate.

37 moet ik door de diepte der rampzaligheid, klim ik tot de hoogte der vreugde.

* CXXXIJ a.

39 het eenige wat ik verlang is: dat ik U, Liefde, ten volle moge voldoen.

40 Daarvan sterven. A en B Bene mori = minder goed.

I. 1 A uerbaerd de B uerbard 2 de.
II. 6 B Mire A ioie mier B mire h. 7 B ontfarmt; den n.
III. 10 de 11 al.

IV. A minnen ochte ochte B ochte; uwe; ane zaghe 14 ics C icts: s erb.
V. 17 A minnen 18 A mi erb. A toenet.
VI. 21 B voeget: oe op ras. 22 omme A minnen; dies ghi 24 vrouwe et.
VII 25 werde; pure 26 hoe C wie erb. hoe; ghedure 27 mine bettere B sure.
VIII. 29 A de B die; auonture 30 A al B sake 31 A uwe; nature.

IX. 33 ochte 35 uwe slaghen.
X. 37 clemmic A vp 38 bennic; honger 39 genoech 40 bene mori; amen, amen ontbr.