Strofische gedichten

Vierde lied

Inhoud.

EERSTE, ALGEMEEN, DIDACTISCH DEEL. De trouwe dienaar der Minne behoeft niet bedroefd te zijn om den naderenden winter (I). Voor hem is het steeds bloei en zomer (II). Hij zal nog wel het geheimzinnig woord der Minne vernemen (III); als hij de afwisseling van hoech gheruchte en nedere stille niet vreest: want die stille waarin de Minne spreekt komt eerst na hoech gheruchte: na lange woeling van storm (IV). TWEEDE, OPWEKKEND EN VERMANEND, DEEL. Gij die zoo trouw scheent, hoe zijt gij van uw trouw afgedaald; (V). Het was maar uiterlijk vertoon; zij waren niet verkoren. Trouw zal hen eens beschaamd laten uitkomen (VI). Maar gij, ware verkorenen, ontziet offers noch inspanning, tot gij in het bezit van Uw beminde komt (VII). Gij zult uw lijden eens te boven komen; dat waarborgt u trouw (VIII). SLOT. Gebed, dat God hun rede geve om hen te verlichten, die nu door de aardschgezinden verdrukt worden.

Algemeene beschouwingen.

Een minder persoonlijk, eerder vermanend en opwekkend lied, over hoghe Trouw. Onder hen die zich uiterlijk op een leven van trouw in de Minne toelegden, hebben sommigen hun vroegere trouw laten varen. Het lied vangt dan aan met een verheerlijking der Trouw: ‘hoe Ze steeds dient in werken van waarheid (leer van X^en Brief); hoe haar geen winter kan schaden; hoe ze steeds opgewekt - als in de lente - en ijverig is; Zij voert wel eens tot het geheimzinnige gefluister, waarin de Minne tot de ziel spreekt; als Zij maar het hoghe gheruchte, de stormen, der Minne niet vreest: de vrie edele sin denke aan de bloemen en de vruchten er van: het is alles winst’. Dan, zich wendend tot de ontrouwen: ‘waar is uw edele gezindheid heen? Gij die eens scheent alsof gij niets anders dan op trouw kont leven, waar is uw trouw? Nooit was het echte trouw die u aandreef. Want, ja, (weer in 't algemeen), waarom het verbloemen?

[p. 26]

Velen van hen die zoo schenen, blijken lose te zijn, die niet in waarheid trouw waren. Maar eens zal Trouw hen beschamen, als Zij naar werken zal vergelden, als Zij hare vrienden zal kronen met haar zelf en met al de heerlijkheid, die Zij dan zal blijken te zijn’.

Dan, tot de ware edelgezinden, de ware uitverkorenen: ‘ontziet offer noch inspanning; leeft steeds in hooge Trouw. Laat uw lijden u niet verdrieten; dra komt de bloeitijd; gij zult de woelige zee der smarten veilig oversteken en in het Land der weelde in uw Beminde wegsmelten; dit waarborgt u Trouw’. Met een gebed sluit het lied: ‘dat God hun rede geve, om hen op den weg van lijden door deze aardsche ballingschap te verlichten, die nu door de aardschgezinden verdrukt worden. Zij mogen begrijpen wat het loon zal zijn, welk een vreugde, als zij met den Beminde zullen verheven worden’.

Bijzondere beschouwingen.

Het is in den winter: koude is in het hart van velen, niet van den trouwen minnaar. Verder ontbreekt het natuurtafereel. Contrasteerend met den winter staat de trouwe.

Tot de wrede vreemde schijnen ook die ontrouwen te behooren. De lose van v. 33 zijn die ontrouwen zeker: die niet volgens de waarheid in trouw leven.

Een lied op Hoghe Trouwe: die tot werken in waerheit aanzet (3, 8, 14); Zij openbaart de ware liefde en scheidt de uitverkorenen van de lose. Zij loont ook naar werken (28, 34). Wie met trouw de Minne dient laat zich aan het jaargetijde niets gelegen zijn; en ook niet aan de beproevingen der Liefde.

Rede moet leeren aldus met Trouw te leven en het leven verlichten.

De wisselvalligheden in den liefdedienst worden hier voorgesteld onder het beeld van hoech gheruchte (het woelen der stormen, der beproevingen, der verzuchtingen) en van stilte, scilentie: de rust der genieting.

De minnedienst is als een stormige zee die men oversteken moet, str. VIII.

De Beminde wordt hier gewoonlijk lief genoemd, evenzoo de beminnende ziel.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a⁴ a⁴ a⁴ b⁴ a⁴ b⁴

Niet drieledig.

Lees: 6. Dat es dat álre ríjcste toéverlaét; 11.;

Hi es áltoes núwe ende van niéde heét; andere verzen kunnen

[p. 27]

nog al verschillend gelezen worden; vele hebben een eenigszins dactylisch rythme; vri telt gewoonlijk niet of is niet geaccentueerd.

RIJMEN: onzuiver is I. droeven / behoeven / voeghen / ghenoeghen; in III ghevet / gheseghet; in IV leze men u of o; 43 vernoyen.

CONCATENATIE bestaat zoo wat tusschen alle strophen, doch niet altijd van het laatste tot het eerste vers; van vers tot vers worden enkele malen dezelfde of gelijke woorden opgenomen.

TAAL. v. 18 in hoech gheruchte scilentie ontfaen schijnt te bedoelen: wanneer hij van het gewoel (der wereld, der hartstochten, der verlangens, der beproevingen, der bestrevingen misschien ook) tot rust is gekomen.

19-20. Er schijnt wat te haperen. 't Best is ende van C te laten vallen, als in A en B; hoewel dan gezegd wordt dat hoech gherochte na nedere stille komt, wat in strijd schijnt met v. 18. Maar hier wordt in 't algemeen beweerd, dat die stilte niet duurt, dat die dan weer gevolgd wordt door hoech gherochte; dat de liefdedienst nu eens volkomen vertroosting, dan weer angstwekkende verzuchtingen (stille, gherochte) brengt. Waarna het voortgaat: daarvoor moet men niet beducht zijn.

v. 21 ondanc hebbe hem wordt gebruikt met onderdrukt subject; B heeft die er boven bijgevoegd.

I

Nu sal die tijd ende die voghele droeven;^*
Dies en sal hi niet behoeven
Die hem met waerheiden wilt voeghen
Te werkenne in hogher trouwen raet:⁴
Hi sal sinen lieve met trouwen ghenoeghen;
Dat es dat alre rijcste toeverlaet.⁶

II

Hoe dat el metten tide steet,
Die metten werken in waerheit gheet⁸
Hem es alle uren wel ghereet⁹

* .iij.

4 in ... raet = naar de voorlichting van: weinig meer dan omschrijving voor: in trouw.

6 de beste, machtigste, grond van vertrouwen.

8 de werken voorgesteld als den mensch vergezellende.

9 voor hem is het steeds bloeien, blijschap enz.; dach als beeld van licht en vreugde.

[p. 28]

10

Bloyen, bliscap, somer, ende dach.

 

Hi es altoes nuwe ende van niede heet;¹¹

 

Hem en doet meer winter wederslach.¹²

 

 

 

III

 

Die hem met trouwen in waerheit ghevet

 

Ende met waerheden dan trouwe levet,

15

Dat verhoelne word wordt hem gheseghet,¹⁵

 

Dat niemant vremders en mach verstaen,

 

Dan diet van smake ghevoelt al hevet¹⁷

 

Ende in hoech gheruchte scilentie ontfaen.¹⁸

 

 

 

IV

 

Na neder stille [ende] hoech gherochte,

20

Volcommenne troeste ende anxtelike sochte;^19-20

 

Ondanc hebbe hem daer teghen duchte,^*21

 

Sint dat al hevet dus groet ghewin.

 

Die edele bloemen metter vrochte

 

Verstaet ende merct, vri edel sin.

 

 

 

V

25

Ay, edele sinne, waer sidi henen?

 

Hoe mogedi u dus neder ghelenen,²⁶

 

Die langhe ghetoent hebt ende ghescenen^*

 

Ocht ghi op trouwen altoes moest teren?

11 nuwe als in de lente, heet als met den zomer; niede verlangen om goed te doen.

12 hem kan geen winter meer schaden.

15 het verbum absconditum van Job. 4, 12; als beeld van het woord dat de Minne in hare verborgenheid spreekt.

17 dan = doch alleen.

18 het woelen, stormen der Minne maakt hoech gheruchte; silentie, nedere stille is de rust na dit woelen, de innigheid, de vertroosting.

19-20 neder stille = volcomene troest en hoech gherochte = anxtelike sochte wisselen elkander af.

* XCVIJ c.

21 hem met onderdrukt subject: die hem.

26 hoe kunt gij u zoo verlagen, zoo van uw hooge trouw afdalen, gij die steeds geschenen hebt alsof gij alleen van trouw moest leven, alsof trouw uw leven was?

* 51 b. Nota

[p. 29]

 

Ocht ghi van trouwen ie wordt gherenen,²⁹

30

Hoe moghedi u met min gheneren?

 

 

 

VI^VI

 

Vele esser gheroepen ende scone ghetoent^*

 

Ende luttel vercoren: wat hulpet verscoent?

 

Die lose sijn selve doch meest ghehoent,³³

 

Als trouwe na werke sal ghelden al

35

Ende si hare vriende alle croent

 

Met dat si es ende wesen sal.

 

 

 

VII

 

Maer, vri edele sinne ende wel gheboren,

 

Beide gheroepen ende vercoren,

 

En spaert cost noch pine daervoren

40

Te levenne in hogher trouwen vlijt;

 

U leven si al heylich toren,⁴¹

 

Tote ghi uws liefs gheweldich sijt.

 

 

 

VIII

 

Ay, herten, en laet u niet vernoyen

 

U meneghe smerten: u sal saen bloyen;⁴⁴

45

Ghi sult alle storme doreroyen,^*

 

Tote dat ghi comt in dat weldeghe lant,

 

Daer lief in lief sal al dorevloyen:

 

Dies is hier edele trouwe u pant.

29 Indien gij werkelijk ooit door trouw werd aangeraakt, hoe kunt gij dan nu met minder dan trouw tevreden zijn: op min dan trouw leven?

VI Er zijn er die veel roepen en schoon uiterlijk vertoon maken: maar weinigen die volharden, die in waerheit leven, en zoo bewijzen dat ze uitverkoren zijn, met zinspeling op Matth. 20, 16; 22, 14.

* 64 a. Nota

33 lose = zij die niet naar waerheit leven zij komen zelf het meest bedrogen en beschaamd uit.

41 toren leed, droefheid, lijden.

44 ik vat smerten als ww. op: uw vele lijden.

* XCVIJ d.

[p. 30]

 

IX

 

God moete den edelen redennen gheven.

50

Die hen verlichte dellendeghe leven,

 

Die nu ghequetset sijn ende sere verdreven⁵¹

 

Onder der wreder vremder slach.

 

Alse lief in lief sal werden verheven,⁵³

 

Hoe wel dat hem dat liken mach.

51 die antecedens is hen van v. 50.

53 met zinspeling op Jo. 12, 32 Ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum.

I. I de v. 3 A waerheyden C voeghen: e erb. 4 werkene C Dats.
II. 8 C werken i.r. 10 A blijsc. B blijssc. 11 A van erbov. nie: e erb.

III. 13 gheeft 14 waerheiden A trouwen 15 woert wert C wordt: t erb. 16 nieman A vreemders 17 C diet: t erb. 18 A silentie B silencie.
IV. 19 ende ontbr.; gheruchte 20 volcomene troest B anxtelec 21 B die daer: die erb. bijgev.; iegen 23 B edel 24 verstant ende merc.
V. 26 B moegdi 28 Ochte B wilt t. 29 Ochte; ye; wort 30 A deze regel staat ben. i.r. van andere hand B moegdi: men.

VI. 31 A essere 32 A lett.; hulpt 34 Alse.
VII. 37 Mer 39 B spart 40 leuene 41 Uwe B alle; heilich 42 uwes A lief.
VIII. 44 Uwe B v ontbr. 47 selt B dor.

IX. edele redenen 52 B wredere vremde A vreemdere 54 Hoe w. het hem dan l.m.