Brieven

Regelnummers proza verbergen

[p. 220]

tekstkritische noten

Zeven en twintigste brief

1 B zij 2 sculdech B zijt A gheuene B geuene 3 leuene A gew. A moete A ontellighe B ontelleghe 5 A suetech. B zuetech.; ziere A zoeter B zueter A zoe 6 ongr..lec 7 A omb.; donkere

Bestemming en inhoud.

Geen toespraak; meestal wordt de meervoudsvorm gebruikt van den tweeden persoon, echter r. 29 moghen di.

De brief handelt voornamelijk over de innighe saken, redenen, waarom men ootmoedig moet zijn. Hij begint met een wensch om te leven in waarachtige Liefde, om tot de kennis te komen van wat daartoe behoort en van wat men daarin te kort komt, ten einde tot de zoetheid van Gods wonderbare natuur te geraken. Daartoe is vooral ootmoedigheid noodig: men beschouwe hoe klein, hoe blind, hoe laag men is tegenover God; men overwege hoe God zich zelven geniet en hoe weinig wij van de Liefde hebben in alle liefdeoefeningen. Het tweede deel (38-61) is een toelichting bij cussene van lieve, dat is: met God vereenigd te zijn in zuivere Liefde, buiten alle andere ghenoechte; en bij ommehelsen dat is: alleen door God gesteund te worden door zich op Hem alleen te verlaten.

Leerstukken.

Voornamelijk over de gronden onzer ootmoedigheid: Gods volmaaktheid en onze onvolmaaktheid; Gods volledig bezit van Zich zelven, ons geringe bezit van God; Gods zelfgenoegzaamheid, onze ghebreke.

2. - Onze volmaaktheid bestaat in het ons steeds vollediger toeeigenen van God: in Godvormigheid.

Invloed.

Mande heeft den brief niet; maar de schr. van de XII Dogheden heeft hem ruimschoots gebruikt bij de behandeling der ootmoedigheid.

1^* God si met v ende make v condech alle die ver-^*1-11 2 hoelne weghe die ghi schuldech sijt te gheuen- 3 ne ende te leuenne in ghewaregher Minnen, Soe 4 dat hi v condech moet maken die ontelleke grote 5 soeticheit siere herteleker soeter naturen, die soe 6 diep es, ende soe ongrondeleec, Dat hi van wondere

* XLVIIJ-d.

* .xxvij.

1-11 Wensch om steeds beter te kennen wat tot de ware Liefde vereischt wordt. 1-5 vgl. 20, 36; 22, 365. 7 onbekintheiden daar er niets is waaruit men hem kan kennen; 9 in al wat u ontbreekt en wat zij moet doen.

[p. 221]

7 ende van onbekintheiden diepere ende donckerre 8 es dan de afgront. God gheue v/v seluen te bekinne 9 in allen dies ghi behoeft. Soe moechdi comen in 10 dat bekinnisse vander hogher Minnen die hi selue 11 es, onse grote god.

12 Gheuet v seluen onderdaen vol oetmoedech te^12-36 13 allen dinghen ende niewerint af te verheffenne, 14 Ende besiet uwe cleinheit || ende sine groetheit;^* 15 uwe nederheit Ende sine hoecheit; uwe blentheit 16^* Ende sine clare sien doer al; Ende dat hi al dore 17 siet, hemelsche ende ertsche, ende de abis gronde 18 Ende de verborghene diepte. Ende alse v ghedinct 19 der volcomenheit sijns selues: Hoe hi hem seluen 20^* te vollen ghenoech es in Minnen ende in glorien, 21 Ende alse ghi siet dat ghi soe ellendich sijt van 22 allen oefeninghen van Minnen, die lief van lieue 23 sal ontfaen In helsene, In cussene, Jn enicheiden, 24 Jn bekinnissen, Jn nemene, Jn gheuene, Jn oet- 25 moedicheiden, Jn onderlinghe groetene, Jn ghe- 26 nadeghen ontfane, Ende dat lief den lieue soe 27 luttel helen mach, ende v noch soe verborghen es 28 Ende soe verholen van hem, weder hi v in Min- 29^* nen si ochte en si: Ay dese saken moghen di wel 30 doen oetmoedich sijn/: Want ghi en wet v wies ver- 31 heffen, alse v ghedinct der groeter doncker ellen- 32 den die ic v gheseghet hebbe, Die doch drieuout 33 meere sijn dan ic v segghen sal. Dats waer;

12-36 Waarom wij ootmoedig moeten zijn. 12 vgl. 2, 169; 12, 7; 14, 5; hem onderdaen gheven ten dienste staan? of eenvoudig: zich vernederen? 21 dat gij zoo weinig van Liefde hebt in alle liefdeoefeningen, welke dan opgesomd worden. 28 de zin weder... en si is onderwerp van verborghen en verholen es. 29 de constructie van den zin verandert na Ende alse van r. 18. 31 ellenden is het soe ellendich sijn van r. 21; ellenden staat in 't mv. 33 Is een sterke bevestiging van wat voorafgaat. 35 ghemisses = ghemisset es voelt het zoo weinig als een gemis. 36 wat er aan gelegen is en wat het gebrek er van beteekent.

* 44 a.

* XLIX-a.

* 34 b.

* XLIX-b.

[p. 222]

34 dies lie ich wel. Jc seide v wel een deel meer daer 35 toe dan ic doe. Mer ghi ghemisses soe luttel, dat 36 ghi niet en wet wattere ane gheleghet ende ghebrect, 37 Ende welc de soetheit es die lief van lieue heuet.

38 Dat ic segghe van cussene van lieue, Dat es: met^38-61 39 hem gheenecht te sine buten alle dinc, Ende gheen 40 ghenoeghen buten dat te ontfane, dat men in ghe- 41 noechten van enicheiden binnen hem ontfeet. Dat 42^* omme helsen es sine onthoudenesse van sconen 43 toeuerlate te hem met ongheueisder caritaten. Dit 44 es helsen ende cusssen van lieue || in redenen. Mer^* 45 in gheuoelne van binnen ende in ghebrukene van^* 46 lieue dat daer es van soetheiden, Dat en mochten 47 v niet alle de ghene te vollen tellen die ye men- 48 schelike vorme ontfinghen, Mer men mochte v 49 vele meer daer af segghen, bescoet yet. Dit late ic 50 aldus bliuen. Mer bekinnedi nu dese ghebreke, 51 Dat ghi niet en hebt van gode die v ghemint 52 heuet, Dat ghi van hem te rechte hebben soudet 53 ware hi van v ghemint bouen al, alsoe hi schuldech 54 es ghemint te sine, Minnedine aldus ende waerdi 55 sijn lief, soe soudi al de ontelleke wondere ouer- 56 uloedeghe van hem hebben die ic gheruert hebbe. 57^* Dat ghi nu wet dat ghi dit sijt ende hi dat es, Ende

38-61 Nadere verklaring van cussene en ommehelsen 38 Hieruit blijkt hoe weinig zinnelijk Had. zich dit cussen denkt. vgl. 15. 77; 22, 15. 40 ghenoeghen staat tegenover ghenoechten als vreugde tegenover voldoening. 42 onthoudenesse nl. Zijn steunen, dat hierin bestaat dat men zich op Hem met oprechte liefde verlaat. 43-44 in redenen bet. niet meer dan: zoover zich dit met woorden laat uitdrukken en begrijpen; staat tegenover ghevoelne doch niet als verschillend: de genieting er van overtreft al wat men er van zeggen kan. 50 ghebreke wordt uitgelegd door wat volgt. 52 dat ghi is voorwerpszin van niet en hebt. 54 na sine past beter een komma dan een punt: met een punt loopt de zin niet af; terwijl minnedine... lief kan beschouwd worden als een korte samenvatting van wat voorafgaat.

* XLIX-c. 34 c.

* 44 b.

* Nota

* XLIX-d.

[p. 223]

58 v bi uwer nederheit dat ontbliuen moet, dies be- 59 hoefdi v wel te oetmoedeghenne bouen al ende 60 niet te verheffene. Dit sijn de inneghe saken waer 61 omme datmen oetmoedech sal sijn/.

8 die B bekinnene 9 B in al; moghedi B moegdi 10 bekinnesse A hoegher B hoger A zelue 12 B in a. 13 niewerinc; verheffene 14 A cleynheit 16 B claer zien dore al
17 ziet; erdsche 18 ghedenct 19 zijns A zeluen 28 B genoech 21 ellendech A zijt 23 enech. 24 bekinnessen; oet..dech. 25 B onderlinghen 27 lettel B verborgen: or erb. 29 B ocht en zij B zaken 30 oetmoedech B zijn A gi B uwes 31 A groter donkere B groter bitter ell. die donker es 32 ghezeghet 33 meerre zijn B seggen

34 B lye; ic A .j. 35 ghemesses; lettel 36 B watter 37die A zoeth. 38 B segge 39 C gheen tweem. eens doorgeh.; zine 40 B genuechten 41 enecheiden 43 ongheueinser 47 B ghetellen 48 B ontfingen 49 C 49 tot einde: str. i.r.; daer ontbr. B seggen 50 A ghebruke B gebreke: e uit u 51 diene; ghem. 53 scul. 54 A zine 55 zijn; alle die A ontellighe B ontelleghe B oueruloedeghe 57 B zijt

59 A oetmoedeghene B oetmoedeghen 60 zijn; zaken 61 B zijn