Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 161]

Castillos en pilares

Miss Honor Tracy is een ondernemende vrouw, die zo sterk als een paard moet zijn en die een blij oog heeft voor het ridicule - gelukkig ook in situaties waarbij zij zelf betrokken is. Dit alles blijkt overduidelijk uit haar boek: Silk Hats and No Breakfast. Notes on a Spanish Journey (Londen, 1957) dat het aardigste en geestigste werk over onbekend Spanje is, dat mij tot heden in handen viel. In het begin zien we haar op inspectie in de sherrybodega's van Jerez de la Frontera, waar ze rondgeleid wordt door iemand, die over een merkwaardig Engels beschikte, maar tevens over een lyrisch talent, waartegen de meest verstokte geheelonthouder niet opgewassen zou zijn: ‘the most miserable teetotaller alive must have yielded in time to the warmth of his persuasion and I, an old believer, was entirely carried away by it.’ Later komt ze bij een ander adres, waar een heel sombere figuur haar van de produkten laat proeven. Voortschrijdend en voortproevend van vat tot vat evenwel, van de Jerez Paja naar de Jerez Oro, de Oscuro, de Oloroso, de Tio Pepe blijkt hij het leven steeds zonniger te gaan bezien om tenslotte ‘gay as a lark’ te worden. Het werd voor Miss Tracy een lonende ochtend, maar, bekent ze: ‘The walk home was a curious affair’, waarbij ze onder meer Spaanse kindertjes in het Frans vermaant, zich opwindt over het feit, dat ze niet naar haar luisteren willen en ze tenslotte, als ze tot een gerijpt inzicht van haar status gekomen is, haastig in een rijtuigje vlucht, dat haar behouden bij haar hotel aflevert.

Zo was het blijde begin van een reis die ze een enkele maal op lucide ogenblikken een ‘dreadful journey’ noemt. Ze trok vrijwel parallel aan de Portugese grens vanuit het diepe, bijna tropische zuiden van Cadiz door het woeste Estramadura naar het mistige, regenrijke gebied van het uiterste noordwesten van Spanje, waar ze onder andere het troosteloze Finisterre bezocht. Ze maakte deze reis, de autoloze,van dorp tot dorp trekkend in plaatselijke autobussen - meer dan 1500 mijl. Ik heb op enkele trajecten in Andalusië ook zo gereisd, maar na bij het krieken des daags, altijd te vroeg voor een ontbijt uit het hotel gekropen te zijn, na

[p. 162]

uren gehotst en gerammeld te hebben over die collectie holen, kraters, bulten, die ten onrechte als ‘weg’ op de kaart vermeld staan, wachtten mij dan in Sevilla of Granada of Malaga tenminste een redelijk hotel en een redelijke maaltijd. Onderweg stopte de bus gewoonlijk in het een of andere armetierige dorp bij de enige herberg, de ‘fonda’, die zo'n gehucht rijk is en daar heb ik dan naar de etenswaren staan kijken, die mijn medepassagiers er nuttigden, na ze eerst op de vliegen veroverd te hebben. Je leert dan inzien, dat de wijn daar niet zozeer een luxe is voor slampampers als uw dienaar, maar een desinfectans, gewoon een prozaïsch middel om in leven te blijven. Miss Tracy heeft in dit soort inrichtingen overnacht. In een ervan moest ze zelfs drie dagen vertoeven omdat de bus naar haar volgend dorp slechts tweemaal per week ging. Nadat ze de omgeving bezichtigd had restte haar niets anders dan weer in de fonda te gaan zitten en naar de vliegen te kijken. Er is niets anders dan de fonda en de meest barre armoede. Hier is een maaltje, dat haar voorgezet werd:

‘With an air of subdued triumph she placed on the table a mound of cold runner beans and potatoes which had apparently been sprayed with scented brilliantine. It was followed by an omelet lying in a pool of dark green oil and then by a piece of grey meat of so pungent and horrible an aroma that all at once the room began to go round and round and I could only feebly gesture for it to be taken away. Three sour male figs completed the grisly banquet; at such times the wedge of half-baked bread and halflitre of local rot-gut wine appear rather in the guise of delicacies.’ Het is dan ook niet te verbazen dat ze onderweg ziek werd. De dokter weet het aan het water, dat ze gedronken had. Ik had haar wijzer geacht.

In Aracena mijmert ze over het feit, dat volgens een geheimzinnige natuurwet vrouwen, die in de open lucht aan de was zijn, altijd te duchten zijn. Op de een of andere manier roept dat de duivel in die vrouwen wakker en hier wordt ze dan ook nagejouwd: ‘Hola, look at the foreigner! Look at the Frenchie! Fea! Fea! Fea! (lelijk!) She is not like us! She doesn't work! She

[p. 163]

doesn't wash! She cannot wash!’ Dit is haar evenwel één aantijging te veel en even later heeft ze zich door een van de vrouwen laten uitleggen hoe er in Aracena gewassen wordt en boent ze urenlang mee, inwendig de goden lovend, dat ze dit niet iedere dag behoeft te doen. Dan heeft ze het pleit snel gewonnen: ‘The mysterious truculence of the Woman Washing gave way to the innate trade unionism, equally mysterious, of the Female.’

Miss Tracy werpt doordringende blikken op de sociale zegeningen, die het Francoregime pretendeert te verbreiden en op de soms wat ongewone vormen, die het Rooms-Katholieke geloof in Spanje kan aannemen, zoals bijvoorbeeld bij de eredienst der hoofdbedekking van bezoeksters aan kathedralen. In een ervan was ze haar hoofddoek weer eens vergeten en moest ze de mateloos vertoornde koster bekennen, dat ze zelfs geen zakdoek bij zich had om op haar hoofd te leggen, waarop hij haar sommeerde dan maar haar opengeslagen notitieboek te gebruiken. Toen ze hieraan voldeed was zijn toorn ook weer snel verdwenen en leidde hij haar rond: zij, open notitieboek op het ernstige hoofd, hij volijverig uitleggend en daarbij herhaaldelijk op de grond spuwend. Silk Hots and No Breakfast is opgedragen aan ‘Don Juan’, die evenwel, geheimzinnig genoeg, in dit vermakelijke, geestige en schrandere boek niet voorkomt.

Anthony Garson, A Train to Tarragona (Londen, 1957) is van geheel andere aard. Garson woonde een tijdlang in het gezin van Spaanse vrienden in Catalonië. Het is een wat verward, maar wel geïnspireerd en opgeruimd werk, met strenge conclusies als ‘Men without friends in Spain are dangerous.’ Maar verder is het vol zoeten wijns, met een enkel recept van een Catalaans gerecht er doorheen gestrooid, met notities over de sardana, de religieuze dans van Barcelona en over de zonderlinge sport van de ‘castillos’, de menselijke kastelen, ook een typisch Catalaanse liefhebberij. Ze bestaan uit twee soorten: de ‘castillos’ en de ‘pilares’. Pilares bestaan uit man op man en kunnen zes man hoog worden, met een kind aan de top, dat gewoonlijk uit een raam van een hoge verdieping wordt toegevoegd. Deze pilares

[p. 164]

zijn beweegbaar en kunnen zelfs trappen klimmen of hoge ladders. De castillos zijn van veel ingewikkelder constructie en worden niet verondersteld te bewegen - omvallen daargelaten. A Train to Tarragona geeft een alleraardigste kijk op het Spaanse gezinsleven met zijn vreugden en moeilijkheden, vooral als 't koud is.