Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 81]

Korfu

Korfu, waar dit jaar het gezelschap uitgevers en critici bijeenkwam voor het toekennen van de ‘Prix Formentor’ en de ‘Prix International des Editeurs’ is een eiland waarvan ik helaas te weinig gezien heb vanwege het overladen programma. Terugblikkend op die week van tientallen redevoeringen, van vele ontmoetingen, veel barpraat en ontvangsten, heb ik voor mezelf uitgemaakt, dat er wel nooit een Nederlands boek met de ‘Prix International’ zal gaan strijken. Een of twee mensen hebben er gesproken over een Finse roman, die zo voortreffelijk moet zijn, er is over Griekse en Poolse en Nederlandse literatuur gespeeched en men heeft welwillend geluisterd. De Italiaanse delegatie bestaat evenwel uit twaalf man, de Franse équipe uit negen en er zijn wel vijftien pleidooien gehouden voor de Italiaanse schrijver Carlo Emilio Gadda, die de prijs gekregen heeft en wel twaalf voor zijn ernstige tegenkandidaat Vladimir Nabokov. De grote taalgebieden maken de dienst uit, de rest is franje, vlagvertoon, literaire omlijsting. Een blijvende moeilijkheid is de taal. De vertogen worden in het Frans of Engels gehouden, voornamelijk Frans trouwens, maar de voorzitter van bijvoorbeeld de Duitse jury, de vorig jaar bekroonde Uwe Johnson, spreekt geen Frans en moet zich dagen lang dan ook machtig verveeld hebben, al liet hij dit niet blijken. Er zijn evenwel ook anderen, die meningen hebben over de literatuur van wel drie of vier landen, vooral de Skandinavische jury komt wat dat betreft goed voor de dag. Een andere moeilijkheid, waarover evenwel met zorg nooit gesproken werd, is de vraag wat nu eigenlijk literatuur is. De manuscript- inzendingen voor de ‘Prix Formentor’ illustreren dit probleem op treffende wijze. De Britten kwamen met twee manuscripten. Het ene, The Persian Wheel van Robina Arroll is adembenemend van onbenulligheid. Het bevat niets dan ‘refined society’ gebabbel en beschrijvingen van mooie mannen als Evvy: ‘Long does’ eyes of soft brown were most of the time half veiled by lashes of an amazing length. A sulky but undeniably beautiful mouth... a cloud of soft dark hair...’ enz. Nauwelijks beter is The Boat Boy van Anna Marrede. Het is een roman over Paul

[p. 82]

Sands, curator van een klein museum met alleen maar mooie dingen, een vrijgezel, die komt logeren bij een studievriend in Ierland. Paul wordt getroffen door een schone vissersknaap met heerlijke violette ogen en een leuk strooien hoedje op de leuke, speelse krullen, een weesjongen daarenboven, die opgevoed wordt door een hardhandige, calvinistische stiefvader. Paul besluit zich het lot van vissersknaap aan te trekken, hem bij zich in huis te nemen en voor zijn toekomst te zorgen. Neen, lage lezer, het is niet wat u denkt, Paul wil slechts Het Goede en hij weet ook de RK geestelijke daarvan te overtuigen, die zoveel ruimer kan denken dan de calvinistische. Boze stiefvader gaat evenwel niet zo gauw door de knieën, dewelke stram gehouden worden door dominee. Vissersknaap lost alle problemen op door er met gestolen geld vandoor te gaan, waarschijnlijk zijn droom achterna. Vissersknaap had namelijk Een Ideaal. Hij wilde zo graag dameskapper worden. Mocht mijn lage lezer nu menen dat ik hem op de hak neem, dan vergist hij zich. Ik moet er bij vermelden, dat dit fraais, deze ‘literatuur’ op Korfu beleefd, maar in hoog tempo van de tafel geveegd werd.

Geheel andere koek is de Amerikaanse kandidaat Strike van Hubert Selby. Een groter verschil tussen die halfzachte, bleek purperen salonliteratuur van de Britten en dit barbaarse, ongelooflijk rauwe en brutale boek is nauwelijks denkbaar. Het is het verhaal van een fabrieksarbeider, Harry, die zijn vrouw haat vanwege haar geslachtelijke onverzadigbaarheid: ‘always breaking my balls...’ We krijgen een kras staaltje van zo'n echtelijk duel. Op de fabriek blijkt Harry tevens controleur te zijn, die er op toe moet zien, dat de voorschriften van de vakbond worden opgevolgd, dat belachelijke Amerikaanse specialisme, waarbij Jan alleen maar aan een schroef mag draaien, maar geen nieuwe stop mag inzetten enz. De directie kan hem wel vermoorden en niet zonder reden, zijn optreden is van een ongelooflijke hondsheid. De directie gaat om interne redenen op een gegeven moment best akkoord met de staking, die al geruime tijd dreigde. Harry wordt er de leider van, met een eigen onkostenrekening, die hem

[p. 83]

tot de taxi in staat stelt, waar hij vroeger de underground moest nemen. Hij komt in aanraking met als vrouw verklede homoseksuelen, de ‘queens’, die hem fascineren en bij wie hij dan eindelijk de bevrediging vindt, die zijn vrouw hem niet vermocht te geven. Als de staking tenslotte verloopt, raakt Harry zijn dierbare onkostenrekening kwijt en laten de ‘queens’ hem natuurlijk ook vallen als hij niet langer betalen kan. Hij probeert dan op straat nog een knaapje aan te randen, maar de wijkterroristen grijpen in en laten hem dood of half dood achter. Einde van The Strike, waarschijnlijk einde van Harry, dat herinner ik me niet meer, want zelden heeft een overlijden in de letteren mij zo onberoerd gelaten. De zaak is dat The Strike sterk en hard en dynamisch geschreven is, maar aan de andere kant niets te bieden heeft dan één lange, ononderbroken verschrikking. Het deed mij, wat de onversierde, rechte schrijftrant betreft, denken aan het ‘Formentor’-manuscript van vorig jaar: City of Night van John Rechy.

Dat is een waarschijnlijk sterk autobiografische roman uit de wereld van de professionele homoseksuelen, niet minder rauw en brutaal dan The Strike. Het is een boek, waar ik de eerste twintig bladzijden tegenaan gehikt heb, maar dat ik daarna, overwonnen door het bijna elementaire schrijfgeweld, geheel en achter elkaar heb uitgelezen. Is dat nu nog literatuur is mij gevraagd? Ik weet het ook niet, het is overduidelijk de Miller-lijn en het is dan ook niet te verwonderen dat deze manuscripten uitgaven worden van de Grove Press, die Miller in Amerika heeft uitgegeven. De directeur ervan, Barney Rosset liet me City of Night zien, dat net was verschenen, nadat Rechy er nog een heel jaar aan gewerkt had. Gedeelten eruit zijn gepubliceerd in de Evergreen Review. Ook deze manuscripten maakten evenwel geen enkele serieuze kans voor de ‘Prix Formentor’.

Als we ons, na uren vergaderen, wat versterken aan de bar, van waaruit we de eetzaal kunnen zien, worden we verrast door luid gejuich van de Italianen, die aan een grote tafel de lunch gebruiken. Er is een kleine, dikke man binnengekomen, Carlo Levi, die enthousiast wordt verwelkomd en die daarna door zijn uit-

[p. 84]

gever met zorg en toewijding op beide wangen wordt gekust. Het lijkt wel of hij hem staat te proeven: is dat nou onze eigen Garlo nog wel? - ja hoor, hij is het. Het is een schouwspel dat mij met groene afgunst vervult, want Bert Bakker noch Geert Lubberhuizen heeft mij ooit ook maar op één wang gekust, laat staan op beide. Nu zal dat wel verband houden met de grootte der oplagen. Garlo Levi heeft, lang geleden, Christ Stopped at Eboli geschreven, een inderdaad aangrijpend boek over de armoede in een van god verlaten streek in Italië. Dat boek is een bestseller geweest over de hele wereld. Daarna heb ik eigenlijk nooit meer iets over later werk van hem gehoord, maar hij is blijkbaar nog altijd een gezien man bij zijn landgenoten.

Ongekust heb ik er nog maar een ouzo tegenaan geworpen.