Goed geboekt

[p. 15]

Wat vrouwen lezen

Laten we beginnen met aan te nemen dat er twee manieren van lezen zijn, de passieve en de actieve. Voor het passief lezen is het voldoende, dat men de letters kent, maar dan ook alle zes en twintig; men vlijt zich dan aan de literatuur als een zuigeling aan de tepel en men zuigt. Helemaal passief verloopt dit proces weliswaar niet, een klein beetje moeite moet ook de zuigeling zich getroosten, maar het zuigen hoort bij zijn aanleg en dus zuigt hij zolang er melk is.

Melk, zei ik, denk U even in, dat de baby plots een mond vol bier kreeg, hij zou zich verslikken en zich brullend afwenden. Zo vergaat het ook de passief lezenden. Melk moet het zijn, het vocht dat altijd hetzelfde blijft, de leesstof die aldoor zichzelf gelijk blijft, die veilig is en veilig gebruikt kan worden om de wereld wat prettiger te maken.

Dat is het lezen, wat we in onze jeugd deden; met volkomen overgave zogen we ons vast aan Hansje in het bessenland en aan Old Shatterhand, zonder critiek, zonder dat wijzelf interpreteerden, zonder dat wijzelf dachten of tussenvoegden, en veel van ons, mensen, blijven zo lezen. Als we in een gunstig milieu verkeren, als we uit een bookish family komen, schakelen we ons om en dan al vroeg, vóór ons twintigste jaar; we schakelen om van melk op iets anders, dranken genoeg, maar iets wat we proeven en keuren. Nergens heb ik de twee manieren

[p. 16]

van lezen zo goed kunnen observeren als in mijn bibliotheek-tijd, toen ik achter de toonbank van een openbare leeszaal stond in een provinciestad en zag, hoe de mensen kwamen, hoe ze kozen of lieten kiezen. Ik herinner me een oude juffrouw die me fluisterend toevertrouwde: Tegenwoordig kijk ik altijd naar wie 't geschreven heeft, het boek, dat scheelt nog zoveel, de een of de ander, moet u ook 's doen. Zij was wat laat met haar ontdekking, maar die ontdekking had ze toch maar helemaal zelf gedaan.

Achter die toonbank leert de bibliotheek-juffrouw alle ingewortelde leesgewoontes kennen en al de passieve lezers en de actieve, de habituele melkdrinkers en hen, die zeer bewust bier kiezen of cola of Cordial-medoc. Daar komt, in die bibliotheek, een jongetje binnen, hij zegt: Een liefdesboek voor moe en een wilde-beesten-boek voor pappa. Kijk en daar zit het zuivere onderscheid tussen wat vrouwen lezen en wat mannen lezen, dat wil dus zeggen in hun passieve stadium.

De juffrouw geeft een Ruby Ayres mee voor moe en een ‘cojboj-boek’ voor pa en weet, dat het goed is. In die kleine provincieplaatsen leven de Ruby Ayressen nog en de Courts Mahlers ook en de Ethel Dellen. Ze worden moeilijk vervangen door modernere kitsch, het schijnt dat de ouderwetse drakenstijl het best bij het primitiefste stadium hoort. Florence Barclay is een klein treedje hoger, een volgend plan vormen de familieromans; dat allemaal uitsluitend voor dames. Het lijkt er op dat vrouwen die dit alles slikken, dommer, primitiever lezen dan hun mannen. Toch is dat, geloof ik, schijn. Ze blijven dichter bij huis, dat is alles. Ze zoeken de veilige erotiek, de veilige romantiek. Of ze zoeken de familieroman; het lekker meesudderen in de huiskamer met alle tantes en opa's, hoe langer hoe liever, hoe meer delen hoe liever; een verrukkelijk dameswerk is daarom de White Oakserie, zoiets wat gezellig doorziekt. En kijk, daar komen

[p. 17]

de dames Kakebeen binnen in de bibliotheek, twee bleke stokrozen op steunzolen met gehaakte handschoenen en gehaakte tassen; ze hebben boodschappen gedaan en boven op de zak rozijnen zal straks het bibliotheekboek rusten, natuurlijk zal dat het Boek van Blij-zijn moeten wezen, is het niet van Eleanor Porter, misschien ook Mien Labberton of Hille-Gaerthé. Hun levensdoel is immers om het mooi te houden, ze zijn voor de hele fijne en ze drinken het als Nutricia met suiker. Dan is er het moederlijke type dat houdt van streekromans, en niet te vergeten het jonge vrouwtje dat bakvisverhalen leest. Zij allemaal wensen dus een bepaalde samenstelling van de melk, maar melk blijft het. De verhalen die zij lezen moeten dan ook volgens een bepaald plan verlopen, huwelijken mogen kapotgaan, o ja zeker, en een enkel overspelletje mag ook, maar netjes, volgens plan, veilig ingekapseld door de moraal van de schrijver, met ampele verklaring voor de zonde en een geruststellend einde dat dan ook weer best in tranen mag wegsmelten. Maar stel, dat midden in dat ingekapselde verhaal een passage uit Orwell of Huxley verzeild zou raken. Dan zouden ze zich verslikken en zich hoestend afwenden; ze zouden het niet aankunnen. De hinderlijkste lezers zijn zij, die op nieuwe boeken azen. Men vindt dat soort voornamelijk onder vrouwen en ik heb nooit helemaal hun hartstocht kunnen begrijpen. Ze zijn bereid om in de rij te staan voor een nieuw boek en het kan hun niet schelen of het Claudia of Captain Hornblower is, of een Koestler: nieuw zal het wezen, het is de nieuwheid die hen een thrill geeft. Maar het gekke is, dat ze meestal die boeken mooi vinden; zou het de geur van de drukinkt zijn die zo bevredigt, of gewoon de voldoening, ergens zó gauw bij geweest te zijn? Eigenlijk zijn dan de Courts Mahler lezers karaktervaster.

Maar om nu terug te keren tot het verschil in lezen van mannen en vrouwen; het lijkt dus wel, dat mannen gau-

[p. 18]

wer omschakelen van melk op iets anders. Van huis uit lezen ze Zane Grey en zware-jongens-moordverhalen. Mannen zijn actiever, dat brengt hun sexe mee, ze keren zich meer naar de buitenwereld, ze keren zich af van huiselijkheid en van zoete erotiek; hun radius wordt daardoor groter, ze kiezen zee-romans en historische romans en avonturenromans. En omdat het schrijven van al die actie-boeken meer intelligentie en meer kennis van zaken vereist dan het schrijven van een ‘hij-sloot-haar-in de-armen-roman’, lijkt het lezen van mannen intelligenter, maar het blijft volgens mij een melkdrinken, een critiekloos zuigen.

Alleen in dit passieve stadium, het melk- en sopstadium, is er verschil tussen damesboeken en mannenboeken. De mensen, die snuffelen en keuren en proeven en schiften zijn niet meer verdeeld in mannen en vrouwen.

Wordt Evelyn Waugh meer door mannen dan door vrouwen gelezen? En Virginia Woolf? En Fitzgerald? Ik geloof het niet. Dit is het ander soort lezen, dat niet meer zóveel met de zinnen te maken heeft en meer met het hoofd. Maar als de actieve lezer terugvalt, en dat doet hij, als hij ziek is of moe, of humeurig, dan komt er weer verschil. De man grijpt een zware jongens-moordverhaal en de vrouw gaat in bed liggen met een zak bonbons en... nou, niet Courts Mahler, maar dan toch wel White Oaks.

annie m.g. schmidt

[p. 19]