Pijpelijntjes

[p. 211]

XXIV. De laatste.

Vervreemder nog was Sam van mij geworden de laatste maanden en droefanders verdaagde ons leven dan verleden lente.

Sam was gebleven op zijn kamer bij juffrouw Kater en kwam niet meer bij me haast. En 's morgens vroeg al ging Tonia naar hem toe, bleef den dag met hem uit en kwam 's avonds thuis weer. Maar ze bleef geen avond weg.

En thuis was ik zelf ook niet meer, de hooge kamer verbitterde mij m'n dagen met z'n altijd lichte licht en ik kon er niet meer werken. Een veiliger vertrek had ik er bij genomen. Juffrouw Meks klaagde, dat 't zoo stil was geworden in 't huis... ver voelde ze dreiging, dat we wel gauw weg zouden gaan en van leege kamers.

‘Ik gloof, dat u m'n man niet meer zien zal, ik geloof 't nooit’...

‘Van den zomer komt-ie thuis hé?’

‘Ja, net precies 'n jaar na De Bree.’

‘Nee... dan vrees ik d'rvoor.’

Behalve Koos had ik nu nog een jongen. Jonger dan hij, 'n jaar of veertien pas en nog niet volwassen. Een vreemde jongen. Even scheel uit grijsbetroebelde oogen, maar prettig-scheel, en net of hij altijd vaag keek in de verte naar iets anders, dan wat d'r was. Hij was timmerjongen ge-

[p. 212]

weest, maar ik had hem zoo mooi gevonden, dat ik 'm onderschept had en gehouden bij me. Iederen morgen heette hij voor z'n moeder naar z'n werk te gaan. Tegen z'n ouden baas had-ie gezegd, dat-ie 'n anderen baas had en we voelden ons wel-veilig. 's Weeks gaf ik hem z'n loon voor de moeder en dikwijls opslag en een paar maanden had ik hem nu al, tijd, dat 'k Koos niet zag en blijprettig was met hem. En gedwee liet hij de dingen gaan, om 't luilustige leven en om de mooie dingen, die hij kreeg. En dan ook, omdat hij ons doen fijnstreelend vond voor z'n teere gevoeligheid van grooten jongen.

Toen op 'n middag kwam Sam bij ons op de kamer. De jongen was uitgegaan.

‘Hé... Sam... jij hier... hoe weet je, dat ik hier zit?’

‘Je hebt 't me toch zelf verteld... heb je 't goed?’

‘Gaat nogal, gewoon... hoe gaat 't jou?’

‘Zeg Joop... toen ik hier heenging toen wou ik nog weer eens lief voor je zijn... en den heelen weg over heb ik geprobeerd om weer te doen als vroeger... maar ik kan 't niet meer.’

‘Nee... ik ook niet... we zijn hulphopeloos van mekaar vervreemd.’

‘Door Tonia... ik had 't nooit gedacht... dat 't zoo komen zou... soms probeer ik nog 't anders te maken, maar 't gaat niet... ik heb net een gevoel alsof ik ergens heenwil en te moe ben’...

‘Je ziet er niet best uit.’

‘Joop... ik had intiemer met je willen zijn, maar ik kan 't niet... ik kàn 't niet... ik voel me zoo bleek... zoo moe... ben je boos op me?’

‘Nee... waarom?’

‘Omdat ik veranderd ben?...

‘Nee... zelf ben ik ook anders geworden... we hebben

[p. 213]

't vroeger heel goed gehad... en nou heb ik 't weer goed met Koos en nog een ander.’

Daardan zaten we stilzwijgenden tegenover elkander en Sam begon in de kamer om en om te loopen en dingen te bekijken en op te nemen.

‘Je hebt leuke dingen hier, zeg Joop, ik kom afscheid nemen.’

‘Ga je weg? Waarheen?’

‘Ik ga 'n poosje naar Tessel... ik voel me zoo slap en zoo moe... ik denk 'n paar maanden weg te blijven en dan gaan we dadelijk trouwen.’

‘Gaat Toon mee?’

‘Nee... dat kan immers niet.’

Hij stond in een schoorsteenhoek, en 't fijne licht schuinscheen schaduwig over z'n ronde gezicht. En toen ik hem aankeek voelde ik ineens weenende weemoed in mij ophuilen, niet meer om hem, maar omdat hij weg was, zooals ik hem vroeger liefhad... en ik stond op om 'm te zoenen weer... eenmaal nog. Maar mijn verlangen zwikte en zwak zei ik: ‘Wanneer ga je?’

‘Morgenochtend.’

‘Wat wil je vanmiddag doen? Wil je bij mij blijven en willen we dan samen maar ergens gaan eten?’

Nee... ik wil maar liever dadelijk naar huis gaan.’

‘Dan breng ik je.’

Samen liepen we de drukke middagstad door, zwijgend. Lente luwde al in de lucht en dat maakte mij weekbedroefder, met vaag nietweten waarom.

‘We loopen nou net als vreemden.’

‘Zeg, tob daar nou niet om.’

‘Jawel... dat vind ik zoo lam. Zie je, als ze verleden jaar gezegd hadden, dat wij zoo leeg naast elkander zouden loopen, dan had ik 't immers nooit geloofd... en jij?’

‘Nee’...

[p. 214]

‘Nou, evengoed kan 't immers over 'n jaar wel met Toon uitzijn... er is nou heelemaal geen vastigheid meer.’

‘Nee... nee... met Toon zal 't wel blijven... dat zal je zien... dat is je sentiment.’

-------------

-------------

-------------

Sam was gestorven. Heel simpel en simpel. Dien dag, dat ik 'm weg had gebracht, was hij ziek geworden en den volgenden dag kon hij niet weggaan. En weinig dagen lag hij maar. Heftige longontsteking schepte zijn afgeslapte kracht heelemaal uit. En dat voelde hij wanhoopwentelend in zijn omgewoelde bed met als laatste hartstocht nu nog zijn verlangen naar zijn buitenthuis en zijn meisjesgeluk. En dat zei hij mij het laatst:

‘Joop... ik voel wel, dat ik dood ga... jij weet 't ook wel... vroeger kon 't me niet schelen... maar nou wel... nou wel... ik wil zoo graag leven blijven... God Joop... nou zie ik alles voor me... ons huis... onze kinderen... dat heb ik nooit zoo verlangd, dat weet je wel... maar nou wil ik 't... nou wil ik 't... Joop en jij krijgt 't... dat vind ik zoo beroerd... God kon jij maar dood gaan... 't kan jou toch niet schelen... en ik wil zoo graag leven’...

Maar de sterke ziekte lamde hem goed neer zwakjes, dat hij niet meer klagen kon luiduit en krampkreunend moest hij liggen in 't ellendige koortsbed diepgezonken in de klamme woelplooien. En lange dagen bleef ik bij 'm lijdend zijn onduurzieke onrust. En bedroefd klaagde hij: ‘Doe de gordijnen open... waarom gun je me de zon niet... je zal zelf nog zoo vaak zon zien, waarom gun je mij dan niet nog een paar dagen zon... waarom gun je me dat niet.’

Maar openzonnige ramen hinderden hem en dan zwakraasde hij weer: ‘Doe toch die gordijnen dicht... ik wor toch niet weer beter... laat de zon nou ook maar weg...

[p. 215]

ik weet wel, dat jij de zon hebt en ik niet... je plaagt me d'rmee... je hebt nooit van me gehouden.’

Zacht huilsnikkend in z'n hulphopelooze zwakheid lag hij te sterfzieken in de schaduwdoorzonde kamer.

-------------

-------------

Met vreemde begrafenis ging hij heen. Tonia wilde niet mee, omdat ze dat niet netjes vond. Ze hadden nooit kaarten rondgezonden van verloving of zoo en dus hoefde ze nu ook niks te doen. Juffrouw Meks bitterboos beklaagde hard over het straatschepsel, waarover m'neer Sam zich zoo erbarmd had en die het zoo loonde. Maar m'neer Sam zou een nette begrafenis hebben, dat kon ze me wel vertellen, as dan z'n eigen nabestaanden zoo hondsch waren, dan zouën vreemden toonen, dat zij wel hart voor 'm hadden.

En samen stonden we om 't zonnige graf op 't wijdstille kerkhof... juffrouw Meks en Anna en Toosje en huisjuffrouw en de man van huisjuffrouw en nichie en juffrouw Lepelaar. Kleinbleeke Toos vreemd in zwart rouwrokkie huilde weekgedroefd door de vreemdheid rondom, die zoo stil was. Huisjuffrouw huilfluisterde met juffrouw Meks en de man van huisjuffrouw zuchtte.

‘Me man laat u wel condeleere... ik heb vanmorgen net 'n brief van 'm gehad’... kwam Meksje.

‘Dank u.’

De kist op touwen hing boven de koele zandkuil en ze zouden hem nu laten zakken... zwaarzachtjes. Toen bangbevend kwam bleeke Toos vooruit met een groote krans vervooruit in d'r handen. En bewonderaandachtig keken ze allemaal of ze 't goed dee. Netjes in 't warmzonnige zand naast de vochtig gegraven kuil lei ze de krans van de vrinden en buren. Krans al niet frisch meer, maar rijkbloemig en dikgroen met breed lint en daarop:

‘Rust in vrede, geachte vriend.’

Toen blij dat ze gedaan had kwam ze in onze groeperij

[p. 216]

terug. De kist lieten ze zakken. Dan heviger snikhuilde juffrouw Meks toen ze zei: ‘Meneer Sam was 'n beste m'neer al was-ie 'n beetje vreemd... en ik hoop al z'n leven nog zulleke huurders voor me kamers te krijgen... dat mag hier in 't aangezicht van den dood gezegd worden.’

-------------

-------------

Kalm gingen de dagen over ons heen en langzaam aan warmgoudener getint zomertoe. Ik had m'n buitenkamer weer afgezegd, Koos geld gegeven en gezegd, dat hij me nooit mocht opzoeken weer, en doen of hij me kende ook al zag hij me nog. Voor den anderen jongen had ik een goeien baas gezocht. En nu leefde ik kalmvermoeid 't gewone huisleven met de anderen mee, heelemaal met hen op en neergaand in gewone dagelijksche levening. Aan hun tafel at ik, langzaam aanwennend aan hun grover doen en spreken, en betertevreden met dit leven.

Tonia was gebleven. Had niet gesproken van weggaan, en ik dee 't nu ook niet. Juffrouw Meks boosbuiig tegen haar praatte van opzeggen 't kleine kamertje en van me niet te laten afvreten door zoo'n kale meid. Maar ik zei, dat ze blijven kon zoolang ze maar wou en doen zooals ze wou.

Aan tafel met ons at ze niet. Vroegmorgen ging ze uit, en laatavend kwam ze thuis of heelemaal soms niet in dagen en dagen. Sprak niet tegen ons, vroeg alleen maar wat geld, als ze 't noodig had.

Maardan op een morgen, na wegwezen van drie dagen kwam ze op m'n kamer.

‘Joop... ik ga bij je weg.’

‘Zoo... waarheen?’

‘In betrekking... Ik heb 'n betrekking gekregen in een Huis op de Spuistraat.’

Uit.

[p. 218]

De lezer die met de plattegrond van Amsterdam in de hand zou willen nagaan waar het verhaal van deze roman zich afspeelt, zal geen moeite hebben om de straten die genoemd worden te vinden. Met één uitzondering. Tegen het einde van zijn boek noemt De Haan de Hoedemakersstraat. De naam van deze straat werd later veranderd in Kuipersstraat.