|
| |
| |
| |
XVII. Celboef.
Stom Stientje was al thuis gekomen. Mal verkromd kind, dat in beugels hing en liep tusschen Anna en juffrouw Meks. Die hadden haar van 't station gehaald en 't stomdoove kind had 't huis vreemd gemaakt met d'r hardbrokkelige blafpraat. Juffrouw Meks vertelde d'r van, waar ze zelf bij zat op 't zonnige achterstoepje van 't tuinstraatje.
‘Ze is nou over de zestien, maar met d'r verstand is ze wel de helft achter, affijn, dat merkt u zelf wel, maar zoudt u nou willen glooven, dat ze nou nog wel de helft flinker is, as bij de zusters in St. Michielsgestel? Daar was 't heelemaal niks gedaan, ziet u, ze kan daar in Groningen nog wel 'n jaartje extra blijven en dan gaan ik met 'r naar 't gasthuis, dan kan ze daar ook nog wel 'n tijd blijven, voor d'r rug en d'r beenen... dus u ziet, ze komt ons nog lang niet last... och, en lastig is ze toch ook niet... d'r vader komt Woensdag thuis.’
‘Ja, dat 's waar ook, u bent d'r zeker gisteren voor 't laatst heen geweest?’
‘Ja... is m'neer Sam thuis?’
‘Nee, die is weg... waarom vraagt u dat?’
‘Nou, dan kom ik effen boven as u 't goed vindt, dan kanne we d'r over praten.’
| |
| |
Heel bedaard zat 't fijne Meksenmenschje over mij, niet verlegen meer, nu ze 't verteld had en ik toch alles wist van celboef.
‘Doet u nog, zooals u afgesproken hebt?’
‘Ja zeker, hoor, daar kan u opan, 't zal niet zoo gaan als toen die dag met juffrouw Vos, daar kan u opan.’
‘Nee, ziet u, De Bree zal 't zoo prettig vinden, u begrijpt, alles hangt 'r nou maar vanaf, hoe u en de anderen tegen 'm bent... komt m'neer Sam ook?’
‘Ja, we hadden nou zóó gedacht, ik ga met u mee naar Haarlem om 'm te halen en dan komt m'neer Sam met Anna en de tante van de kinderen op 't station.’
‘De huisjuffrouw komt ook met 'r man.’
‘O, toch niet in Haarlem?’
‘Nee, enkel an 't station.’
‘Nou, dat is dan zoo afgesproken.’
Dinsdagavond laat. 't Dompe souterrainkeukentje schemerduisterend en warm. Toos was naar bed; had gevraagd, of ik nog even bij tante beneden kwam, tante kon niet boven kommen. Sam was even uitgeloopen.
‘Ja, daar ben ik.’
‘O, dan steek 'k even de lamp op... 't is anders verschrikkelijk warm... doet u even die deur dicht as u wilt.’
Op de tafel netjes gevouwen manskleeren, een stroohoed, een zakdoek, broodjes.
‘We moeten vroeg-op as-u meegaat, nog eerder as dat we gewoon gaan... 't goed moet om acht uur daar zijn... u gaat toch mee?’
‘Natuurlijk... waarom hebt u 't goed niet met 'n postpakket gestuurd, dat is toch veel gemakkelijker.’
‘Och, we moeten d'r toch heen... en die paar uur zallen wel omkommen.’
Ze stond achter de tafel en telde op: z'n jas, z'n broek...
| |
| |
z'n ondergoed... broodjes... u begrijpt hij het daar twee jaar niks gehad as 'n roggebroodsturrefie, as-ie d'r uitkomt gaan we direct ergens zitten en dan moet-ie zich eerst late scheren.’
Klein en moe ging ze zitten, 't oudwordend hoofdje op zij, waarover 't licht geel fletste: ‘As u m'n hart d'ris kon voelen... as u 'r eris voele kon, wil u gloove, dat ik de heele week geen oog heb kenne dichtdoen... ik ben d'r zoo kapot van, dat kan ik u gewoon niet vertellen.’
Zachtdroefjes huilde ze.
‘As d'r nou zoo'n laatste nacht nog eris iets gebeurt... je kan niet weten, wat er soms gebeuren kan.’
‘Kom, u moet u niet ongerust maken, 't ergste is nou al geleeën.’
Haar moewe stem snerpscherpte op:
‘Geleeën, zeg u dat wel... zeg u dat wel... maar wat ik zeggen wou, as u 't goed vindt eten we morgen bij u op de kamer, want we zalle de ruimte wel noodig hebben.’
‘Zoo, zoo, kommen d'r zooveel?’
‘Zooveel... nee, zooveel nou weer niet, niet meer as ik u dadelijk verteld heb, ons eigen volk en de huisjuffrouw en d'r man en nichie en juffrouw Lepelaar en die neef van De Bree, die an de polisie is en juffrouw Baalman met 'r zoon.’
‘Juffrouw Baalman?’
O, ja, dat 's waar ook,’ zei ze schrikkleurend. ‘die ken u niet... 't zijn zeer nette menschen, de man is dood, en zij leeft van d'r centen, maar die jongen, die wil niet oppassen, die het ook dáár gezeten en zoo heb 'k kennis an haar gekregen, u hebt d'r toch niet op tegen, dat ze kommen, want dan laat ik 't ze nog effen met Toos afzeggen.’
‘O, nee, heelemaal niet,’ zei 'k en toen zwegen we eerst, maar zij dan weer:
‘U begrijpt, daarover wordt niet gesproken dat zal ik ze
| |
| |
nog welderis goed op d'rlui hart drukken, want dat kan niet voor Toos trouwens ook.’
‘Weet die d'r nog altijd niks van?’
‘Nee, Anna natuurlijk wel, maar Toos niet, die denkt nog altijd, dat d'r vader in Duitschland werkt, wat ik zeggen wou, laten we niet vergeten een kleinigheid voor d'r te koopen, kwansuis of d'r vader 't het mee gebracht.’
Stilte weer, in donkerschaduwige keukentje schommellichtte de blikken hanglamp, buiten was 't gaan waaien en naar binnen kwamen de windvlagen vreemd.
‘Zalle we niet naar bed gaan,’ fluisterde zij, ‘'t is morgen vroegdag.’
‘Ja, wel te rusten, roep u morgen maar, dan laat ik de wekker maar niet afloopen.’
‘Kan u wel zien in 't donkere souterrein... m'neer!’
Haar stem was stukgewrongen in haar keel.
‘Ja, juffrouw, wat is 't?’
‘Hoor u d'ris... u bent altijd zoo goed voor ons geweest... zoo goed.’
Ze huilde zachtjes voort met kleine snikken van pijn.
Zonnigdroog weer den volgenden morgen en een bolblauwe en witte lucht al vroeg op den dag, maar frisch de stad door de vochtige wind.
Zes uur, juffrouw Meks en ik gingen 't huis uit. Een pak ieder, daarin kleeren van celboef, Anna liet ons uit en ze keek ons na de leege zonnige straat langs, we keken om en knikten.
‘Ziezoo, dat is.’
‘Ja, nou is alles gauw voorbij... we gaan tweede klas, dat is wel eris prettig, en als we de kleeren daar gebracht hebben, dan gaan wij met z'n tweeën naar Zandvoort, dat kan net met de electrische heen en weer.’
‘O, maar u moet niet te veel kosten maken.’
| |
| |
Den heelen weg verder vertelde ze van celboef, hoe zacht hij was en hoe goed en zachtjes droefde haar stem: ‘ze hebben 'm daar zoo genomen, hij is niks meer vergeleken bij vroeger niks meer... z'n heele haar is grijs geworden... allemaal grijs haar.’
En in de prettige coupé met de gele kussens, waar we zaten alleen, voor haar een vreemde deftigheid, begon ze er weer over droefjestobbendjes. ‘En as-ie nou maar werk vinden kan, as-ie nou maar wat vindt, anders weet ik me heelemaal geen raad, zoo'n uitgaanskas, die-d-ie meeneemt, dat is ook al niet veel... ik ben blij, dat-ie d'r uitkomt, dat is nogal glad, maar 't is toch weer 'n heele zorg.’
Heele einden van den weg dan weer zweeg ze en we keken uit over 't zonnige land, dat wijd lag in de helderheid van den doorzichtigen morgen.
Later was 't dagleven al in Haarlem, meer menschen op straat, kinderen, die vroeg naar school gingen. We liepen zachtjes op, de fijne parkjes door, waar de boomen nog dropen van de natte nacht, buitenom naar de gevangenis.
‘Twee jaar het-ie 't moeten missen, 't mooie weer... wat hebben ze-n'm geknauwd en geknoeid... twee jaar, geen zon en geen lucht.’
We gaven 't pak aan de gevangenis af, van den overkant in de stad sloeg een klok acht uur, wat later een andere verder.
‘M'neer Driesse, hoort u eris, laten we nou niet naar Zandvoort gaan, dat is zoo vermoeiend en u zal zien, 't zal vandaag nog wàt 'n drukke dag zijn... dat zal u niks mee vallen.’
‘Maar we kunnen toch niet hier twee uur zoekbrengen.’
‘O, twee uur is zoo lang niet en as we te laat kommen is 't nog veel erger, dan staat-ie net te kijken as mal....
| |
| |
laten we nou rustig na den Hout gaan en daar erges 'n glas melk drinken, dat is toch eigenlijk beter.’
Daar aten we onzen boterham en zaten paisibel in den schaduwvochtigen Hout, dien de morgenschijn nog niet gedroogd had. En juffrouw Meks dan opeens:
‘M'neer Driesse, vòòr dat De Bree d'r uitkomt, moet ik u nog wat zeggen... m'n man zit ook daar’.
‘Uw man...
En zij snelsprekend en schelroodkleurend:
‘Ja, me man... ik zal u nou maar alles vertellen... ik ben wel getrouwd... en me man hèt met de Bree meegedaan, die was ook an de post en die komt d'r eerst over een jaar uit... en daarom ben ik nou zoo verdrietig... dat begrijpt u wel...’
‘Ja... dat is lam’.
‘Laat u me maar uithuilen, laat u me maar uithuilen... u begrijpt nou juist vandaag is 't 't ergst; nou moet ik tellekes an m'n eigen man denken,... dat maakt me zoo naar’.
‘Ja... het is lam’.
‘Ik ben zoo blij, dat u bij me bent... ik denk ik zal 't u maar vertellen, ik kan 't waarachtig niet over m'n hart krijgen, u nou nog langer voor de gek te houden’.
‘Toe huil u nou niet zoo’.
‘Nee, we zullen maar gaan’.
Vreemd en moe-doelloos doorzwierven we de houtlaantjes door waar alles droogde en de middendag te warmen begon. Juffrouw Meks huilde niet meer: ‘U zal zien, nou ik uitgehuild ben, nou huil ik den heelen dag niet meer... en over een jaar komt me man zelf toch ook vrij... vindt u 't niet mal, dat ik getrouwd ben?’
‘Welnee, waarom u niet net zoo goed as 'n ander?’
‘Ik heb 't u maar zoolang niet verteld, maar nou zeg ik
| |
| |
't maar, omdat u anders nog heel wat denken zou van De Bree en mijn, een hokpartij of zoo’.
Voor tienen waren we terug op 't schaduwloos dolzonnige plein voor de gevangenis.
‘Laten we in die kattekroeg hierover afwachten totdat-ie komt’.
‘In dat koffiehuis?... nee, laten we maar d'rvoor blijven heen en weer loopen, dan is-ie direct bij ons’.
Toen begonnen we heen en weer te loopen, op 't leege pleintje, waar zon barwit gloeide... van den anderen kant kwamen twee mannen, keken 't vlakramige steenenhuis aan en begonnen ook te loopen... in de stad sloeg de eene klok tien uur, eventjes daarna de andere.
‘Nou komt-ie gauw’.
‘Hij moest d'r al zijn... wat zegt u d'rvan, geen menuut schenken ze je... god... wat zal nou me man voelen, die weet, dat Bree d'r uitkomt vandaag. Hij het 't me nog zoo geschreven, dat ik niet verdrietig moest zijn en feestmaken vandaag, maar waarachtig m'neer ik kan 't niet... me hart breekt as ik nou an m'n man denk’.
De deur ging open, langzaam breedbruin. We waren er juist vlak voor. Met een duusdsprongetje sprong juffrouw Meks op zij... hij was 't niet. Oud manneken grijsjes... die even beduusd rondkeek in 't open stratenlicht en toen naar de twee mannen ging, die 'm meenamen kalmpjes naar stad toe. Wij hadden 't wachten nog; liepen niet meer, stonden stil tegen de muur aan. De meid uit 't directeurshuis keek naar ons en de vrouw van den onderdirecteur... van de overkant uit de huizen keken ze naar ons.
‘Hoe vindt u dat... zoo stanen we hier nou voor hun lol te kijk, ziet u dat daar... ze staan ons zoo te bekijken of 't zóó hoort... ziet u dat nou’....
| |
| |
Weer deuropen. Een jongen, maar die alleen. Geen mensch om op hem te wachten. Over 't zonnige plein liep hij rechtweg, smalletjes in z'n nauw jasje... een scherp krankzinnig gezicht, die eenen jongen in dat leege dolle licht, dat fel oogenpijnde... en toen hij. Heelemaal gewoon.
‘Dag Piet... dag.’
‘Dag, tante’....
‘Dat is nou onze m'neer.’
Op 't zonnige plein stonden we vreemdblij en handjesgevend, uit de overhuizen keken ze weer naar ons. Toen liepen we de stad in en ik keek naar hem. Diepslap gebogen in z'n schouders probeerde hij naast ons te loopen, maar langzamer gingen we.
‘Ze hebben me vier gulden meegegeven voor 't reisgeld... is alles goed thuis?’
‘Ja, alles is goed en je zal d'ris zien, wat 'n rijke dag we d'r van maken, m'neer Driesse komt bij ons eten en m'neer Sam, affijn je zal 't wel zien.’
Blij heelemaal praatte ze met hem, alsof haar eigen man niet achtergebleven was daar, en de vrije lachte tegen 't lachende licht zoo prettig en vroeg niet naar dien ander.
‘Ik ben zoo blij, dat ik d'ruit ben... nou zie je weer menschen, je leeft weer... je kan weer doen wat je wilt, as je nou schreeuwen wilt, dan schreeuw je’....
En zij, lachend meebewogen in pretstemming:
‘Malle man, schreeuw niet, laat je liever scheren.’
‘Ja, ze scheren je daar niet... ze knippen je.’
Hij ging kleinsteenen scheerhuisje in, heldervierkant op de hoek van twee steegjes en wij bleven wachtend heen en weerloopen in den warmen zonneschijn.
‘Ziet u wel, hij vraagt heelemaal niet na m'n man, daar het-ie nou bepaald geen benul van... begrijpt, 't is voor
| |
| |
mijn ook alles behalve een feestdag... hoe vindt u 'm... 'n knap persoon, nietwaar?’
‘O, zeker, maar ik kende immers z'n portret al.’
‘Nou, en dan zal u m'n man deris zien, u begrijpt as die thuis komt, dan maak ik een heele partij.’
Ze huilde weer zachtjes en ik keek haar aan en toen lachte zij met tranen.
‘Ja, kijk u me maar aan... beter, dat ik nou huil as strakkies, waar hij bij is en de anderen... u begrijpt voor hem is 't een feestdag en voor de kinderen ook.’
‘O, maar uw tijd zal ook wel kommen.’
Met z'n drieën dan weer gingen we naar 't station, de zonzomerige stad door, hij langzaam met telkens prettig proeven van z'n frissche vrijheid en vreemd weer in z'n wijder bewegen bekeek hij alles. De huizen van boven tot onder en dan terug weer en de trams en de wit-en-blauwe lucht....
‘Ik zie weer huizen... ik zie weer menschen... god, wat is dat heerlijk om weer heelemaal buiten te zijn.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd