Pijpelijntjes (1974)

Pijpelijntjes

(1974)–Jacob Israël de Haan– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende



[pagina 51]
VI. Dood van den witten dief. Effen gelijk doezelden de dagen heen, in de stage strakke spanning van 't gewone werk, emotieloos. We waren nu in den winter, het regende niet meer en 't helderder licht strakspande duidelijker om de dingen over. Sam werkte rustig voor z'n artsexamen en ik deed mijn Latijnsche plicht. Den heelen dag werkten we nu thuis, alleen 's middags tegen dat 't daglicht te veravenden ging, liepen we een eind de straat op, den Amstel langs, kwamen met 't diep-donker eerst thuis en werkten verder den avend uit. Het was alles heel gewoon, we hielden van elkaar paisibel, kalm zonder onrustig verlangen. Sam was bedaard en goed, zonder hevige wreedheid van bedachtfijn knijpen en slaan. Tot weer de onrust kwam van Hector den witten hond. Kaal en mager was die met altijd een onvulbare hongerleegte in zijn slappe lijf. Z'n bek bleekwarm rood van binnen, die hij wijd openbekte als iemand dicht bij hem kwam. Een kwaaie hond. Maar juffrouw Meks hield van 'm, want ze had 'm uit 't water gehaald, toen hij nog maar pas geboren was en nu hield ze 'm als symbool van hare liefderijke dierenliefde. En ze was er trotsch op, dat hij alleen met haar meewou en dan achter haar liep met z'n bleeke bek in d'r hand.
[pagina 52]
En Sam haatte hem. Onverschillig eerst, maar langzaam werd 't een stoere stroeve haat, die hij uitte in allerlei lacherige kleinheden, en die Sam deed met de fijne aandacht van een wel-ernstig man. Dan liet hij bloedworst halen, en voerde die aan Zus en Mimie langzaam-aandachtig, zijn gezicht strak bruin onbeweeglijk. En de hongerige witte dief stond er bij te springen, met hoog-korte rukken aan z'n ketting, de heet-bleeke bek open en hard-blaffend. We lachten erom, dat Sam den hond zoo haatte en probeerde te sarren. Maar op een dag zei hij heetdroog tegen mij: ‘Joop, niet lachen d'rom.’ Toen voelde ik, dat het weer zieke ernst was: ‘Juffrouw Meks, u moet 't natuurlijk-zelf weten, maar ik zou 't toch beter vinden, als u den witten dief maar wegdeed.’ ‘Ja, as ik 'n goed huis voor 'm kan vinden, maar dat gaat ook zoo gemakkelijk niet, 't is 'n echte vreet-op.’ ‘U kan 'm toch zoo weg-doen, zonder dat-ie 'n huis heeft.’ ‘Hoe bedoelt u? De straat opsturen? Dat zoudt u eris zien, hoe gauw we 'm terug hadden, nee as 'k 'n goed huis voor 'm vinden kan, dan gaat-ie weg, maar anders niet... maar hebt u dan zoo'n last van 'm?’ ‘Ik heelemaal niet, maar m'neer Sam kan 'm niet uitstaan en u kan niet begrijpen, hoe beroerd die dan wordt. Hij kan d'r best ziek van worden.’ ‘Toe, zeg u nou...’ ‘Waarachtig dat kan best, as dat 'm eenmaal dwars zit, dan kan-die d'r maanden over tobben’.... ‘Om zoo'n hond, die waarachtig nog altijd in 't souterrain ligt?’.... maar enfin, laten we d'r maar niet over praten... as m'neer Sam begint, kanne we altijd nòg zien, wat we doenen.
[pagina 53]
Weken lang daarna bleven rustig, Sam ging en kwam en ging, dee aan den witten dief niet meer. Tot op een dag. Juffrouw Meks was even boven en Sam liep van beneden den tuin in. Het was tegen den avond en het huis was stil. Toen ineens hoorden we scherpe krampblaf, dan weggeknepen weer en plotseling kort-gesmoord opschrijnend. 't Donkere trapgat sprong ik af, en vlug 't lichter-schemerende onderhuis in. Op den grond lag 't witte beest hevig-bewegend, een lichtgrijze plek in 't bruine duister, en Sam bovenop 'm, 't slappe achterlijf tusschen z'n beenen geklemd, en z'n ribben knijpknoeiend tusschen z'n harde knieën. 't Witte beesteding blafte niet meer... ademkortte stootend, als Sams harde knieënkneep hem inmekaar drukte. ‘God... Sam, wat doe je nou?... ben je heelemaal mal?’ ‘Hij moet dood.’ ‘Laat 'm los, wat is dat voor 'n gedoe’.... Juffrouw Meks beneden met licht, dat rood vlamde op Sam en op den witten hond.... ‘Maar m'neer Sam... o, m'neer Driesse, m'n heele hond wordt vermoord... schei uit’.... Boven op 't beest lag Sam nog heelemaal plat, met z'n eene hand hield-ie de hondebek dicht, met de andere kneep ie 't beest... hier en daar... ‘Juffrouw Meks, pas u nou op, dat Hec niet bijt als-ie los komt, dan zorg ik voor m'neer Sam.’ Met een harde ruk trok ik hem achteruit van den hond af, die lam hijgend in z'n mand ging. Sam werd ziek. ‘Ziet u wel, juffrouw Meks, ik heb 't u wel gezegd, toe doet u 'm dan weg.’ ‘Ja God, als ik maar wist waarheen, maar ik weet 't waarachtig niet.’ ‘Laat u 'm dan doodmaken, ik zal 't wel betalen.’ ‘Nee, dat doe ik heelemaal niet, je kan 'n beest 't leven
[pagina 54]
niet geven, nou mag je 'm ook niet doodmaken, dat zeg ik maar.’ Rustig wier 't weer een paar weken, Sam was beter en werkte en over den witten dief werd niet meer gesproken. Lag den heelen dag aan de ketting. Op een avond dan. We zouden uitgaan met 'n vrind van Sam van vroeger, die weer in Amsterdam was, een heele loop maken de IJpolder in en nu zaten we te wachten, dat die kwam. Er werd gebeld, een vlug belletje. ‘Stil, es even luisteren of 't Herrie is’.... Juffrouw Meks dee open, de witte sloeg aan. ‘Juffrouw blieft u ook versche eieren’ We lachten en keken mekaar aan.... ‘Sam, dag’.... ‘Dag Jopie’.... ‘Hou je nog van me?... ik kom bij je liggen.’ Achterover met m'n hoofd in Sams schoot lag 'k. ‘Die Herrie, nooit op tijd hè?’ ‘Nee... laat-ie nou maar wat lekker wegblijven, 't kan me niks schelen, jou?’ ‘Mijn ook niet, we hebben 't nou juist goed, daar heb je Meks, wat zou d'r zijn?’ ‘Dag heere’.... ‘Dag juffrouw Meks... is d'r wat?’ ‘Ja een berichie voor m'neer Sam, ik heb Hec verkocht’.... ‘Zoo, dus die raken we kwijt... nou Sam, dat is leuk.’ ‘Kan me niks schelen, wat 'r met dat beest gebeurt... zijn m'n zaken niet.’ ‘Nee maar, die is goed, 't benne m'neer Sam z'n zaken niet en wie het d'r dan 't meeste op angedrongen... affijn, ik ben zelf ook blij, dat ik 'm kwijt ben, daar niet van.’ ‘Krijgt-ie 'n goed huis?’
[pagina 55]
‘Ik geloof van wel... ik heb 'm voor 'n riks an 'n boer verkocht.’ ‘Zoo dat 's 'n bof.’ ‘Asjeblieft, ik kan beter 'n riksie dan zoo'n doodvreter gebruike, nou leg ik d'r twee en zestig centen bij, dan kan ik net m'n staande klokkie late losse. Verbeel u, die vent kwam met eieren en toen hoorde-n-ie Hec blaffen.’ ‘Nou,’ zei-d-ie, ‘dat is ook geen kleintje.’ ‘Nee,’ zeg ik, ‘'t is 'n groote.’ ‘Affijn toe zei die boer, dat as 't een trekhond was, dat-ie 'm dan wel wou hebben en nou het-ie 'm voor 'n riks gekocht. 'k Ben blij, dat ik d'r afben... u zeker ook, hè m'neer Sam?’ ‘Wat kan mijn die hond schelen... voor mijn part blijft-ie.’ ‘Ja, dat zeg u nou, vanavend laat die boer 'm halen.’ Met Herry Deutz maakten we een heerlijke loop 'n heel eind de polder in en toen brachten we 'm samen naar den trein. Laatdonker al kwamen we thuis. Sam stil en ging op de canapé liggen. Ik werkte wat en 't was een heel gewone stemminglooze avond. ‘Sam’.... Hij lag wijdstarend achterover, 't lamplicht splinterde fijn op z'n rond bruin gezicht, dat strak was, emotieloos. ‘Ik ga uit, blijf jij thuis?’ ‘Zal ik meegaan?’ ‘Nee, ik ga alleen maar wat loopen.’ Toen hij weg was kon ik niet werken en moest telkens aan hem denken. Wat zou er nou weer zijn? 't Was toch tegenwoordig ook telkens wat anders en nooit wat goeds. Enfin, toch maar werken... een bel, hé, wie is dat?.... ‘Toos kijk eerst eris door 't raampie’....
[pagina 56]
‘Ja, tante... tante 't is m'neer Sam.’ ‘M'neer Sam?’ ‘Ja, hij moet u spreke.’ ‘Ik kom.’ ‘Jezes, wat had-ie nou weer, wat was dat weer voor 'n malle kuur, om daar ineenen te gaan bellen... maar even naar voor gaan’.... ‘God, Sam, wat is d'r nou?’ ‘Hou je d'r buiten, juffrouw Meks, ik kom Hec halen.’ ‘Hec halen? Houdt u mijn nou voor de gek of 'n ander?’ ‘Ja, u hebt 'm verkocht an 'n boer, maar die boer heeft 'm weer an mij verkocht en nou kom ik 'm halen.’ ‘Dat kan u wel zeggen, ik mag 'm u geen eens geven as ik 'm aan een ander heb overgedaan.’ ‘De Gooijer’.... Uit de donkere huizenhoek naast ons, doemde oud mannetje op. ‘Dag juffrouw, dag m'neer.’ ‘De Gooijer, juffrouw Meks gelooft niet, dat je Hekkie an mij hebt overgedaan’.... ‘Ja, juffrouw, dat heb ik’.... ‘Maar wat moet u d'r dan toch meedoen m'neer Sam?’ Dan zag ik dat 't afgesproken werk was met dien boer, en dat Sam den hond weg wou hebben, en ik begreep, wat hij ermee doen wou. ‘Sam, doe nou niet zoo mal asjeblieft, gebruik toch je verstand’... ‘Hou je d'r buiten... juffrouw Meks, Hec wordt verdronken.’ ‘Verdronken?’ ‘Verdronken.’ Met z'n vieren stonden we in de deur, juffrouw Meks huilde, ik voelde een bleeke misselijkheid in mij opklammen: ‘Sam, je bent gek... gewoon gek.’
[pagina 57]
‘Dat weet ik wel... maanden lang heb ik 't ingehouden, nou moet-ie dood... hij wordt bij 't Kalfje in 'n zak met steenen gedaan... De Gooyer heeft alles bij zich... haal u 'm nou eindelijk juffrouw Meks?’ ‘Ik heb 'm verkocht en ik wil d'r geen spektakel over maken... maar 't is gewoon een gemeene streek... ik zal 'm halen’.... In 't souterrain even schel hondengeblaf. De witte blafte blij, dat hij uitmocht en druk-springend kwam hij 't trapgat uit. ‘Asjeblieft... daar hebt u u zin nou.’ ‘De Gooyer doe 'm even de muilband om.’ Een blaf, even een smoorkreet, dan klaar. ‘Ziezoo, en nou de loopende lus.’ ‘U moet maar zien, dat u 'm meekrijgt... hij wil toch met geen mensch mee’.... ‘O, maar met ons wel, dat zal u d'ris zien.’ Op straat de witte stijfstil, z'n dunne pooten naar buiten wijd uit... z'n magere rug naar beneden gebogen. ‘Ziet u wel, hij wil niet an 'n touw.’ Maar de lus smoorde fijndicht om den dunwitte hals, en 't beest stond star-benauwd. Over z'n enkels striempatste een hondenzweep... slap viel hij neer. Achter 't deurraampje stonden juffrouw Meks en ik en we keken er naar. Maar plotseling lam-gelaten stond de witte op, en gedwee liep hij mee. ‘Hij gaat waarachtig met m'neer Sam mee... misschien is 't geen ernst’.... ‘Jawel.’ Door een gelenden lantaarncirkel liepen ze heen toen in donker... oud boertje gebogen, Sam vierkant-rechtop, de witte er achter an touw. Om den hoek van de straat gingen ze, den Amsteldijk op. En wij naar binnen.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen

Amsterdam