Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 351 Naar Berlijn⁺

+ 9-2 1923 A., 6. Gedat. Jeruzalem 25 jan.

I.

Dit is de vraag nu maar. Gaan de Franschen naar Berlijn? En zullen zij daar dr. Weizmann nog vinden met de vergadering van het Zionistische Hoofdbestuur? Zij vergaderen. Maar wij weten niet veel. Ditmaal zijn er geen Palestinensers naar Berlijn gegaan. Hoe is 't mogelijk! Maar men heeft verschillende memoranda naar Berlijn gezonden.

In de eerste plaats Onderwijs. De Zionistische organisatie kan de groote bedragen voor de Zionistische scholen niet opbrengen. De Jischoeb (= Joodsche Palestinabevolking) kan het niet, of wil het niet. Nu eischt men groote subsidies van de Regeering, met behoud van onafhankelijkheid. Maar de Regeering heeft geen geld.

Een zeer belangrijk memorandum heeft het Zionistische departement van Landbouw naar Berlijn gezonden. De liefde van de Zionisten is altijd geweest de schepping van den nieuwen Joodschen Boer. Uit de ghetto's naar het Land. En dat gaat niet gemakkelijk. Landarbeid eischt een langen leertijd en de vestiging als boer vordert veel geld. Ter wille van de propaganda heeft men een zoo groot mogelijk aantal immigranten noodig. Men brengt hier jongens, zóó uit de ghetto's weg, die geen vak kennen. Half hongerig, half haveloos zoeken ze hier rond. Zonder vastheid. De gelukkigsten worden nog bouwvakarbeiders. Geld om hen als leerlingen te laten werken bij Joodsche boeren, ontbreekt. Voor eenvoudigen landarbeid zijn ze veel te duur. De Arabische landarbeiders werken in deze slechte tijden voor een zeer laag loon. Tot acht piasters¹⁾ per dag. Een Jood kan niet leven beneden twintig. En de toestand van de Joodsche boeren is zóó slecht, dat zij er niet aan kunnen denken uit nationale overwegingen Joodsche arbeid aan te nemen. Bovendien richt het particuliere initiatief zich niet op den landbouw. In geen jaren heeft zich in een Joodsche kolonie ook maar één Joodsche gegoede familie gevestigd. Alle nieuwe vestigingen zijn arbeiderskolonies, die tot den laatsten cent gekregen hebben van de een of andere Joodsche organisatie. Al die vestigingen, worden nog altijd finantieel gesteund. Al het beschikbare geld is gebruikt voor huizenbouw in de steden. Dikwijls alleen om hooge winsten te maken. Maar als een huis eenmaal is afgebouwd, geeft het zoo goed als aan niemand meer werk. Terwijl een landbouwbedrijf geregeld werk geeft. Industrie is hier tot dusver nog niet geslaagd. Zelfs de bekende Silicaatfabriek van bouwmaterialen staat voor een catastrophe.

Om politieke redenen wil men hier zoo spoedig mogelijk een Joodsche meerderheid. Massa-immigratie. Maar dat gaat weer niet samen met de vorming van een gezonden Joodschen boerenstand. Velen willen dan ook voorloopig zich bepalen tot uitbreiding van de Joodsche stadsbevolking. Handel en industrie. De overgang van de Europeesche ghetto's naar het Palestinensische boerenland is voor velen te groot. Daartusschen wil men nu voegen de Palestinensische Stad. Maar wij zien hier volstrekt niet, dat de kinderen der Joodsche stadsbewoners naar het land trekken. Integendeel zien wij de kinderen der Joodsche kolonisten naar de stad gaan.

De Joden hebben in Palestina ongeveer elf percent van de bevolking. Maar zij bezitten op geen stukken na elf procent van het land. En groote stukken Joodsch land worden niet bewerkt wegens gebrek aan exploitatiegeld.

In een zeer belangrijk memorandum heeft nu het Zionistische departement van landbouw uiteengezet, dat in geen geval de landbouwkolonisatie mag worden verlaten.

1) Iets minder dan een gulden.

II.

Naar Berlijn. Tusschen dr. Weizmann en Jabotinsky is het tot eene botsing gekomen voor de zooveelste maal. Misschien heeft Jabotinsky theoretisch gelijk. De absolute dictatuur van dr. Weizmann is misschien niet altijd even aangenaam. Maar een zuiver democratisch bestuur is niet mogelijk in een organisatie, die haar leden en bestuursleden, heeft verspreid over de geheele wereld. En Jabotinsky zou evengoed een dictator zijn. Jabotinsky heeft met velen bezwaar tegen de slappe politiek van dr. Weizmann naar alle kanten. Tegenover de Engelsche Regeering. Tegenover Sir Herbert Samuël. Tegenover den Emir Abdoellah. Overal. Misschien heeft Jabotinsky wel gelijk. Maar de vraag is of dr. Weizmann meer kon doen. De mooie tijd van de Balfour-declaratie is voorbij.

Jabotinsky heeft ontslag genomen als hoofdbestuurder en heeft zelfs de Organisatie verlaten. Hij wil een nieuwe Organisatie stichten. Of hij veel steun hebben zal? Rustverstoorders, al hebben ze honderdmaal gelijk, vinden meestal geen steun in een Organisatie, die geheel is aangewezen op de inkomsten van een blijmoedige, altijd optimistische propaganda. De arbeiders moesten het eigenlijk als democraten met Jabotinsky eens zijn. Maar een Jabotinsky-dictatuur zou geen cent inbrengen. Dr. Weizmann is een veel beter collectant en het geld gaat toch alles voor de arbeiders. Het zijn juist de linksche elementen, die Jabotinsky hebben laten vallen over de oude quaestie van zijn onderhandelingen met Petljoera onzaliger. Doar Hajom is het natuurlijk met dr. Weizmann eens en beschouwt het heengaan van Jabotinsky als een groote opluchting. Haäretz staat natuurlijk aan den kant van Jabotinsky. Iedereen geeft Jabotinsky min of meer gelijk. Maar niemand durft hem aan als leider.

Onaangenaam zijn velen gestemd na de uiting van dr. Weizmann in een interview met de Jewish Chronicle, dat men hem in Palestina alleen heeft aangevallen omdat hij geen geld heeft meegebracht. Maar dat de chaloetziem, de echte en ware opbouwers van het Land, hem zeer enthousiast hebben ontvangen. Inderdaad, zij hebben te Jeruzalem de deuren opengebroken van de zaal waar dr. Weizmann spreken zou en de gereserveerde plaatsen ingenomen. Zoo iets, dan bewijst dit de juistheid van dr. Weizmann's politiek.

III.

De Zionistische Volksraad is tegen dr. Weizmann. Men beschuldigt hem, dat hij den Volksraad beschouwt als een concurrent en dat hij den Raad verzwakt nu hij hem niet langer noodig heeft om Zionistische brieven en telegrammen te sturen naar autoriteiten buitenslands. Eveneens is de Volksraad tegen Sir Herbert, wiens politiek te voorzichtig is. Te bang tegenover de Arabieren. Men vraagt zich af of Sir Herbert misschien naar Palestina is gezonden als de meest geschikte liquidateur van de Balfour-Declaratie. Dr. Weizmann heeft zich in een interview gematigd onaangenaam over Sir Herbert uitgelaten. En van de wekelijksche bezoeken van het Volksraadsbestuur bij Sir Herbert bemerkt men al maanden lang niets meer.

De positie van den Volksraad en van de Stadsraden is zwak, omdat ze niet het recht hebben gekregen dwingende belastingen te leggen op alle Joden. Bijna geen enkele Joodsche organisatie hier wenscht voor den Volksraad bij te dragen. Trouwens, de zittingstijd van de Deputatenvergadering, den Volksraad en de Stadsraden is lang en breed voorbij.

De Volksraad zal het nu eens probeeren met de propaganda voor het Palestina Opbouw Fonds²⁾. Het is inderdaad wel curieus, dat men in alle landen zou geven voor den opbouw van Palestina, behalve in Palestina zelf. Maar men wil hier eerst wel eens precies weten waar het geld van het Verlossingsfonds is gebleven. Het Bestuur van het Palestina Opbouwfonds schijnt den Volksraad te hebben beloofd, dat zij het geld, dat hier zal worden verzameld, niet aan Londen behoeven af te dragen. Daarentegen moet men een groote reclame maken. De ingekomen bijdragen overdrijven, het enthousiasme overdrijven enz. Palestina moet als reclame-object dienen voor andere landen. 't Zal wel lukken als David Yellin wil en wij leven.

2) Keren Hayesod.

IV.

En economisch. De wintermaanden zijn altijd maanden van werkgebrek. Toch schijnt de regeering te hebben toegestemd in een iets grootere immigratie. Maar er is veel werkloosheid. Onder den druk van de werkloosheid en de vrees voor opstootjes worden de werkgelegenheden geforceerd. En dat is juist wat de arbeidersorganisaties willen. De arbeidersleiders zeggen, dat de energie zou verslappen, indien men niet voortdurend was gedwongen arbeidsgelegenheid te scheppen voor de werkloozen. Iedere maand gaan trouwens een paar honderd man het land uit. Tot welstand brengen de immigranten het hier tot dusverre niet. De groote meerderheid leeft op den rand van de armoede, afhankelijk van allerlei organisaties.

De groote meerderheid van de arbeiders is socialistisch in verschillende tinten van rood. In het begin van Februari zullen de arbeiders een algemeen congres houden te Haïfa. Hoe de toestand hier is, moge blijken uit het feit, dat de socialistische arbeidersorganisatie een rondschrijven heeft gericht aan de particuliere werkgevers, waarin wordt geëischt alleen werk te geven aan personeel, dat door de organisatie wordt gezonden. Wie aan dien eisch niet voldoet, heeft alle kans op een arbeidsconflict.

Ook de Joodsche bolsjewieken steken het hoofd weder op. Ze hebben hier heftige bolsjewistische biljetten aangeplakt. Ze noemen zich ‘internationale fractie’. Bij de verkiezingen van candidaten voor het arbeiderscongres behalen ze hier en daar een onaardig aantal stemmen.

Publiek bolsjewiek wezen mag men niet. Maar publiek communist wezen mag men wel. Bijvoorbeeld het Joodsch Arbeidersbataillon. Daar worden zelfs de kinderen van bataillons-wege opgevoed.

En die bataillonsche kinderen.
Eten uit een bataillonsche schotel,
Met een bataillonsche lepel
Hunne bataillonsche pap.

Geen wonder dat Ramsay MacDonald Zionist is. Amsterdam kan nog veel van Jeruzalem leeren. Bijvoorbeeld: in een Joodsche arbeidersvergadering, natuurlijk op Sabbath, heeft een arbeider een ander uit beginsel met een mes gestoken. Men heeft daarvan natuurlijk geen aangifte bij de politie gedaan. Maar men heeft een delegatie benoemd om den steker half dood te slaan. En dat is gebeurd.³⁾ En ook dit kan Amsterdam leeren: onlangs hebben een aantal chaloetziem zich met geweld toegang verschaft zonder betalen, tot een interessant concert. ‘Dorst naar kunst’ schreef Doar Hajom den volgenden dag.

3) Geen haan heeft daarna gekraaid. Behalve ik. Krijg ik nu den prijs van den Joodschen Wachter voor de aardigste woordspeling op mijnen naam?

V.

Van de Universiteit hooren wij niets meer. Wij zullen op een leelijken dag wel worden verrast met de benoeming van David Yellin tot hoogleeraar. Een programma, een curatorium, eischen van toelating, niets is nog bekend. Prof. Yahoedah uit Madrid deelt in de Jewish Chronicle mede, dat hij om redenen, die hij niet wenscht mede te deelen, voor eene benoeming heeft bedankt. Maar David Yellin heeft het nu eenmaal in zijn hoofd gehaald, dat hij professor worden moet.

En de volkstelling. Dit is de Joden tegengevallen. 83 duizend Joden en een totaalbevolking van 757 duizend. De Jewish Chronicle had voorspeld 140 duizend Joden en een totaal van 540 duizend. Het aantal Christenen bedraagt slechts 73 duizend. In Jeruzalem en Tiberias hebben de Joden de absolute meerderheid. Tel Aviv is bij Jaffa gerekend, dat daardoor 20 duizend Joden krijgt. Samaritanen, barmhartige en onbarmhartige samen, zijn er nog geen honderdvijftig. In de Joodsche pers is beweerd, dat de Regeering opzettelijk het aantal Joden te laag heeft opgegeven. Waarom niet? In Palestina is alles mogelijk. Dat wil zeggen: niets.

VI.

Inzake de Arabische politiek hebben dr. Weizmann en kolonel Kisch natuurlijk groote successen behaald. Een Arabier, die in Duitschland heeft gestudeerd, heeft al vast in het Duitsch een drama geschreven met Jozef Trompeldor als hoofdpersoon. Hij heeft het voorgelezen in een gezelschap van nette Zionisten. Het wordt vertaald in het Hebreeuwsch.

Daarentegen is het in Jaffa onrustig geweest. Een Arabier, gewezen politieofficier is op lichten dag op straat doodgeschoten. Paniek. Winkels sluiten. Begin van plundering. Een paar Joden gewond. De dader is nog niet gevonden. Verschillende verdachten zijn gearresteerd. Joden en Arabieren eerlijk evenveel. Zonder onderscheid van ras en geloof. De Arabische pers verzekert, dat dit een politieke moord is, gepleegd door eenen Jood. En de Joodsche pers verzekert ons, dat de Arabische pers bezig is het eene deel van de bevolking tegen het andere op te zetten en dat dit een strafbaar feit is.

VII.

Allerlei. ‘Haäretz’ deelt mede: In Amsterdam is gevangen genomen de Hollandsche officier kapitein Awhem, die beschuldigd wordt van verraad. Hij heeft geheime stukken aan Duitschland verkocht.

Zes chaloetziem gaan varen als matroos op een Engelsch schip.

De Zionisten gaan de schatten van de Doode Zee exploiteeren. Het groote Ruttenberg-plan is voltooid.

De arbeiders eischen vrouwenkiesrecht voor den Joodschen stadsraad te Jeruzalem. Wrijving met het Zionistische Rabbinaat.

Verzet tegen voortdurende open Sabbathschending door de chaloetziem. Encycliek van den Zionistischen Rabbijn Kuk. Audiëntie bij Sir Herbert.

Prijs der sinaasappelen te Liverpool slecht.

Regenlooze winter te Jeruzalem.

Herdenkingsvergaderingen voor Ben Jehoedah aan het einde van de rouwmaand.

Herdenking doodslag van Liebknecht en Rosa Luxemburg. Spreker: Hugo Bergmann.

Plannen voor een standbeeld voor Ben Jehoedah.

De heer Abd el Raheem el Saïd te Hebron vraagt mij adressen in Holland voor nitraat van soda en voor kunstmest. Wie kan mij voor dezen heer aan zulke adressen helpen?

VIII.

Ten slotte: Pekidiem en Amarcaliem te Amsterdam hebben ons een lijstje gestuurd van gevers voor het hospitaal ‘De Poorten der Gerechtigheid’. Veel dank. Op het lijstje kwam ook voor N.N. ‘Ja’, zeide R. Israël, onze bekwame klerk: ‘die N.N. is een rechtvaardig man. Hij teekent bijna voor alles. En dikwijls heel veel’.

Vaarwel!