Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924
(1919-1924)–Jacob Israël de Haan–
Auteursrecht onbekendI.Dr. Weizmann is vertrokken. Hij is al weder te Rome aangekomen. Hij heeft Mussolini gezien. Als de Paus hem ontvangt. Als kardinaal Gaspari hem ontvangt. Hij is gematigd geweest, gelijk ons beloofd was. Hij heeft Ittamar ben Awi, den redacteur van den fascistische Doar Hajom, benoemd tot zijn politieken secretaris gedurende zijn verblijf in Egypte en Palestina. Natuurlijk is de socialistische ‘Haäretz’ nu vlak tegen hem. De Jeruzalemsche correspondent van de ‘Jewish Chronicle’, het extreme Zionistische blad, schrijft, dat de Palestinensische pers dr. Weizmann de schuld geeft van de débâcle van het Zionistische werk in Palestina. Eveneens wordt dr. Weizmann verantwoordelijk gesteld voor de demoralisatie van de Zionistische Organisatie. | |
II.Dr. Weizmann heeft aan het einde van zijn verblijf twee groote volksvergaderingen toegesproken. Eén te Jeruzalem. Eén te Tel-Aviv. Duizenden. Hij heeft toegegeven, dat wij tot dusver niet hebben verkregen, wat men dadelijk na de Balfour-declaratie heeft gehoopt. De schuld daarvan ligt aan de omstandigheden. De immigratie zal worden verruimd. Er was de laatste maanden al wat meer ruimte. ‘Haäretz’ is ontevreden. Dag in dag uit valt het blad de regeering en dr. Weizmann aan. Waarom heeft dr. Weizmann niet weten door te zetten, dat de Zionistische Volksraad het recht zal hebben, belastingen te heffen van alle Joden, ook van hen, die tot Agoedath Israël behooren? Waarom heeft hij van de regeering niet meer geld weten te krijgen voor de Joodsche scholen? Waarom is hij niet geslaagd in de organisatie van de Jewish Agency in Palestina? Overal critiek. Dr. Weizmann heeft de kleine Joodsche kolonie Aïn Ganim bij Petah Tikvah bezocht. De woordvoerder van Aïn Ganim heeft zich tegenover dr. Weizmann beklaagd, dat de Joodsche kolonisten van Petah Tikvah onrein ontuig in het leven houden. Dat wil zeggen: werk geven aan Arabieren. Dr. Weizmann heeft herinnerd aan het Woord: ‘gij zult den vreemdeling liefhebben’. De rabbijn Kuk herinnert aan het Woord: ‘en laat uw broeder met u leven.’ Zoo is ieder tevreden. Dr. Weizmann heeft te Aïn Ganim verstandige woorden gezegd. Hij zeide: ‘Gij kunt het Organisatie Bestuur veranderen. Maar wat gij niet veranderen kunt is het Volk, het Land, den Tijd.’ | |
III.Dit is geen oratio pro domo. Maar toch. Twee jaar geleden was dr. Weizmann in Holland in verband met propaganda voor het Keren Hayesod (= Palestina Opbouw Fonds). Hij heeft toen conferenties gehad met de Mizrachie en met andere leiders van de orthodoxie. Hij heeft in die conferenties beloofd, dat hij in Palestina al zijn invloed zou aanwenden om een einde te maken aan de publieke ontwijding van allerlei Joodsche godsdienstwetten. Dr. Weizmann heeft die belofte niet gehouden. Ik heb dat toen geschreven. En natuurlijk hebben mijn Mizrachistische vrienden in Holland toen in een Ingezonden Stuk geschreven, dat dr. Weizmann zijn belofte wel had gehouden, maar dat ik niet op de hoogte was. En nu? Bij zijn laatste bezoek hier is dr. Weizmann met twee andere Joden op eenen Vrijdagmiddag om vier uur (precies het begin van den Sabbath!) per auto aan de Joodsche Landbouwschool te Mikveh Israël gekomen. Hij is daar ontvangen met muziek. En na een bezoek van eenige uren met de auto naar Tel-Aviv gereisd. Zóó staat het in Haäretz. Doar Hajom geeft het verhaal iets vager en gematigder. Maar het verhaal, zooals het in Haäretz staat, is gebleken juist te zijn. Dat dr. Weizmann openlijk aan maaltijden verboden spijzen eet, neemt men hem niet kwalijk. Maar deze krasse Sabbathschending in een Joodsche school heeft toch menigeen te erg gevonden. De Palestinensische Mizrachie heeft gezwegen. Zooals zij ook gezwegen heeft, toen een leeraar van het Joodsche gymnasium te Jeruzalem op Sabbath openlijk met een geheele klas per spoor heeft gereisd. Het gevolg van dr. Weizmann's Sabbathschending is geweest, dat pogingen om eene samenkomst te beleggen van dr. Weizmann met leiders van de Agoedath zijn mislukt. Mizrachie heeft hier geen invloed. En Agoedath evenmin. Zij moeten zich eerst vereenigen. De ‘Jewish Chronicle’ van 22 December heeft een interview met Sir Herbert Cohen, die onlangs Palestina heeft bezocht. Deze Sir Herbert was onaangenaam getroffen door een tekort aan godsdienstig leven en een overmaat van politiek. | |
IV.En nu? De Joodsche Volksraad is weder bijeen gekomen. De vergadering was, ter wille van de democratie, niet openbaar. De Regeering blijft bij hare weigering om den Zionistischen Volksraad het recht te geven directe belastingen te heffen van alle Joden, Zionistisch of niet. Dit is trouwens op het oogenblik meer een quaestie van theorie. Veel belasting zou er op het oogenblik, althans van de Joodsche koloniën, toch niet te halen zijn. Een Joodsche kolonist uit Rehoboth heeft eens in de courant uitgerekend, wat iemand als hij aan de kolonie te betalen heeft. Tusschen de Regeering en de Zionistische Commissie heeft de Volksraad geen taak. Hij wil natuurlijk niet verdwijnen en hij maakt zich een taak. De Volksraad zal nu beginnen met inzamelingen voor het Palestina Opbouw Fonds (= Keren Hayesod), waarvoor men hier in Palestina nog niet heeft bijgedragen. Palestina moet dit jaar twintigduizend Pond opbrengen. Waarom niet? Drie jaar geleden, na het verdrag van San Remo, heeft Palestina in een oogenblik honderdduizend pond opgebracht in de courant. Dat was toen een voorbeeld voor andere landen. Wat er toen met dat geld gedaan is, weet niemand behalve het clubje. Beroepsgeheim. Men begint nu echter de zaak te regelen, om aan de propaganda voor het Opbouw Fonds te kunnen beginnen. | |
V.De werkelijke macht in de Joodsche gemeenschap heeft de Federatie van de socialistische arbeiderspartijen. Een politieke socialistische partij en een daarvan afgescheiden vakbeweging bestaat niet. Alle arbeiders worden gedwongen zich bij de Federatie aan te sluiten. De Federatie treedt ook op als aannemer van bouwwerken. Zij krijgt veel werk. Particuliere aannemers kunnen niet tegen de federatie op. Nemen zij een werk aan, dat de federatie begeerde, dan krijgen ze al gauw arbeidsconflicten met hun Joodsche arbeiders, die natuurlijk allen lid van de federatie zijn. Werken zij met Arabieren, dan worden zij zelven of hun aanbesteders of hunne verwanten lastig gevallen. Of de onderwijzers zetten hunne kinderen tegen hen op. Want de kinderen zijn hier eenige geslachten moderner dan de ouders. De socialistische federatie krijgt bovendien in allerlei vorm steun van de Zionistische Organisatie en van het Joodsch Nationaal Fonds, wier hoofdambtenaren hier in meerderheid toegewijde socialisten zijn. Op de gronden van het Joodsch Nationaal Fonds worden alleen socialistische arbeidersgroepen gevestigd. Een sterke religieuze vakbeweging bestaat niet. Er is een kleine Mizrachistische arbeidersorganisatie. Onlangs zeide een Mizrachistisch propagandist, dat deze organisatie zich ook maar moest aansluiten bij de socialistische federatie, omdat sociale gelijkheid toch de grondslag is van alle Joodsche geboden en verboden. Een algemeene patroonsorganisatie bestaat niet. Telkens breken er kleine arbeidsconflicten uit, die de federatie meestal wint. Bijvoorbeeld aan de zoutwerken te Athlit. Aan het wijnwerk te Rischon le Zion. Dat gaat dan zóó: de federatie stelt onmogelijke eischen. Staking. Bemiddeling. En de arbeiders laten van hun onmogelijke eischen iets vallen. Bolsjewiki zijn zij niet. Zij zijn hyper-nationale communisten. En daar zijn zij trotsch op. Zoodat ik het ook gerust zeggen mag. | |
VI.De immigratie bedroeg in November achthonderd. Voor December zijn de cijfers nog niet bekend. Maar men hoopt over de duizend te zijn heengegaan voor het eerst na langen tijd. De crisis duurt voort. Vooral te Jaffa. Iedereen heeft al zijn geld vastgelegd in land en huizen. Het bouwen is onbeperkt aangemoedigd, omdat dit het eenige werk was voor de immigranten. De banken hebben geen vrij geld meer. De kooplieden evenmin. De couranten stellen enquêtes in naar de oorzaken van de crisis. Het eerste antwoord is van S. Hoofiën, den directeur van de Anglo Palestina Bank te Jaffa. De heer Hoofiën is optimistisch. Men is vastgeloopen. Maar wanneer de menschen langzamerhand hun huizen en hun land zullen afbetalen, zal het geld weder vrij komen voor handel en industrie. | |
VII.En de Arabische quaestie? Het heette, dat dr. Weizmann hier tot een vergelijk komen zou met de pro-Zionistische elementen onder de Arabieren. Alleen te Haïfa schijnt zoo iets gelukt te zijn. Een Arabier heeft daar een maaltijd gehouden ter eere van dr. Weizmann. Een Arabisch meisje heeft bloemen aangeboden in het Hebreeuwsch. Een Arabisch schrijver heeft zelfs een drama geschreven met als hoofdpersoon Joseph Trompeldor. Natuurlijk zijn de Zionisten nu hunnerzijds ook gematigd. Dr. Arthur Ruppin, die thans in Amerika is, schrijft in de New York Times: ‘De Arabieren hebben hetzelfde historische recht op Palestina als de Joden. Niet meer en niet minder.’ Dat klinkt anders dan dr. Weizmanns vordering voor de vredesconferentie te Parijs: ‘Palestina moet zoo Joodsch worden als Engeland Engelsch is.’ Kortaf: Herzl's Jodenstaat. Natuurlijk, dat niet alle Arabieren deze nieuwe gematigdheid vertrouwen. Een anti-Zionistische delegatie is te Lausanne geweest en verblijft thans te Londen. Maar ook hier zijn de Zionisten gematigd. Men moet eens zien hoe waardeerend, hoe verteederd bijna, Palestine Weekly, een blad van Ittamar ben Awi, over deze Arabische delegatie schrijft. Haäretz is woedend tegen dr. Weizmann en tegen ben Awi. | |
VIII.Rondom? Groote verandering? De Emir Abdoellah is uit Londen teruggekeerd en het schijnt wel, dat Transjordanië geheel onafhankelijk zal worden van Palestina. Maar er is meer. Frankrijk heeft geheel Syrië, behalve den Libanon, weder vereenigd tot eenen staat. Men beweert, dat Engeland eene verzoening heeft tot stand gebracht tusschen Frankrijk en den Emir. De Emir zou koning worden van Syrië en Transjordanië samen. In Syrië zou Frankrijk bijzonderen invloed behouden. In Transjordanië Engeland. Het is een feit, dat Riza Pasja el Rikabi, de Groot-Vizier van Transjordanië, thans te Parijs is. In afwachting van dit alles heeft de Emir de plechtige proclamatie van Transjordanië's onafhankelijkheid nog uitgesteld. Doar Hajom had over dit alles een hoofdartikel, waarin de zaak zóó wordt voorgesteld, alsof dr. Weizmann dit alles voor den emir heeft geregeld. Terwijl dan daartegenover de Emir de Zionisten helpen zou bij de verwezenlijking van hunne plannen in Palestina. Helaas publiceert een Egyptisch blad nu juist een anti-Zionistisch interview met den Emir. Haäretz is woedend over het opgeven van Transjordanië, het land van Ruben, Gad en Menassah, door dr. Weizmann. Het blad beklaagt zich erover, dat Zionistische bladen voortdurend dr. Weizmann's nederlagen voorstellen als overwinningen, om er den moed in te houden. Alsof Haäretz dit zelf ook niet altijd had gedaan tot het oogenblik, dat Ittamar ben Awi door dr. Weizmann tot zijnen secretaris werd benoemd. | |
IX.Allerlei. Een leening van Tel Aviv te New York geplaatst. Pogingen tot economische opheffing van de Joden te Hebron. De Arabieren protesteeren tegen de verpachting van duinen en moerasgronden bij Athlit aan de Ica. Regeeringscommisie. Financieele nood der onderwijzers, de medische organisatie Hadassah en de landbouwgroepen. Voorbereidingen voor een Joodsch arbeiderscongres te Haïfa. Saul Tsjernitsjofsky, de dichter, te Berlijn. En Palestina? Bialik vijftig jaar. Te Berlijn. En Palestina? Geruchten over aftreden van generaal Storrs, gouverneur van Jeruzalem. Generaal Storrs voor twee maanden naar Amerika. Eén schip met dr. Weizmann. Drie Joodsche scholen worden gebouwd uit het Kadoorie-legaat. Sinaasappelenseizoen. De prijzen te Liverpool vallen niet mee. Sokolov en Bialik redacteuren van Ha-olam Hebreeuwsche Operette-vereeniging. Haäretz naar Tel-Aviv. Shekel-oproep voor het volgende Congres; Sabbath. Allen veel geluk. |