Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 347 Critieke crisis.⁺

+ 30-12 1922 A., 6. Gedat. Jeruzalem 13 dec.

I.

Sinds meer dan twee jaar is hier crisis. Sinds de Amerikanen op de Londensche Jaarvergadering zoo onverstandig zijn geweest ons de paar millioen pond per jaar te weigeren, die wij zoo verstandig waren van hen te vragen. Er is geen geld. Ja, misschien is er zelfs wel heelemaal geen geld. Dat is een groot verschil. Gij allen kent natuurlijk het verhaal van Mozes, die zich bereid verklaard had een meisje te nemen zonder geld. Toen alle voorwaarden overigens besproken waren, vroeg Mozes: ‘En de bruidschat?’ ‘Maar ik heb u toch gezegd, dat er geen geld is!’ antwoordde de tusschenpersoon. ‘Ja,’ zei Mozes: ‘kein Geld! Aber gar kein Geld’ .... Dat is een groot verschil. Intusschen is de crisis hier nu critiek geworden. Maar sommigen zeggen, dat het nog erger worden zal. En dat wij later, op deze critieke crisis terugziende, zullen ervaren, dat het maar een gewone crisis is geweest.

II.

Doctor Weizmann is na een afwezigheid van twee jaren weer eens voor enkele weken hier. En met verrassingen. Hij heeft Ittamar ben Awi, den hoofdredacteur van ‘Doar Hajom’, benoemd tot zijn politieken secretaris, gedurende zijn verblijf alhier. Zij rijden samen in een mooie, grijze auto. Dit wil zeggen, dat Weizmann zich losmaakt van de groep der extreme Russische socialistische Zionisten, die in ‘Haäretz’ hun orgaan hebben. En dat hij toenadering zoekt tot de meer burgerlijke, rustige, elementen van ‘Doar Hajom’. Waarschijnlijk beteekent de benoeming van Ben Awi eveneens een toenadering tot de Brandeisisten. Weizmann gaat binnenkort naar Amerika. Oessiskin is boos. Men ziet hem zoo goed als nergens met Weizmann samen.

Weizmann heeft ook Ben-Awi's Arabische politiek aanvaard. Dat is deze: de oprichting bevorderen van pro-Zionistische Mohammedaansche vereenigingen, tegenover de anti-Zionistische Mohammedaansch-Christelijke. De Mohammedaansche vereenigingen moeten dan overal twist brengen onder de Arabieren, pro-Zionistische brieven en telegrammen zenden. Het schijnt, dat het Arabische blad ‘Lissan el Arab’ deze politiek steunt. Men zegt, dat Weizmann te Londen met den Emir Abdoellah heeft onderhandeld. De Zionisten zouden geen bezwaar maken tegen onafhankelijkheid van Transjordanië. En de Emir zou geen steun geven aan de nationalistische Arabieren in Palestina. Deze laatsten zouden dan weer steun zoeken bij de Turken. En de Turken hebben onlangs den Emir Abdoellah, zijn broer en zijn eersten Minister ter dood veroordeeld. Bij verstek. Een delegatie van deze pro-Zionistische Arabieren heeft dr. Weizmann te Haïfa bezocht. En een Arabisch dichter is bij eene receptie te zijner eer aanwezig geweest. Wat zou er wel in Palestina gebeurd zijn, wanneer een Joodsche dichter was aanwezig geweest op een receptie ter eere van Moussa Kasem Pasja, en daar een anti-Zionistische rede had gehouden!

III.

De bladen schrijven vele artikelen naar aanleiding van Weizmann's komst. De opvatting is deze: naar buiten is de toestand goed. Van de nieuwe Engelsche Regeering dreigt geen gevaar. De Turken hebben te Lausanne geen kans. Met de Arabieren zal men wel klaar komen. Van binnen is er crisis. Het Russische Jodendom geslagen. De valuta's waardeloos. Amerika vermoeid. Palestina zal moeten leeren zichzelf te helpen.

‘Haäretz’ is natuurlijk in de oppositie. Er is een nieuwe man met dr. Weizmann medegekomen als opvolger van dr. Eder. Het is kolonel Kisch, een betrekkelijk nog jonge man, die een mooien dienst in het leger heeft verlaten. Kisch-Kisch-Bey¹⁾ noemen hem de spotters. En weinigen voorspellen hem hier een lang en gelukkig leven.

‘Haäretz’ heeft hem hartelijk welkom geheeten. En belangstellend gevraagd, wat zijn positie toch eigenlijk is en wie hem heeft benoemd. Menachem Pasja el Oessiskin heeft in eene ontvangstvergadering op die vragen een hartelijk antwoord gegeven. ‘Mijnheer Kisch-Kisch-Bey’, heeft hij gezegd: ‘lid van de Executieve bent u niet. Want daartoe kan alleen het congres u benoemen. Maar wij, de leden, zullen u gaarne tot onze zittingen toelaten. En gaarne met u samenwerken.’ En iedereen gelooft dat.

1) Een Arabisch kluchtspel.

IV.

Dr. Weizmann heeft verschillende steden, koloniën en werkmansgroepen bezocht. Hij is overal vriendelijk en dankbaar ontvangen. Maar de toon is heel wat minder feestelijk dan bij het laatste bezoek, twee jaar geleden, samen met Sir Alfred Mond. Er is crisis. En de crisis is critiek geworden. Er is geen geld. Er is misschien zelfs gar kein Geld. Weizmann zelf is heel gematigd. Hij prijst te Petah-Tikvah de kolonisten. Te Tel Aviv de handelende stadsbewoners. Te Nahalal in het dal Jizreel de chaloetsiem.

Het zwaarst drukt de crisis op het onderwijs. De onderwijzers hebben één maand op zes maanden achterstallig salaris gekregen. Juni. Het gevaar voor eene staking is afgewend. Men wil nu voor de scholen weer geld krijgen van de Regeering en van den Jischoeb (= Palestinabevolking) zelven.

Ook de nieuwe vestigingen lijden. Men heeft voor schatten geld een groot bezit gekocht in het dal Jizreel. En nu ontbreekt het geld om het in exploitatie te brengen. Volgens een schrijven in ‘Haäretz’ is de toestand in het dal Jizreel critiek. Te Nahalal zijn geen werkdieren genoeg. Men heeft stroo op crediet moeten koopen bij de fellachen. Er was noodig 5000 Pond. Men heeft beloofd 700 Pond en ten slotte gegeven 300 Pond. Toch begint de Executieve telkens nieuwe vestigingen. Men moet wel, omdat er beloften aan arbeiders zijn gedaan. En omdat men dit groote bezit toch niet braak kan laten liggen. Het leven is daar geweldig zwaar. Maar er wordt ook goed werk gedaan: aanleg van wegen; drooglegging van moerassen.

In ‘Haäretz’ wordt weer geklaagd over de omslachtige en dure administratie. Er worden maar altijd nieuwe menschen benoemd. Zoo L. Jaffe, die zijn betrekking aan ‘Haäretz’ heeft verloren, tot leider van de Keren Hayesod-actie²⁾ in Argentinië. Ook het Keren Kajemeth³⁾ wordt gecritiseerd als veel te duur. ‘Wat is het einde van al die Kerens’ vragen de menschen. ‘Keren Ha-Zewie’⁴⁾.

2) Palestina Opbouw Fonds.

3) Joodsch Nationaal Fonds

4) Letterlijk: ‘Horens van een Hert’. Beteekent: ‘Verloren Geld’.

V.

De Zionistische Volksraad heeft weer vergaderd. Er is een mededeeling gedaan van het allergrootste belang voor de ontwikkeling van de Joodsche Gemeenschap. De Volksraad en zijne Stadsraden wilden beschouwd worden als de eenige vertegenwoordigers van alle Joden in Land en Stad, gelijk een Staat. Ze wilden ook het recht hebben belastingen te leggen op alle Joden. Ook op de leden van Agoedath Israël. Het blijkt, dat de Attorney General Mr. Norman Bentwich en de Hooge Commissaris, Sir Herbert Samuel, in hoofdzaak met de Zionisten wilden medegaan. Mede in gevolge de protesten van Agoedath Israël en de R. Chaïm Sonnenfeld Gemeente, heeft de Engelsche regeering dit geweigerd. Dit is ook in overeenstemming met het bekende Churchill Statement. De Volksraad en de Stadsraden zullen privaatrechtelijke corporaties zijn. Ze kunnen bijdragen vragen van hen, die betalen willen als lid. Maar souvereine rechten krijgen ze niet. Men zou zulke rechten dan ook moeilijk aan de anti-Zionistische Arabische Vereenigingen kunnen weigeren. En zulk een scherpe nationaliteiten-politiek wil men blijkbaar te Londen niet.

Mr. Bentwich heeft het bestuur van den Volksraad aangeraden het te Londen nog eens te probeeren. En tevens handteekeningen te verzamelen van Palestinensers, die met de plannen van den Volksraad instemmen. Dit laatste heeft het bestuur niet aanvaard, waarschijnlijk omdat het bestuur wel weet, dat het de meerderheid van de gezeten Joodsche bevolking niet meer achter den Raad heeft. En zeker niet voor belastingplannen. De arbeiders, de ambtenaren en de onderwijzers zijn er natuurlijk voor, omdat het meeste geld voor hen zou zijn. ‘Haäretz’ is natuurlijk boos over de houding van de Engelsche Regeering.

VI.

Een gelukkig verschijnsel zijn de blijmoedige buitenlandsche propagandisten, die te verstandig, zijn om hier in het harde leven te komen. Maar die uit een inktpot vol tranen en glimlachjes mooie artikelen schrijven over Palestina. Bijvoorbeeld: over den kindervriend Belkind, die Joodsche weesjes uit de Oekraïene naar het lieve Vaderland brengt, waar ze eindelijk rust vinden. Uit besprekingen in den Volksraad is nu gebleken, dat Belkind van de weezen eenvoudig een broodwinning maakt. Hij heeft ze hier gebracht. En nu heeft hij geen geld. De Regeering heeft zich er reeds mede bemoeid. Daar Belkind niet van het bekende clubje is, werkt de Volksraad hem tegen. De: Volksraad heeft van Zuidafrikaansche Joden geld gekregen voor Oekrajinische weezen. Maar de Raad wil de Belkindsche weezen niet. De Raad wil zijn eigen Oekrajinische weezen. En het Rabbinaat wil ook zijn eigen Oekrajinische weezen. Er zijn al menschen op weg om ze te halen. Er is hier een goede Amerikaansche weezen-administratie. Maar er moeten weer nieuwe betrekkingen zijn.

VII.

En de Universiteit? Een blijmoedig propagandist heeft gezegd, dat ‘de beroemde Palestinensische geleerde David Yellin’ daarvoor in Europa is geweest. Spijt de critieke crisis hebben de menschen zich hier tranen gelachen om de beroemdheid van dien geleerde.

Wij lezen, dat dr. Chajes, de vroegere Weensche opperrabbijn, dr. Chaïm Tsernowitz en Simon Dubnow, reeds zijn aangezocht als hoogleeraar en hebben toegestemd. Over Ben Jehudah, dr. Klausner en den beroemden David Yellin lezen wij niets. Wil men het buitenland voor een voldongen feit plaatsen? Dr. Klausner heeft een goeden naam. Sommigen vinden hem wat oppervlakkig. Ben Jehoedah heeft het Groote Hebreeuwsche Woordenboek bijna voltooid. Toch is hij geen geschoold geleerde. De benoeming van David Yellin gaat evenwel alles te buiten. En dan zeker te weten, dat wij daar toch niet aan ontkomen zullen.

VIII.

De opbouw van het Land gaat toch wel voort. Wij, die hier wonen, zien dat zoo niet van dag tot dag. Maar die een paar jaar weg zijn geweest, zien het. In Tel-Aviv wordt nog altijd gebouwd. Men verhaalt van eenen bewoner van Tel Aviv, die een week te Jeruzalem was geweest en die, terugkomend, zijn huis niet meer vinden kon. Natuurlijk mislukken hier ook vele zaken. Het sinaasappelenpakhuis te Petah-Tikvah, dat de geheele vruchtenmarkt revolutioneeren zou, heeft moeten sluiten. De methode schijnt niet slecht te zijn. Maar er was geen geld, om de eerste moeilijke jaren door te komen. Vereenigingen als de Ica en de Economic Board kunnen het langer volhouden.

En de immigratie? Het Zionisme wil meer geven dan een toevluchtsoord voor Joden in Palestina. Het wil een geestelijk centrum scheppen, dat over de geheele Joodsche Wereld uitstraalt. Men moet de waarde van het Zionisme niet afmeten naar de oogenblikkelijke immigratie-mogelijkheden in Palestina. De immigratie bedraagt thans ongeveer 700 per maand. Maar wegens de crisis verlaten bijna 200 Joden per maand het land. Chaloetsiem, die teruggaan. Of oudere Palestinensers naar Amerika. Zuid-Afrika is voor Joden zéér streng. Bijna zoo streng als Palestina. Het is wel pijnlijk te lezen, hoeveel moeite het heeft gekost een verlof te krijgen voor den dichter en medicus Saul Tsjernitsjofsky.

IX.

Allerlei: Pogingen om ook hier geld te verzamelen voor het Palestina Opbouw Fonds. Maar men wil hier dat zaakje niet.

De nationalistische Arabieren blijven bij den boycot van de verkiezingen voor het nieuwe Wetgevend College.

Het duizendste nummer van ‘Haäretz verschenen.

Voortdurende onveiligheid op de wegen.

Herdenkingsdag van de bezetting van Jeruzalem door de Engelschen valt op Zaterdag. Sir Herbert neemt bij de viering de Sabbathwetten streng in acht. Een slecht voorbeeld voor de chaloetsiem.

Van het legaat-Kadourie zullen worden gebouwd: een Hebreeuwsch gymnasium te Jeruzalem, een school te Jaffa en een te Tiberias.

Dr. Weizmann en Sir Herbert beiden beloven voor het volgende jaar een grooter immigratie.