Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 324 Als een donderslag....⁺

Als een donderslag uit een donkeren hemel is hier gisteren het telegram gekomen, dat het Engelsche Hoogerhuis, in weerwil van een groote rede van Lord Balfour, met 60 tegen 30 stemmen een resolutie heeft aangenomen, waarin de Regeering wordt verzocht zich tot den Volkerenbond te wenden met verzoek de ratificatie van het Mandaat uit te stellen tot in het Mandaat de wijzigingen zijn aangebracht, die het overeenstemmend zullen maken met de beloften door Engeland aan de Arabieren gegeven.

Het telegram heeft hier een geweldigen indruk gemaakt. De Arabieren juichen. Juist heden vergadert hun nationale Volksraad te Jeruzalem. De Zionisten kijken geslagen. Al heeft Doar Hajom ook een telegram uit Londen, dat Dr. Weizmann de zaak niet verontrustend vindt.

En de gevolgen? Zal de Regeering òf aftreden, òf aan het verzoek voldoen, òf aan het verzoek voldoen, òf het naast zich nederleggen? En wat zal het Lagerhuis doen? In een heete spanning wachten wij in deze brekende hitte.

Dat het Mandaat in Juli zal worden geratificeerd wordt eenigszins twijfelachtig. Dr. Weizmann is in Parijs geweest en heeft daar goede beloften gekregen. Anderzijds ziet men in het Italiaansche Parlement toenemend verzet tegen het Zionisme. Ook de Engelsche gezant te Rome zou hebben verklaard, dat het Mandaat in zijn tegenwoordige redactie ongeschikt is. Men zegt, dat de Italiaansche Consul te Jeruzalem naar Rome is geroepen.

Ook het verzet tegen de plannen van Ruttenberg neemt toe. De Regeering van Transjordanië schijnt bezwaar te maken. En de ‘Times’ publiceert een artikel over Ruttenberg als revolutionnair en zijn aandeel in den moord op den Priester Gapon gedurende de eerste Russische revolutie.

Men heeft den laatsten tijd een zekere gedruktheid waargenomen in de redevoeringen van dr. Weizmann. Er wordt beweerd, dat Sir Herbert Samuel aan de Engelsche Regeering heeft te kennen gegeven, dat een zeer voorzichtige Zionistische politiek moet worden gevoerd, wanneer men een algemeenen Arabischen opstand in Palestina vermijden wil. Die meening van Sir Herbert zou dr. Weizmann bekend zijn gemaakt, met verzoek zich in zijn propaganda ten zeerste te matigen. Men zwijgt. Maar de extremisten zijn woedend op Sir Herbert.

En het geld? Het geld? Het groote geld? Het overgroote deel moet nog uit Amerika komen. De groote Zionistische propaganda-commissie, die naar Amerika is gezonden, is ontbonden. Jabotinsky is te Londen aangekomen. Professor Warburg hier om zijn werk aan het proefstation te beginnen. Sokolov is nog in Amerika. En de resultaten? De New Yorksche correspondent van de ‘Jewish Chronicle’ deelt mede, dat men in New York drie millioen dollar hoopte te verzamelen voor het Opbouwfonds (Keren Hayesod). In werkelijkheid haalde men een zesde van die som en dan nog grootendeels in beloften.

Hier is nijpend geldgebrek. Het particulier initiatief richt zich hoofdzakelijk op industrie, handel en huizenbouw in de steden. Niet op landbouw. De landbouwplannen van de Zionistische Commissie kunnen niet worden uitgevoerd wegens geldgebrek. En dat is juist wat zij wilden: regeneratie van het Joodsche Volk tot een landbouwend volk.

+ 6-7 1922 A., 10. Gedat. Jeruzalem 23 juni

II.

Sir Herbert Samuël wordt half Juli hier terugverwacht. Hij heeft te Londen met de Arabische delegatie geconfereerd. Volgens officieele Arabische mededeelingen zonder succes. Een ontmoeting tusschen de Arabische delegatie en de Zionistische leiders heeft Sir Herbert blijkbaar niet tot stand gebracht.

Ook voor het plan-Ruttenberg heeft Sir Herbert zich moeite gegeven. Conferenties met ministers, lezingen, en een mooie brief aan Ruttenberg zelven. Succes?

Wij wachten nu maar af. Als Sir Herbert komt, gaat Sir Wyndham Deedes, de Civil Secretary, heen.

En is het rustig? Uiterlijk ja. Maar velen beweren, dat donder broeit in een donkeren hemel. En dat Sir Herbert daarom uiterst voorzichtig is. Bij Kastinië tusschen Rehoboth en Berseba een botsing tusschen Joodsche wachters en Arabieren.

III.

In afwachting hebben wij onze kleine onderlinge emoties. Daar is de quaestie met Miss Landau, die in een proces, als Engelsch onderdaan, een dagvaarding in het Engelsch heeft geëischt. De rechter heeft beslist, dat de Hebreeuwsche dagvaarding geldig is. Boosheid bij de Engelschen. En boosheid tegen Miss Landau bij de nationalisten. Er is geprotesteerd door den Volksraad, door den Stadsraad en door de Vrije Vrouwenvereeniging. De Jeruzalemsche Zionistische Onderwijzers hebben de Anglo-Jewish Association verzocht Miss Landon te ontslaan.

Dan is er van de week des nachts plotseling huiszoeking gedaan in de kunstnijverheid-school van Betzalel naar wapens, lood en kruit. Dat komt ervan als de leerlingen zoo lange haren dragen. Waarom millimetert prof. Schatz zijn jongens ook niet!

IV.

De opbouw van Palestina gaat langzaam. Maar het gaat toch. Als er maar geen tegenslag komt. De immigratie heeft in Mei 799 bedragen. Dat is bijna honderd minder dan in April. Emigratiecijfers worden niet gepubliceerd. Vooral in Jaffa en Tel Aviv is nogal wat werkloosheid. Volgens het Arabische blad ‘Falestien’ hebben zich honderden werklooze chaloetziem (= pionieren) tot de Arabische vereenigingen gewend om geld voor de terugreis.

Met het plaatsen van Joodsche arbeiders in de koloniën gaat het nog maar matig.

Men probeert telkens nieuwen arbeid te vinden. Te Jeruzalem is een Joodsche gidsenschool opgericht. Er wordt ook propaganda gemaakt voor de Palestinensische cederappels voor het Loofhuttenfeest. Jaarlijks gebruikt het Joodsche volk nog bijna een half millioen cederappelen. Slechts een kleine minderheid daarvan komt uit Palestina. De meeste komen uit Korfoe. En de Palestinensische cederappelen komen nog weder grootendeels uit Arabische tuinen. Van de kweek van cederappelen zou men gaarne een Joodsch-Palestinensisch bedrijf willen maken.

De voornaamste arbeid is het bouwen van huizen. Vooral te Tel-Aviv. Uit Haïfa komen berichten, dat de Joden daar relatief weinig bouwen. In Jeruzalem hebben verscheiden bouwvereenigingen grond gekocht en hopen nog dit jaar te beginnen. Men ziet hier den laatsten tijd vele chaloetziem als bouwers, karrijders, sjouwers en stratenmakers.

Een stad als Safed daarentegen gaat achteruit. Dr. Ruppin is daar geweest om te doen wat kan worden gedaan.

V.

De Arabische quaestie. Een verzoening tusschen Zionisten en Arabische nationalisten lijkt verder dan ooit. En het besluit van het Hoogerhuis zal geen goeden invloed oefenen. Vandaag vergadert de Arabische Volksraad. Er is natuurlijk bij de Arabieren ook geen volkomen eenheid. Maar in 't algemeen kan men toch zeggen, dat allen achter hun delegatie te Londen staan. Het geld daarvoor is geregeld gegeven. Nu is weder geld gegeven voor eene delegatie naar Mekka teneinde anti-Zionistische propaganda te maken onder de bedevaartgangers.

Overigens werken de Arabieren vooral met protesten. Nu weder tegen de Italiaansche Regeering wegens de pro-Zionistische uitingen van den Minister Schanzer.

VI.

Allerlei. De Joodsche vrouwen van Safed eischen met geweld kiesrecht. Politie.

Een Arabisch-Joodsche Bank te Jaffa.

Dr. Klausners boek over Christus uit het Hebreeuwsch in het Engelsch vertaald.

De ‘Sunday Observer’, die goede betrekkingen met Lloyd George onderhoudt, tegen Sir Herbert.

Een Jood te Hebron wordt Mohammedaan.

Mejuffrouw Hoofiën laat uit Holland breinaalden komen. Breien is hier onbekend.

Voorbereidingen tot viering van Bialiks vijftigsten verjaardag.

Goede berichten van de Hollandsche chaloetziem te Shunie.

In 1921 verlaten 70.000 Joden Polen. Daarvan 5000 naar Palestina.

Norman Bentwich, de Legal Secretary belooft een deputatie van rabbijnen, dat in Palestina geen burgerlijk huwelijk zal worden ingevoerd.

De Mexicaansche Regeering geeft de Ito land voor Joodsche nederzetting. De Arabieren juichen.

Rehoboth wordt een burgerlijke gemeente.

Joodsche boeren te Chedera organiseeren zich tegen Sabbathschending door de chaloetziem.

De Engelsche Regeering eischt van Palestina betaling voor de publieke werken, die door Engeland zijn aangelegd.

Plannen voor een spoorweg Jeruzalem - Amman - Bagdad.

150 visa voor Oekrajiensche pogrom-weezen.

VII.

Rondom. Egypte is rustig.

Transordanië heeft groot geldgebrek. Vluchtelingen uit Syrië stoken daar tegen Frankrijk.

In Syrië broeit het. Maar generaal Gouraud regeert.

En de Turken. Men beweert, dat Moestapha Kemal Pasja een brief heeft geschreven aan de Arabieren in Palestina, hen aanmanend de anti-Engelsche agitatie voort te zetten, tot hij hen komt verlossen. Een Arabische officier van Moestapha is te Haïfa wegens opruiïng enz. veroordeeld.

Een aanzienlijk Arabier te Sechem schrijft in Egyptische bladen, dat iedereen naar het Turksche bestuur terugverlangt. Onder het Turksche bestuur konden Arabieren elken rang bereiken. Tot generaal. En onder het Engelsche?

Het weekblad ‘Falestien’ vergelijkt het budget in den Turkschen tijd met het tegenwoordige. In den Turkschen tijd was alles goedkooper en beter. Men spreekt ernstig over de mogelijkheid van een Turksch Mandaat. Wij hooren, dat Frankrijk heeft beloofd mettertijd Alexandrette en Aleppo aan Turkije terug te geven.

In Mesopotamië verzet tegen het Engelsche Mandaat. Men wil een onafhankelijk Mesopotamië verbonden met Engeland.

De Emir van Nejd trekt van het Transjordaansche terug.

VIII.
Vrijdagmiddag

Het gebeurde in het Huis der Lords brengt wel opwinding in de stad. Men praat weer veel. Toch is er niet die malle, felle, opwinding als in tijden van pogroms. De Joodsche couranten probeeren natuurlijk de beteekenis van het gebeurde te verkleinen. Met spanning wacht men af wat het Lagerhuis besluiten zal. ‘Haäretz’ heeft een telegram, dat het Lagerhuis de beraadslagingen heeft geschorst wegens den moord op Maarschalk Wilson.

De hemel is donker. Wanneer de volgende donderslag?