Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 320 Uitgesteld⁺

+ 2-6 1922 O., 5. Gedat. Jeruzalem 18 mei

I.

Zeker is het nog niet. Maar uit de courantenberichten wordt het wel héél waarschijnlijk, dat de ratificatie van het Palestina-tractaat door den Raad van den Volkerenbond weder is uitgesteld. Haäretz van heden had een telegram van Naiditch, gedateerd uit Parijs, 17 Mei: ‘De Mandaat-quaestie is uitgesteld tot 15 Juli. In verband daarmede is eveneens uitgesteld de vergadering van het Zionistische hoofdbestuur, die dezer dagen had moeten zijn.’ Doar Hajom heeft een direct telegram uit Genève van 17 Mei, des middags vijf uur: ‘Indien de ratificatie van het Mandaat uitgesteld wordt, zal de volgende zitting van den Volkerenbond worden gehouden op den 14den Juli.’ Zekerheid hebben we dus heden nog niet. Misschien morgen.

Trouwens de menschen zijn hier kalm. Geen spoor van opwinding en afwachting. Een groot vreugdebetoon, zooals na San Remo, zal er wel niet zijn. Om de Arabieren al niet. En ook, omdat er na San Remo te veel gebeurd is. Of te weinig.

Soms een kleine emotie. Er rijden twee militaire auto's door de Jaffastraat. O, zeggen de kenners: ‘de regeering heeft bericht, dat het Mandaat aanstaande is, en men neemt militaire maatregelen.’ Maar het is niets.

II.

De teekenen waren goed. Uit een telegram van prof. Rappard aan de Syrische Vereeniging in Egypte bleek, dat Engeland had aangedrongen op afhandeling van de Mandaatsquaestie. Velen hielden de ratificatie voor een formaliteit, omdat waarschijnlijk alles al achter de schennen beslist zou zijn. Lord Balfour ging naar Genève. Dr. Weizmann ging.

Van Amerika, heette het, was verder geen tegenstand te verwachten. Engeland had de rechten erkend van de Standard Oil Cy., die deze vóór den oorlog van de Turksche Regeering gekregen had. Ingenieurs van de Standard Oil hadden hunne werkzaamheden reeds aangevangen bezuiden Hebron. Doar Hajom publiceerde den tekst van een voorloopig verbond tusschen Amerika en Engeland in zake Palestina. De hoofdbepalingen zijn: Amerika zal in Palestina volle rechten hebben; Amerikaansche burgers kunnen slechts door Engelsche rechters worden berecht; bij het eindigen van het Engelsche Mandaat treden de capitulatiën weder in werking; de Engelsche regeering is verantwoordelijk voor de rust en moet de burgerlijke en religieuze rechten beschermen van alle bewoners; de Engelsche Regeering moet den vrijen toegang verzekeren tot alle heilige plaatsen: de Amerikaansche missionarissen moeten vrij en beschermd zijn; geen verandering in het Mandaat zonder toestemming van Amerika.

Men vraagt zich af of Amerika ook met Frankrijk een dergelijk tractaat zal gaan sluiten in zake Syrië. En of andere mogendheden het ook niet zullen willen. Al die tractaten compliceeren den rechtstoestand. Hoe is het nu bijvoorbeeld met de competentie der rabbinale rechtbanken ten aanzien der Amerikaansche Joden? En vrije toegang tot alle heilige plaatsen? Ook tot de Moskee te Hebron?

III.

Tegenstand van Frankrijk werd niet verwacht. President Millerand en minister-president Poincaré hadden dr. Weizmann Frankrijks steun in de Mandaatquaestie beloofd. Het is trouwens een Fransch belang, dat het mandaat over Syrië worde geratificeerd. Generaal Gouraud heeft nog onlangs verklaard, dat Frankrijk en Engeland moeten samenwerken in Syrië en in Palestina tegen het Pan-Arabische gevaar.

Volgens een telegram aan ‘Doar Hajom’ uit Genève van 17 Mei, des middags drie uur, had Senator Bourgeois, de vertegenwoordiger van Frankrijk, zijn laatste instructies ontvangen. Hij zou Engeland met alle macht steunen om het mandaat geratificeerd te krijgen.

Is het telegram aan ‘Haäretz’ dan toch voorbarig? Wij zullen het morgen misschien weten.

En wie is de tegenstander?

Italië, volgens interviews van dr. Weizmann, zeker niet.

IV.

Volgens andere berichten zou de tegenstand toch van Frankrijk en Italië komen. Frankrijk eischt, dat de voorzitter van de commissie voor de Heilige Plaatsen een Franschman zal zijn. Tevens heeft het bezwaren tegen het Amerikaansch-Engelsche verbond in zake Palestina. Italië eischt een grooter deel van het toezicht op bepaalde heilige plaatsen in Jeruzalem.

Anderen zeggen, dat de tegenstand komt van den Paus, die zich bedient van de afgevaardigden van Frankrijk en Italië.

De invloed van den Paus is zeer zeker in de laatste jaren toegenomen, zoowel in Frankrijk als in Italië. De vorige Paus was min of neer pro-Zionistisch en heeft eenige jaren geleden Sokolov ontvangen. De tegenwoordige Paus heeft geweigerd dr. Weizmann te ontvangen. Wel heeft dr. Weizmann tweemaal een onderhoud gehad met den pauselijken secretaris, kardinaal Gasparri. Volgens de eerste berichten was dit een groot succes voor dr. Weizmann geweest. Latere officieele berichten gaven toe, dat er in de omgeving van den Paus een sterke tegenstand bestaat tegen het Zionisme.

En dat zal wel waar zijn. Wij zien hier, wat wij hier zien. En dat is, dat de Patriarch van Jeruzalem buitengewoon anti-Zionistisch is. Het is niet denkbaar, dat hij dit zijn zou tegen den wil van den Paus. Het Latijnsche patriarchaat van Jeruzalem geeft een zeer anti-Zionistisch maandblad uit. Men zegt, dat de regeering den patriarch al eens gewaarschuwd heeft. En dat de patriarch heeft gedreigd in een bisschoppelijk schrijven toch alles te zullen zeggen, wat hij noodig acht. Men zegt, dat de patriarch het ingrijpen van de regeering wijt aan den Zionistischen Legal Secretary mr. Norman Bentwich. Men zegt, dat onlangs de patriarch in een nieuw conflict met de regeering is geraakt. Het betrof een alimentatie na een echtscheiding tusschen een roomsch-katholieken man en een Grieksch-katholieke vrouw. De patriarch schijnt onder den indruk te zijn, dat mr. Bentwich zijn rechten heeft verkort, en dat de rechten van het patriarchaat meer in gevaar zullen zijn, naarmate de invloed van de Zionisten meer toeneemt.

Bovendien beweert hij, dat de nieuwe immigranten een slechten geest in het Land brengen.

Het zal ook wel niet toevallig zijn, dat de Patriarch juist nu naar Europa is gegaan. Hij is er door den Paus ontvangen. En heeft daarna een felle redevoering gehouden voor een publiek van kardinalen, diplomaten en afgevaardigden. Deze rede heeft een diepen indruk gemaakt. De berichtgever van Doar Hajom te Genève berichtte, dat deze rede zonder goedvinden van den Paus gehouden was, en dat er een démenti van het Vaticaan volgen zou.

Intusschen hooren wij, dat de Paus den Patriarch heeft belast met een bijzondere diplomatieke zending bij de Engelsche Regeering. En volgens telegrammen zou hij reeds te Londen zijn aangekomen.

Misschien komt hij ook naar Holland.

V.

En onze Arabische neven? De Groot-Syriërs zijn tegen elk Mandaat. Zij eischen vereeniging van Palestina met Syrië tot eenen Staat, geheel vrij. In dien zin hebben ze den Volkerenbond geschreven.

Van de Arabische Palestinensische delegatie, die sinds bijna een jaar te Londen is, was niemand te Genève vertegenwoordigd. Een feit, dat wel de aandacht heeft getrokken. Bij de Engelsche Regeering heeft de delegatie geprotesteerd tegen de ratificatie van het Mandaat zonder voorafgaand overleg met de bevolking van Palestina.

Het uitstel van de ratificatie beteekent waarschijnlijk een voortzetting van de anti-Zionistische propaganda. Een zóó sterke actie als de Zionistische gaat natuurlijk niet zonder reactie. Een aantal anti-Zionistische Parlementsleden hebben een vergadering gehouden. Zij eischen afschaffing van den politieken arbeid van de Zionistische Commissie. En zelfregeering voor de Palestinensers binnen de grenzen van het Mandaat.

Doar Hajom klaagt over toenemenden tegenstand tegen het Zionisme, in de Engelsche Pers. Vroeger was alleen de Morning Post tegen het politieke Zionisme. Thans ook de Christian World, de Church Times, de Truth, de New-Statesman, de Times, Daily Mail, Evening News, Weekly Despatch enz. De bladen van de Zending zijn pro-Zionistisch.

Het uitstel is natuurlijk verdrietig voor Sir Herbert Samuel, die nu waarschijnlijk in Londen toch geen definitieve regelingen tot stand brengen kan. Men spreekt van een uitstel tot Juli. Maar wie weet dat zeker!

Het uitstel is natuurlijk ook verdrietig voor de Zionistische leiders, die ditmaal wel alle energie op de ratificatie hadden gezet. Bovendien zal er na de ratificatie toch flink weer wat geld worden gegeven, dat juist nu zoo noodig is.

Maar wie weet! Vandaag is 't Donderdag. Misschien was het telegram van Haäretz voorbarig. En zullen wij morgen, vóór den Sabbath, wat meer weten.

VI.

Vrijdag 19 Mei.

Uitstel tot Juli, Volgens Lord Balfour is de oorzaak deze, dat de tijd niet voldoende is geweest om alle mogendheden op de hoogte te brengen van het Amerikaansch-Engelsche verdrag in zake Palestina.

Senator Bourgois deelde mede, dat Frankrijk geen bezwaren heeft.

Minister Chamberlain heeft het Parlement beloofd, dat gelegenheid zal worden gegeven tot debat over de bepalingen van het Mandaat.

Sabbath.