Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 319 Vandaag of later (slot)⁺

+ 28-5 1922 O., 5. Gedat. Jeruzalem 11-12 mei

VIII.

Met den opbouw van het land gaat het langzaam. Er zijn onlangs cijfers gepubliceerd over de toeneming van het aantal fabrieken. Maar dat zegt niet veel. Alles heet hier fabriek. Een waschbaasje noemt zich: ‘Chemische stoomwasscherij’. Een stoelenmatter: ‘Coöperatieve meubelfabriek’ De handelsbalans wijst nog steeds een grooten invoer aan, vooral uit Duitschland. De immigratie was deze maand honderd meer dan de vorige en wel 880. Hoeveel er teruggaan is niet bekend. Cijfers daarover worden niet gepubliceerd. De immigratie is iets ruimer gemaakt, en wel zóó dat, ouders, ongehuwde zusters, broeders beneden achttien en kinderen van personen, die hier gevestigd zijn, vrij het land kunnen binnenkomen.

Het is moeilijk veel over de vooruitzichten te zeggen. Er worden huizen gebouwd te Tel Aviv. Men begint te Tiberias en hoopt te beginnen te Haïfa. Te Jeruzalem wordt zoo goed als niet gebouwd. Ofschoon hier de huizennood groot is.

Het schijnt, dat de Organisatie geen geld heeft. Bij de Mizrachie is het al tot een crisis gekomen. De twee hoofdbestuurders Fischmann en dr. Schönfeld gaan naar Amerika om geld. Maar daar is het ook niet meer opgeschept. Na de onderteekening van het Mandaat zal de Zionistische Organisatie de Mizrachie niet meer zoo noodig hebben in haren ongelukkigen strijd tegen Agoedath Israël. En de Mizrachie begint zich ook wat benauwd te gevoelen. Men mag benieuwd zijn, hoe het nu met het orthodoxe onderwijs zal gaan. Het zal wel leelijk in de knel komen. Overigens was dr. Schönfeld toch eigenlijk niet tegen zijn taak opgewassen. Hij is, evenals de meesten onzer, meer geschikt voor propaganda dan voor werk.

IX.

Lord Northcliffe houdt de gemoederen hier nog altijd bezig. Het is niet doenlijk alle onjuistheden te dezer zake recht te stellen. Van Zionistische zijde verwijt men de Agoedath Israël, dat zij zich gewend heeft tot iemand als Northcliffe. Dit verwijt is niet juist. Lord Northcliffe's pers, vooral de Times, was altijd pro-Zionistisch. Toen Lord Northcliffe te New York was, hebben de Zionisten hem eene delegatie gezonden om hem te danken voor alles wat hij voor de Joodsche Zaak heeft gedaan. De Zionisten hier hebben hem een mooie delegatie gezonden. Zijn laatste bezoek (na zijn zoogenaamde anti-Zionistische rede!) te Jeruzalem gold de Doar Hajom. En vandaar is bij met den Joodschen Secretaris van den Joodschen Hoogen Commissaris naar een Joodsche kewoetsah gereden.

Het is ook onjuist, dat hij anti-Zionist is, omdat de Engelsche Regeering pro-Zionist is. Lord Northcliffe was, onder precies dezelfde Regeering, tot zijn bezoek aan Palestina, pro-Zionist. En zijn persoonlijke vijand, Lord Curzon, is anti-Zionist.

Een van de redenen van Lord Northcliffe's mindere sympathie is, dat hij hier zoo goed als niets heeft gevonden van alles wat men hem gezegd had, dat hij vinden zou. ‘Dr. Weizmann heeft mij bedrogen’, heeft hij in groote boosheid uitgeroepen.

Men spreekt ook nog veel over de Times-artikelen van mr. Graves, die ook in de Palestine Weekly zijn gepubliceerd. De Zionistische secretaris S. Landman noemt ze ‘wellinformed’. Volgens de hyper-extreme Jewish Chronicle zijn ze vol ‘serious inaccuracies’. Dr. Eder hier heeft er enkele kleine onjuistheden in aangetoond. De formule van Mr. Graves is: ‘geen politiek maar geestelijk Zionisme’. Duidelijk is de formule misschien niet. Waarschijnlijk beteekent het: ‘minder praten en meer doen’. En dan is het begrijpelijk, dat men daar niet aan wil.

Het is ook begrijpelijk, dat de Zionistische leiders, naarmate hun economische arbeid minder slaagt, meer beteekenis gaan toekennen aan hun politieke successen. Het zou trouwens dwaasheid zijn te beweren, dat de Balfour-declaratie geen beteekenis voor de Joden heeft gehad. Oorspronkelijk heeft men zeker gedacht aan de schepping van een Joodschen Staat met een Joodsch onderdaanschap. En dat is alles voorloopig weg-geïnterpreteerd. De eigenaar van de Morning Post, die hier is geweest, heeft zijnen Arabischen vrienden aangeraden niet aan te dringen op formeele intrekking van de Balfour-declaratie. Engeland kan een gegeven woord niet breken. Men moest tevreden zijn met een behoorlijke interpretatie.

X.

Een behoorlijke interpretatie. Wat is dat? Dr. Weizmann heeft indertijd gesproken van een Palestina zóó Joodsch als Engeland Engelsch is. Den laatsten tijd heeft men als voorbeelden verwezen naar Canada en Zwitserland. Men heelt zelfs gesproken van een territoriale verdeeling van Palestina in een Joodsch en een Arabisch deel. De Jewish Chronicle heeft verklaard tegen die gedachte in beginsel geen bezwaar te hebben. Maar in de laatste aflevering spreekt men nu toch weer van een; ‘Jewish Commonwealth’ als einddoel.

Het verst is Zangwill gegaan. Indertijd heeft hij voorgesteld de Palestinensische Arabieren naar Transjordanië te drijven. En als dat niet ging, is ieder geval geen hygiënische of economische maatregelen te hunnen gunste te nemen. Deze uitingen hebben ons indertijd veel kwaad gedaan. Blijkens telegrammen uit Londen heeft Zangwill in de Times weder een lang artikel over de Zionistisch-Arabische quaestie geschreven, dat aanleiding is geweest tot veel geschrijf. Volgens de telegrammen heeft Zangwill in de Times gepleit voor een Semietisch Zwitserland. Maar het Zionistisch hoofdbestuur heeft verklaard, dat Zangwill's ideeën niet de zijne zijn.

Al die formules zijn onjuist en gevaarlijk. Het leven kan niet worden geformuleerd. Men spreekt nu weder van een Engelsch-Joodsch Palestina. Ook dat is onjuist. Palestina is niet Engelsch-Joodsch zooals bijvoorbeeld Insulinde Nederlandsch-Indisch is. De Joden in Palestina hebben nog geen tien procent van de bevolking en nog lang geen vijf procent van den grond. Wat later zijn zal, weten wij vandaag nog niet. Wij kunnen alleen hopen en werken.

XI.

Wij hooren, dat dr. Weizmann de Arabische politiek ter hand gaat nemen, wanneer het Mandaat geteekend is. Vandaag of later. Hij zal bezoeken gaan brengen bij den koning van Egypte, koning Hussein van Mekka, te Bagdad, Damascus, Transjordanië. Overal.

Voorloopig merken we van Arabische politiek weer minder. De delegatie blijft nog in Londen. Ze reizen precies als die van ons. Londen, Genève Genua.

De rust is rustig. De Arabische pers blijft anti-Zionistisch.

Professor Schatz, de directeur van de kunstschool Bezalel heeft eene tentoonstelling gehouden van beeldhouwwerk en drijfwerk. Geen enkele Arabier heeft de tentoonstelling bezocht, behalve de burgemeester van Jeruzalem. Maar die is bij de nationale Arabieren zeer verdacht.

Twee Engelsche matrozen zijn te Tel-Aviv verdronken. Dat hebben de Joden gedaan, schrijft Sabagh, het officieele blad van de Arabische delegatie.

En nog altijd de quaestie met den Klaagmuur. De Arabieren begeren, dat de Joden geen recht hebben daar stoelen of banken neder te zetten. En telkens is daarover twist.

Haddad Pasja, de gezant van Koning Feisoel is te Londen aangekomen. Hij zal confereeren met Sir Herbert en met dr. Weizmann.

De sjeikhs van Transjordanië hebben een telegram naar Londen gestuurd, dat zij onafhankelijk willen blijven van Palestina.

Te zamen heet dat alles de Arabische quaestie. Het leven zal haar oplossen. Vandaag of later

XII.

In een kleine quaestie ziet men vaak groote beginselen.

Verleden jaar werd beweerd, dat de Zionistische Anglo-Palestine-Bank het filiaal te Hebron sluiten zou. Dat is toen niet gebeurd, Maar 't schijnt nu te zullen gebeuren. Het filiaal geeft verlies en moet dus van commercieel standpunt gesloten worden. Maar om politieke redenen verzet men zich daartegen. En dat is nu eigenlijk de geheele tegenstelling: ‘commercieel’ of ‘politiek’. Nu is de business van de Anglo-Palestine Bank natuurlijk nooit geheel vrij van politiek. Maar in hoofdzaak was de leiding toch wel commercieel. Een inzender in Haäretz schrijft, dat het filiaal te Hebron in geen geval mag worden gesloten. Integendeel moet men filialen openen te Gaza en te Sechem (Nabloes).

De Joodsche bevolking van Hebron gaat voortdurend achteruit. Ook dat is een symptoom. Het bijbelsche Hebron trekt niet. Men vestigt zich te Tel-Aviv en staakt.

Te Gaza heeft de kleine Joodsche bevolking zich niet kunnen handhaven en gaat weer geregeld achteruit.

XIII.

Allerlei. De staking in de rechtsschool duurt rustig voort. Drie maanden.

Achad Haäm bezoekt Dilb en het dal Jisreel.

Baron James de Rothschild, zoon van den Parijschen Baron Edmond erft van een Engelschen bloedverwant een millioen pond. Lof zij Allah!

Een uitleveringstractaat in voorbereiding tusschen Egypte en Palestina.

Bezoek van dr. Hennison, een telepaath.

Een gevaarlijk soort eucalyptusboomen in verschillende koloniën aangeplant.

Goede sinaasappelenoogst. Mooie opbrengst. Hooge prijzen.

Plannen voor kalkbranderijen te Tel-Aviv.

Een chaloetz spoorloos verdwenen.

Uitgaven van de Zionistische Organisatie en het Joodsch Nationaal Fonds te samen van October 1921 tot 1 Maart 1922: ruim 300.000 Pond.

Een chaloetz veroordeeld tot zes maanden wegens verboden bezit van wapens.

De Mohammedanen gaan voort des Vrijdags hun zaken te sluiten.

XIV.

Rondom. Onrust in Egypte. Men hoopt ook hier. Beweging om Zaghloel Pasja terug te doen komen. De nationalisten willen Koning Foead afzetten en den vorigen Khedive doen terugkomen. Misschien brengt Koning Foead een bezoek aan Londen. Groote opwinding wegens de afscheiding van Soedan van Egypte. Hier hoopt men. En men praat heel veel in de koffiehuizen, die den geheelen nacht open zijn in de maand van Ramadan.

In Transjordanië alles matig. Maar men wil er vechten tegen Frankrijk.

Onrust in Fransch Transjordanië. Geruchten over nederlagen van de Franschen tegen Syrische opstandelingen ten Noorden van Aleppo. Krasse speeches en krasse maatregelen van Generaal Gouraud. Geruchten, dat de kooplieden en havenarbeiders van Haïfa en Jaffo Fransche schepen en waren zullen boycotten. Men wacht. Men praat. Men hoopt. Wanneer de groote opstand van Marokko tot Konstantinopel?

Vandaag of later.

XV.

Voor het geval een onzer lezers een goede sjammas^*) noodig heeft, vestig ik de aandacht op eene advertentie, verschenen in Haäretz. Ofschoon ik vrees, dat het wel wat laat is:

‘Belangrijke Mededeeling.’

Hiermede geef ik het geëerde publiek kennis, dat ik wegens mijn ontslag aan het Joodsche Vredesgerecht bereid ben eene betrekking te aanvaarden als ‘sjammas’. Men gelieve zich te wenden tot de redactie van Haäretz. En wie zich haast, doet verstandig. Met hoogachting,

Nissan Eliëzer Rotenstein.’

*) Bode voor eene vereeniging.

XVI.

Vrijdag 12 Mei

Welk een zachte dag vandaag. Hoe gewoon en hoe mooi is de wereld! Geen heete zon en de middagwind is vroeg opgekomen. De kiosk staat nog bij de post. En Haäretz kost een piaster. Is het Mandaat gisteren te Genève geteekend? Nog geen bericht. Maar is het vandaag niet, dan is het later. De Eeuwigheid heeft allen tijd.