Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 318 Vandaag of later⁺

+ 25-5 1922 O., 5. Gedat. Jeruzalem 11-12 mei

I.

Wordt het Palestina-Mandaat vandaag te Genève geratificeerd? Of later?

De Emir Michel Lutfallah, een van de Syrische leiders in Egypte, heeft den vierden Mei telegrafisch daarnaar gevraagd. Antwoord prof. Rappard, hoofd van de Mandaten-afdeeling bij den Volkerenbond: ‘de behandeling van het Palestina-mandaat staat niet op de dagorde voor de vergadering van den elfden Mei’.

Maar de Times beweert, dat het Mandaat dezer dagen geteekend wordt. Engeland en Amerika zijn te dezer zake tot eene overeenkomst gekomen, Lord Balfour is naar Genève vertrokken. Dr. Weizmann reist rusteloos tusschen Londen, Genua en Genève. En daar Genua en Genève in het Hebreeuwsch bijna gelijk geschreven worden, kan een kind begrijpen, hoe moeilijk de politiek is. Vandaag of later. Onze troost is, dat we het morgen, overmorgen zullen weten.

Er schijnt nog een zekere tegenstand te zijn bij den Paus. De vorige Paus heeft indertijd Sokolov ontvangen en zich min of meer Zionistisch uitgelaten. Toen hij stierf heeft de Zionistische Commissie uit Jeruzalem een brief van rouwbeklag geschreven aan het Vaticaan met de verzekering, dat de Commissie ‘den Zionistischen Paus altijd ten goede gedenken zou.’ De tegenwoordige Paus heeft dr. Weizmann niet willen ontvangen. Kardinaal Gasparri heeft hem tweemaal ontvangen. Volgens de Jewish Chronicle zijn de relaties tusschen den Paus en dr. Weizmann van den meest hartelijken aard. De Osservatore Romano echter schrijft zéér anti-Zionistisch. En de Patriarch van Jeruzalem, die onlangs door den Paus ontvangen is zal er het zijne aan hebben gedaan. Intusschen is het de vraag, of de Paus de onderteekening van het Mandaat kan en wil tegenhouden.

Zoo héél veel belang stelt men er hier niet in. De bevolking is hier onverschillig geworden. Een opwinding als na het verdrag van San Remo zal er niet zijn. Ook al niet, om de Arabieren niet te tarten.

II.

Men geeft hier niet zoo heel veel meer om al die politieke successen. Omdat men hier uit ervaring weet, dat de toestand daarna volstrekt niet altijd beter wordt. ‘Injecties’ noemen boosaardige menschen die herhaalde successen. Het bericht, dat de Amerikaansche Senaat zich met algemeene stemmen, bij de Balfour-declaratie heeft aangesloten, is hier heel kalm opgenomen. Zelfs door Haäretz, het blad van de politieke Zionisten. Sokolov heeft uit Amerika een mooi telegram aan Oessiskin gestuurd. En van hier uit zijn veel mooie telegrammen gezonden naar den Amerikaanschen Senaat en den Senator Lodge. Eenigen indruk heeft het bericht natuurlijk wel gemaakt. Het is een succes voor het politieke Zionisme, dat den laatsten tijd zoo is aangevallen, omdat het met den economischen opbouw van Palestina nog maar zeer gematigd gaat. Het is ook een persoonlijk succes voor Sokolov. Misschien brengt het ook weder wat geld in. Anderen zeggen, dat het een middel is van Sokolov om de aandacht af te leiden van het feit, dat de groote financieele campagne voor het Opbouwfonds mislukt is. Volgens officieele opgaven is er ongeveer één en een kwart millioen dollar gegeven of beloofd. Voor Reliefwerk daarentegen is achttien millioen dollar gegeven. Velen zien daarin een bewijs, dat de Amerikaansche Joden het Reliefwerk thans meer noodig achten dan den Palestina-arbeid en ook, dat zij het financieele beheer in Palestina niet vertrouwen.

Prof. Warburg, die uit Amerika in Duitschland is teruggekeerd, heeft gewaarschuwd tegen de gedachte, dat Amerika maar jaar in jaar uit millioenen zou geven. De Zionistische Organisatie moet zuinig zijn. Misschien zal het geheele onderwijswerk in Palestina moeten worden overgelaten aan de Palestinensers.

De giften voor het Opbouwfonds dekken niet eens het gewone budget. De oorspronkelijke gedachte, een fonds te vormen van 25 millioen Pond voor Opbouw, is allang losgelaten. Misschien brengt de ratificatie van het Mandaat nieuw geld. Vandaag of later.

III.

Sir Herbert Samuel is te Londen aangekomen. En heeft reeds met verschillende Ministers geconfereerd. Hij is door den Koning ontvangen en men zegt, dat hij voor zijn terugkeer naar Palestina een bijzonder eerbewijs ontvangen zal. Wij hooren, dat hij ook met dr. Weizmann heeft geconfereerd over de uiterste concessies, die de Zionisten, zouden willen doen ten aanzien van de nieuwe Grondwet van Palestina. Hij zal natuurlijk ook met de Arabische delegatie confereeren. En de Morning Post voorspelde, dat zij allen te zamen naar Palestina zullen wederkeeren. Lof zij Allah!

Men spreekt van wisselingen in het Engelsche kabinet. Lord Curzon zou aftreden. Lord Derby en Maarschalk Wilson, beiden tegenstanders van het politieke Zionisme, zouden in het kabinet komen. Als Lord Curzon heengaat, treedt dan ook Generaal Storrs af als gouverneur van Jeruzalem? De Jewish Chronicle noemt het een slecht teeken, dat de Generaal samen met Sir Herbert te Londen is.

IV.

Hier is men is afwachting. Vandaag of later. De geheele orthodoxie heeft zich nu uit den Volksraad teruggetrokken. Toch blijft de Volksraad, gesteund door de Zionistische extremisten, door Sir Herbert Samuel en Mr. Norman Bentwich, zich Volksraad der Palestinensische Joden noemen. Men doet alsof er geen orthodoxie bestaat. Organiseert de gemeenten. Ontwerpt belastingen enz. Alles in de overtuiging, dat Sir Herbert en Mr. Bentwich het wel zullen goedkeuren.

Twee leden van het Dagelijksch Bestuur van den Volksraad met den Secretaris zijn thans een tocht begonnen per auto naar alle steden, koloniën en Joodsche nederzettingen. Een zaakje, dat natuurlijk veel geld kost. In reizen, vergaderen, praten enz. zijn onze menschen sterk, zoo hier als in het buitenland.

Het eerst is de kolonie Mootzah bezocht, een uurtje van Jeruzalem vandaan. Het gaat de kolonie slecht. Men heeft maatregelen besproken tot verbetering. Maar dat heeft men al zoo dikwijls gedaan.

Van Mootzah ging de tocht naar Dilb, ook genoemd Kirjath Anavim, het Duivendorp. Er werkt daar een groep chaloetziem (= pionieren). Zij hebben uitbreiding van hun bedrijf gevraagd. Zij hebben ook aangeboden een aantal Russische weezen op te nemen. Het is alles heel mooi en goed gemeend. Maar het heeft geen economische waarde. Wanneer dit Dilbsche bedrijf eens zuiver commercieel werd onderzocht, zou men eens wat zien! Natuurlijk heeft het wel een zekere waarde. Het is een mooie reclame, vlak bij Jeruzalem. De vreemdelingen worden er heen gebracht om den ‘open air Jew’ te zien. En geven dan weer geld.

De enquête-commissie De Lieme-Simon-Szold heeft zich over het kostbare van deze onderneming beklaagd, en bezuinigingen voorgesteld. Maar ja!

V.

Dat is het, wat ons zoo angstig maakt. Wij zien geen zelfstandig economisch leven. Een kolonie als Mootzah, vlak bij Jeruzalem, kwijnt. De graanbouwende koloniën van Galilea kwijnen. In de laatste zitting van de Volksraad heeft Eisenberg uit Rehoboth, één van de leiders der koloniën, zich bitter beklaagd over den toestand van de koloniën. De kolonisten weten geen raad, hoe zij hunne zonen zelfstandig zullen vestigen. En daar moet het toch heen. Men verwacht nu weder wonderen van een hypotheekbank, van een agrarische bank enz. Het geld daarvoor moet natuurlijk weder van buiten komen. De zaak is deze: de levensstandaard van de kolonisten is veel te hoog. Zij zijn geen boeren, maar handelaars en speculanten. Het ontbreekt hun ook aan particulier initiatief

VI.

En de arbeiders? Wij zitten weder eens met een aantal arbeidsconflicten, die ons wel dwingen ons rekenschap te geven van het arbeiders-vraagstuk. Ook hier is weder een tegenstelling tusschen propaganda en werkelijkheid.

De propagandisten stellen de Joodsche arbeiders voor als gewezen studenten en gymnasiasten, die uit enthousiasme naar Palestina zijn gekomen en bereid zijn tot iedere opoffering ten bate van het Land.

De waarheid is deze: de Joodsche arbeiders zijn intellectueel zeer goed ontwikkeld. Ze zijn bijna allen socialisten, evenals de onderwijzers en de ambtenaren der Zionistische organisaties. Ze zijn zeer goed georganiseerd. Maar anderzijds zijn er moeilijk meer bekrompen egoïsten denkbaar. Ik geloof niet, dat de eischen van de Palestinensische arbeiders in eenig land kunnen worden ingewilligd. Zij eischen een korten arbeidsdag en een hoog loon. Bijdrage van den patroon in ziekenkas en ongevallenkas. Werk mag alleen gegeven worden aan georganiseerde arbeiders. Aanstelling en ontslag van arbeiders mag alleen gaan door bemiddeling van de vakvereeniging.

Het helpt niet of de ondernemers al betoogen, dat deze eischen de opkomende industrie kapot maken, dat Palestina op deze wijze niet concurreeren kan met de landen met een lage valuta. De arbeiders gaan hun gang. In de pers leest men over deze dingen weinig. Men is bang, dat de Engelsche regeering minder sympathiek tegenover dit Zionisme zou staan. Men vreest ook voor vermindering der giften van Joodsche zijde. Maar de waarheid laat zich op den duur niet versmoren.

Een typisch voorbeeld is dat van den Engelschen arbeidersleider Ramsay Mac Donald. Hij is eenige weken in Palestina geweest en blijkens zijne lezingen is hij zeer voldaan. Volgens hem neemt men thans in Palestina een hoogst interessante proef met den opbouw van een land op den grondslag van coöperatie. Het kapitaal is niet in handen van de kapitalisten, maar van de arbeiders. Ja, er is in Palestina minder kapitalisme dan in Rusland.

O, gij goede Ramsay Mac Donald! Hebt gij waarlijk den Joodschen kapitalist niet gezien? Van wien is het Icageld afkomstig? Van wien het geld van het Joodsch Nationaal Fonds? Wie dekt de open en verscholen deficieten van al die coöperatieve groepen?

Een voorbeeld van het waarschijnlijk onbewuste, egoïsme der Joodsche arbeiders. Dagania is een van de vier groote coöperatieve nederzettingen op het land van het Joodsch-Nationaal Fonds. In het rapport van de commissie-De Lieme kan men een woordje lezen over de duizenden, die door deze nederzettingen verslonden worden.

Welnu, Dagania heeft onlangs bezoek gehad van elf Zionistische hoofdambtenaren tegelijk. Over de kosten van al die reisjes moppert men hier genoeg. De arbeiders van Dagania hebben bij die gelegenheid uitbreiding gevraagd van hun bedrijf en bouw van huizen, omdat het niet aangaat in barakken te wonen. Het geld moest hun natuurlijk alles eenvoudig worden gegeven. Terecht is dat energie-doodende systeem door de commissie-De Lieme gelaakt. Komen nu vreemdelingen later te Dagania, dan zien zij witte huisjes met roode daken onder groen geboomte, gunstig afstekend bij de hutten en tenten der Arabieren. Er is een school. Een bibliotheek. Maar het bestaat alleen door giften en gaven van buiten.

VII.

Wij hebben dus weder eenige stakingen. In de eerste plaats bij het dagblad Door Hajom. De directie heeft nieuwe machines laten komen en wil nu het aantal zetters verminderen. De arbeiders verzetten zich daartegen en hebben gestaakt. Een enkele arbeider werkt door en met moeite krijgt men dagelijks een half vel gezet. Er is nu een arbitrage-commissie benoemd, waarin o.a. mr. S.A. van Vriesland.

In Jaffa wordt gestaakt aan twee groote fabrieken. Aan de eene, de fabriek van metselsteenen, is het een quaestie van loonsvermindering, omdat het bedrijf met verlies werkt. Aan de tweede is het een quaestie van ontslag van zes werklieden. Er zijn reeds bemiddelaars heen. Voor de Zionistische Commissie de socialisten Ruppin en Sprinzak. Voor den Volksraad de socialist Ben Zewi en David Yellin. Toch is het de vraag of zelfs deze bemiddelaars den arbeiders gelijk zullen geven.

Het socialistische blad Haäretz zwijgt over de geheele staking, om er de aandacht niet op te vestigen. Maar Doar Hajom zegt het zijne. ‘Is dit de methode om het Land op te bouwen?’ vraagt het blad in een serie hoofdartikelen. De redactie roept om een georganiseerde fascistische partij. Zijn de arbeiders waanzinnig geworden, vraagt het blad, dat zij thans in staking gaan? Willen zij het beetje industrie, dat wij hebben kapotmaken? Weten zij niet, dat de betrokken patroons te Jaffa zeer goede Zionisten zijn, die honderdduizenden ponden in deze fabrieken hebben gestoken en nog niet anders hebben gezien dan verdriet en deficieten? Weten de arbeiders niet, dat zij de eenigen zijn, die in deze bedrijven verdienen? Maar ja! Vandaag of later.

Ook Jeruzalem krijgt zijn conflict. Maar weder anders. Er is hier een groot orthodox weeshuis, gesticht door den bekenden Brisker Rav J.L. Diskin en thans onder leiding van diens zoon den Rabbijn I.I. Diskin, een van de Agoedath Israël Rabbijnen. Het Diskinsche weeshuis is absoluut vrij van de Zionistische Organisatie en van verwante organisaties. Het krijgt zijn geld uit Amerika. Men is nu begonnen met den bouw van een nieuw, eigen weeshuis buiten de stad. Een werk, dat jaren duren zal en vordert, naarmate er geld gegeven wordt. De arbeiders zijn gedeeltelijk Arabieren, gedeeltelijk Joden. Een aanta1 Joodsche arbeiders, aangestookt door de socialistische organisaties, drijven naar een conflict met de bedoeling het weeshuis in Amerika in opspraak te brengen. Zij worden hierbij door een groepje Mizrachistische arbeiders gesteund. En het zal wel tot een staking komen.

(Slot volgt)