Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 316 En het mandaat?⁺

+ 11-5 1922 A., 5. Gedat. Jeruzalem 28 april

I.

Zal het Engelsche Mandaat over Palestina nu toch eindelijk door den Volkenbond worden bekrachtigd? Telegrammen uit Londen zeggen: misschien in Mei. En daarna zou Sir Herbert Samuel naar Palestina terugkeeren. Dr. Weizmann en dr. Motzkin gaan alvast naar Genève. Frankrijk wil in ieder geval het Mandaat over Syrië spoedig afgehandeld zien. En men zegt, dat Amerika zich niet verzetten zal. Het heeft lang genoeg geduurd; drie en een half jaar na den wapenstilstand. En veel veranderen zal er toch niet.

II.

In afwachting is er actie en spanning. Officieel wordt ons verzekerd, dat Sir Herbert zeker terug komt. Noch Generaal Tudor, noch Lord Milner zullen hem opvolgen. Maar de politiek en Sir Herberts gezondheid kunnen ons nog wel verrassen.

Generaal Storrs, de gouverneur van Jeruzalem, is met verlof naar Engeland. Hij zal ontvangen worden door den nieuwen Paus. Te Londen zal hij Sir Herbert helpen en hij zal de bemiddelaar zijn tusschen de Arabische delegatie en de Zionistische Organisatie. Met de Zionisten is hij blijkbaar volkomen verzoend. Met Kalvarisky samen heeft hij een afscheidsbezoek gebracht bij Oessiskin. Lof zij Allah.

De Latijnsche^*) patriarch van Jeruzalem is eveneens naar Europa. Hij staat hier niet bekend, als een bewonderaar van de politieke Zionisten. En met den Legal Secretary, mr. Norman Bentwich, schijnt hij juridische strubbelingen te hebben gehad. Het zou ons niet verbazen, wanneer de nieuwe Paus niet meer Zionistisch was dan zijn voorganger. De nieuwe Paus heeft dr. Weizmann niet ontvangen.

*) Rooms-Katholieke.

III.

Lord Milner is in Engeland teruggekeerd en heeft een vertegenwoordiger van de ‘Times’ een onderhoud toegestaan. Zooals men hier verwachtte zijn zijne indrukken precies anders als die van Lord Northcliffe. Hij acht den toestand in Palestina niet gevaarlijk. Evenmin acht hij Palestina een arm land. Het heeft kapitaal noodig. Maar het biedt dan ook groote mogelijkheden. De Balfour-declaratie was geen fout. En de Arabieren zullen dat mettertijd wel zien. De Joodsche koloniën zijn een bewijs, dat de Joden voor den landbouw niet ongeschikt zijn. Ook de chaloetsiem hebben eenen goeden indruk gemaakt.

Men moet natuurlijk de waarde van dit alles niet overschatten. Lord Milner is heel kort hier geweest. En, in tegenstelling met Lord Northcliffe, heeft hij principieel niemand ontvangen. Van een enkele kolonie en een enkel chaloetziemkamp heeft hij den aardigen, curieuzen, buitenkant gezien. Of dit economisch-bruikbare opbouwvormen zijn, is een andere vraag.

De artikelen van mr Graves, den Times-correspondent, zijn tegengevallen. Haäretz rekent hem reeds onder onze tegenstanders, omdat hij is tegen een Zionisme met Staatsmacht in den Staat. Trouwens, Lord Eustace Percy, die voor eenige weken gesproken heeft in eene vergadering van Mizrachie te Londen, is nu ineens ook een tegenstander.

Op het oogenblik zijn Jean en Jérôme Tharaud hier. Men doet erg zijn best: autotochtjes van de Zionistische Commissie, thee bij Sir Herbert en Generaal Storrs; lunch bij Bentwich enz. Afwachten wat het wordt.

IV.

In de Arabische politiek zegeviert nu het stelsel van Kalvarisky: een aantal notabele Arabieren stoppen met geld en voordeeltjes, in het vertrouwen, dat het Arabische nationalisme geen echte volksbeweging is. Misschien in een volgend geslacht. Maar dan zijn wij door den moeilijken tijd heen.

Aan protesten van Arabische zijde ontbreekt het niet. Protest bij de Amerikaansche Regeering tegen Zionistische voorstellen van den Senator Lodge. Protest bij de Fransche regeering omdat Millerand en Poincaré dr. Weizmann wel hebben ontvangen en de Arabische delegatie niet.

Een curieus idee is den laatsten tijd opgekomen. Voor de Vredesconferentie heeft Weizmann de formule gegeven: ‘Palestina moet zóó Joodsch worden als Engeland Engelsch is’. Een formule, die ons niet enkel genot heeft berokkend. In den laatsten tijd worden wij echter meer verwezen naar Canada en Zwitserland als voorbeelden. En de extreme Zionistische ‘Jewish Chronicle’ verklaart geen bezwaar te hebben tegen eene verdeeling van Palestina in een Arabisch en een Joodsch deel, analoog aan Zwitserland.

V.

In de Organisatie geen nieuws. Veel reizigers. Wij hooren onophoudelijk van schatten, die gegeven, worden voor het Opbouwfonds. En hier is geen geld.

De binnenlandsche politiek rust. Sir Herbert heeft de voorgestelde organisatie der Joodsche gemeenten mede naar Londen genomen. Een staat in een staat wordt de Zionistische Organisatie niet. Men kan zeggen, dat bijna de geheele orthodoxie buiten den Volksraad staat. En onder die omstandigheden zal Sir Herbert den Zionistischen Volkraad zeker niet erkennen als vertegenwoordiger van de geheele Joodsche Gemeenschap.

Tot aan de onderteekening van het Mandaat hebben Oessiskin (= dagblad ‘Haäretz’) en de Sefardiem (= dagblad ‘Doar Hajom’) een wapenstilstand gesloten. Professor A.S. Yahuda te Madrid heeft het aanbod van lidmaatschap van de Zionistische Commissie afgeslagen. Men onderhandelt nu over een anderen Sefardischen candidaat.

VI.

In de Mizrachie is plotseling de crisis verscherpt. De uitgave van het Weekblad ‘Hator’ is gestaakt. De propagandist J.L. Fischman heelt ontslag genomen. Dr. Schönfeld, de inspecteur van het orthodoxe onderwijs, gaat naar Amerika geld maken.

De vorige week is te Jaffa eene vergadering gehouden om te komen tot reorganisatie van Mizrachie in Palestina. Aanleiding was de toenemende schending van de Sabbath en ander religieuse wetten in het openbaar.

De landelijke organisatie van Mizrachistische arbeiders heeft haar eerste jaarvergadering gehouden. Vertegenwoordigd waren ruim driehonderd leden. De voorzitter heeft zich erover beklaagd, dat er geen enkele ritueele arbeiderskeuken is. Op al het land van het Joodsche Nationaal Fonds werkt niet één enkele orthodoxe arbeidersgroep.

Er is den laatsten tijd wel eens beweerd, dat de geheele Mizrachie met al haar grooten omslag van ambtenaren hier niet noodig is. De zorg voor de scholen, de immigratie en de keukens zou men bij het officieele rabbinaat kunnen brengen.

Er is trouwens geklaagd over de onverschilligheid van het rabbinaat ten aanzien van een leeraar van het Joodsche gymnasium te Jeruzalem, die op Sabbath met een geheele klasse per spoor gereisd heeft.

VII.

Met den opbouw van het Land gaat het maar matig. Er zijn ongeveer vijftienhonderd werkloozen. De immigratie is zeer beperkt. ‘Haäretz’ had zelfs een zeer alarmeerend artikel: ‘Stopzetting der immigratie’. De laatste maand was het aantal immigranten bijna 800. Men zal de volgende maandcijfers moeten afwachten.

Van den arbeid der Brandeisisten merken we niets. Men spreekt over oprichting van hypotheekbanken en voorschotbanken. Maar we zien het niet.

Waar blijft Ruttenberg met al zijn kleine en groote plannen?

Verleden jaar is ons door dr. Hilkovitz verzekerd, dat in dit voorjaar zou worden begonnen met den bouw van de Universiteit. Nu hooren wij weder, dat een groep Amerikaansche artsen op weg is naar Jeruzalem om den bouw voor te bereiden. Men wil beginnen met de medische en chemische faculteiten. Maar 't Land wordt overstroomd met dokters en apothekers. Men kan dokters in overvloed krijgen voor een salaris van tien pond per maand. Een gewoon onderwijzer heeft meer. Er wordt getwijfeld aan de noodzakelijkheid van een Universiteit.

Er zijn van die kleine feiten, die spreken. Bijvoorbeeld: een chaloetz heeft verleden jaar van een instelling eene leening bekomen van ruim vijftien gulden. Hij heeft dat geld nu teruggegeven. En de couranten publiceeren dat feit als iets bijzonders.

En dit: er bestaat hier een organisatie van Palestinensische boerenzonen: ‘de Zonen van Benjamin’. Voorzitter daarvan is kapitein Alexander Aronssohn, D.S.O., van de bekende familie uit Zichron Jaäcob. Kapitein Aronssohn is langen tijd in Amerika geweest. Thans gaat hij zich te Londen vestigen als directeur van een theater. Vaarwel.

VIII.

Rondom. In Tunis onrust met den Bey en met extreme Jongtunesische elementen.

In Tripolis onrust tegen de Italianen.

In Syrië onrust tegen de Franschen. De officieele berichten zeggen, dat het niets is. Maar de reizigers zeggen het anders. De Transjordaansche stammen schijnen in beweging te komen en de Emir Abdoellah heeft ze niet aan een touwtje. Zelfs in Hedjaz wordt het onrustig. En wat zal Moestapha Kemal Pasja doen?

Wij hooren van muiterij in het Britsch-Indische leger.

Waarom zou het dan hier rustig blijven? De Mohammedanen schijnen van plan te zijn hunne winkels elken Vrijdag te sluiten. Daaraan is natuurlijk niets te doen. Alle Joden sluiten des Zaterdags. En de Christenen des Zondags. Maar de Mohammedanen hebben vroeger des Vrijdags nooit gesloten.

En het Mandaat?

IX.

Allerlei. De Klaagmuur weder door Arabieren bevuild.

Lezing van Norman Bentwich over Joodsche Idealen in de Christelijke Jonge-Mannenvereeniging.

Het gezin van Mendel Beilis emigreert naar Amerika.

Groote daling der landprijzen.

Verjaardag volgens het Joodsche Jaar van de aanvallen op Petach Tikvah en Chederah.

Het Feest van Nebi Saligh gaat rustig voorbij.

Nathan Strauss geeft duizend dollar voor de Mohammedaansche weezen.

Nieuwe bakkersstaking te Jaffa.

Een school voor Joodsche gidsen opgericht.

Staking in een meisjesschool te Jeruzalem.

En het Mandaat!