Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 249 Weder afwachten⁺

Wij wachten maar weder in een groote gelatenheid. Sir Herberts groote rede. Voorbij. Mr. Churchill's groote rede. Voorbij. Het Mandaat. Niet geteekend. Waarom niet? En wanneer wel? Weder afwachten. Wij moeten het nu doen met de plaatselijke politiek en met de politiek van de nabijgelegen landen: Egypte, Syrië, Kemalië, Mesopotamië en Indië.

De plaatselijke politiek. Sir Herberts Joodsche politiek. Zijn heengaan wordt blijkbaar door de Zionistische leiding als erger beschouwd dan zijn blijven. Vandaar, dat men hem, op commando, uit alle landen Joodsche betuigingen van vertrouwen zendt. Praag en Karlsbad zullen wel volgen. Behalve hier. De Joodsche Volksraad heeft veertien dagen geleden vergaderd. Zijn resoluties zijn in de Joodsche dagbladen gecensureerd. Maar het socialistische weekblad ‘Kontreis’ verschijnt zonder censuur en geeft alles. De Volksraad spreekt als zijne meening uit, dat de tegenwoordige politiek van de Palestinensische Regeering strijdig is met de Balfour-declaratie en de geheele Joodsche bevolking in gevaar brengt. De Volksraad dringt aan op spoedige onderteekening van het mandaat. Er moeten waarborgen in worden gebracht ten behoeve van de Joden, zoolang deze de minderheid in het land zijn. Eveneens bepalingen ten gunste van immigratie en verwerving van landerijen. Wat het voorgenomen parlement betreft: de Regeering heeft daarover nog bijna geen mededeelingen gedaan. Alleen zal zij vasthouden aan de Balfourdeclaratie en aan de immigratie van Joden, binnen de grenzen aangegeven door Sir Herbert in zijn rede van 3 Juni. Een aantal leden zijn tegen het geheele Parlement. Zij willen Joodsche en Arabische autonomie zelfstandig. Geen samenwerking. En geen hinder.

Het arbeiderslid J. Ben Zewi heeft ontslag genomen uit den Palestina-staatsraad als protest tegen Sir Herberts politiek. De Volksraad heeft besloten geen opvolger bij de Regeering aan te bevelen. Heel mooi. Maar waarom treden de twee andere Joodsche leden, Kalvarisky en David Yellin, niet af?

Wat de nieuwe keurpolitie betreft, Joden en Arabieren, de Volksraad heeft geen vertrouwen in Arabische agenten. Een Engelsche politie is beter. Is die niet mogelijk, dan zullen de Joden geen dienst nemen in het gemengde corps. Deze vergadering, waarin trouwens de linksche elementen zeer sterk in de meerderheid waren, is kras tegen Sir Herbert.

+ 26-7 1921 O., 5. Gedat. Jeruzalem 11 juli

II.

‘Kontreis’, dat deze week weder ‘Pinkas’ heet, heeft een merkwaardigen brief. Tijdens de zittingen van den Volksraad kwamen berichten in over nieuwe onrust te Jaffa. De Jaffaansche leden van den Raad vroegen daarop een kort onderhoud aan bij Sir Herbert. Deze wilde hun niet ontvangen. En zij schreven hem: ‘Twee maanden leven de Joden van Jaffa nu in eenen toestand van pogrom en van terreur. Er is geen veiligheid meer. Bijna elken dag opstootjes. De Regeering kan rust verzekeren, wanneer zij juiste, strenge maatregelen neemt. Maar de Regeering laat de opruiers hunne gang gaan. Er is nog altijd de onbetrouwbare Arabische politie.’

De weigering van Sir Herbert, de Jaffaansche Volksraadsleden te ontvangen, heeft weder velen verbitterd.

III.

De anti-Zionistische Arabische delegatie, die naar Europa zou gaan, is nog altijd hier. Sommige Arabische bladen beginnen al te mopperen over dat uitstel. Trouwens, wanneer de delegatie in Europa komt, zullen de Arabieren nog niet veel weten. Want de censor is van plan alles over de delegatie te schrappen. Uit Sir Herberts veranderde verhouding tegenover de delegatie, blijkt zijne opschuiving ten aanzien van de Arabische politiek. Eerst heette het, dat de Regeering het congres te Haïfa en de Delegatie niet zou erkennen, zoolang zij niet de Balfour-declaratie aanvaardden als een feit. Dit hebben zij niet gedaan. En toch worden zij erkend ongeveer als de Joodsche Deputaten-Vergadering en de Joodsche Volksraad. Sir Herbert heeft de Delegatie eenige dagen geleden ontvangen, en de censor heeft uitvoerige verslagen daarvan toegestaan.

Sir Herbert heeft gezegd, dat zijne groote rede van den derden Juni eerst door de regeering te Londen was gelezen en goedgekeurd. En daarbij zal de regeering blijven. Een reis naar Londen van de delegatie is dus niet noodig. Er komt nu een gekozen parlement, dat spreken kan in naam van de geheele bevolking. Maar de Balfour-declaratie blijft en de Joodsche immigratie blijft. De Delegatie zal in Londen niet ontvangen worden officieel als eene delegatie van eene erkende regeering. Maar dat wil niet zeggen, dat geene besprekingen mogelijk zullen zijn, ten einde misverstand te doen eindigen. Debatten over intrekking van de Balfour-declaratie zijn nutteloos.

IV.

En de rust, vraagt gij. De rust? Die is gematigd rustig. Wij voelen wel, dat het broeit. Het land is onveilig. Velen gaan niet gaarne des avonds op straat. In hare koloniën zit de Joodsche bevolking min of meer opgesloten. Groote georganiseerde aanvallen komen niet voor. Wel kleine. Twee Joden te Jeruzalem afgeranseld. Daders bekend, maar niet bij ons. Een jongen te Jaffa geschoten en gestorven. De dader gegrepen. In de dagbladen natuurlijk geen woord daarover. Maar ‘Kontreis’, gezegd ‘Pinkas’, heeft het verhaal van eenen ooggetuige. Jaffa blijft nog altijd de gevaarlijke plaats. De gouverneur is met periodiek verlof. En zijn plaatsvervanger schijnt sterker te zijn. Hij heeft gedreigd de haven van Jaffa gedurende een maand te sluiten, wanneer de havenwerkers niet iedereen landen, die een paspoort heeft. Of 't lang helpen zal? Er is nu ook wat scherper, en met succes, naar wapens gezocht. Toch voelen de Joden in de gemengde wijken zich onveilig. Honderden wonen nog in tenten te Tel-Aviv. De huizennood is geweldig. Men zal nu wel moeten gaan bouwen. Tel-Aviv verliest zijn karakter als luxe-tuindorp. Het wordt eene gewone, groote stad, met winkels en fabrieken, die eigenlijk nog verboden zijn. Het is al een burgerlijke gemeente.

Wij hooren, dat Sir Herbert last heeft gegeven den Sjeikh van Aboe Kisk, die den aanval op Petach Tikvah heeft geleid, te behandelen als een politieken gevangene. ‘Kontreis’ deelt mede, dat hij tien jaar heeft gekregen. Twee Arabische agenten beklaagd van moord op een Joodsch jongetje. Een vrijgesproken. Een vijf jaar.

V.

Immigratie is er nog niet veel. Honderd, tweehonderd misschien sinds Mei. Meer niet. De chef van het immigratie-departement bezoekt de centra der Chaloetziem (= pionieren) in Europa. Wat doet hij daar, behalve reeds gegeven visa intrekken? Er is geregelde emigratie, maar door de sluiting van Amerika veel verminderd. Het is niet de schuld van den censor, maar wij weten, dat het leven der duizenden chaloetziem onderweg wanhopig zwaar is.

Van opbouw van het land bemerken wij nu maar bitter weinig. Integendeel zijn te Jaffa fabrieken gesloten. Er is geen vertrouwen geen vrede en geen geld. Wij wachten maar weder af. Wat zal de Bestuursvergadering te Praag ons brengen? En wat het Congres te Karlsbad. In Amerika is de splitsing nu een feit. Brandeis heeft ontslag genomen als eere-voorzitter der Wereldorganisatie. Zijn aanhangers hebben hun eigen congres gehouden te Pittsburg en een nieuwe organisatie gesticht, waarvan Brandeis eere-voorzitter is, rechter Mack voorzitter, Jacob de Haas secretaris. Aanwezig waren ook prof. Friedenwald, vroeger leider van de Zionistische Commissie in Palestina en Robert Szold, lid van de Commissie de Lieme-Simon-Szold. Brandeis schijnt meer de aristocratie te hebben en Weizmann het proletariaat. Mrs. Fels, met het vele geld en de single-tax is pro-Brandeis. Peter Schweizer, met wien zij eenige maanden geleden hier was, pro-Weizmann. Op het oogenblik hooren we van beide Amerikaansche organisaties vele woorden en vele beloften. Wij zijn moede te lezen van al die schatten, die het Opbouwfonds (Keren Hajesod) gekregen heeft. Wij vragen: waar blijft dan al dat geld! Hier wordt niets gedaan wegens geldgebrek. Het heette, dat Brandeis tegen uitgaven voor het onderwijs was. Maar Weizmann en Oessiskin wilden geen beperking van het onderwijs. Nu hooren wij, dat de Organisatie slechts ongeveer 50,000 Pond wil geven, de helft van het vorige jaar. Men moet dus hier bezuinigen en meer uit de Bevolking zelf zien te halen. Het aantal scholen zal wel beperkt moeten worden, waarschijnlijk ten koste van Mizrachie. Er zijn twee kweekscholen voor onderwijzers. Eén algemeene en een Mizrachistische. Geen van de leerlingen, die dit jaar een einddiploma zal ontvangen, heeft het eerste jaar kans op een plaats. En dan spreekt men over een Universiteit. Prof. Einstein weet niet beter. Hij is een Dichter en nog bevangen door zijn Droom. Maar weet prof. Weizmann ook niet?

De huizennood is hier onbeschrijfelijk. Plannen genoeg. Wij hooren van eenen Amerikaan, die driehonderd Dunam (= 964 vierk. M.) grond heeft aangekocht, om daarop driehonderd huizen te bouwen. Maar hij is voorloopig naar Amerika teruggegaan. Wij hooren, dat de Rabbijn Teitelbaum directeur is geworden van een bouwmaatschappij met een volgestort kapitaal van twee millioen dollar. Van een gouden dollar valt een gouden spijker. Wij wachten maar weder af. Gisteren ontmoette ik een Joodschen werkman uit Tel Aviv, die van een maandelijksch salaris van 12 Pond voor de huur van één kamer 4 Pond per maand betaalt. Ook in de koloniën, met name Petach Tikvah, is een geweldige huizennood. De nieuwe Joodsche arbeiders wonen in de kolonie. Niet, gelijk de Arabieren in hun eigen dorpen. Wat dat worden moet? Maar weder wachten.

In Tel-Aviv hebben de Joodsche wegwerkers twist met den Joodschen Gemeenteraad. Ze hebben geweld gebruikt en sommige zijn veroordeeld. Precies wat ons ontbrak.

VI.

Rondom. In Egypte pakt de Regeering nu hard aan. De invloed van Zaghloel Pasja gaat elken dag achteruit. Zijn hoofdorgaan, de ‘Nizahm’ is voor zes maanden geschorst, wegens een artikel tegen den Sultan. De hoofdredacteur gevangen genomen. Men spreekt zelfs over gevangenzetting van Zaghloel Pasja zelven. Een van zijn voornaamste aanhangers, prins Aziz Hassan is verbannen. Voor de rust in Palestina is verzwakking van den anti-Engelschen Zaghloel Pasja goed. De politie heeft bolsjewistische plannen ontdekt, vooral in Opper-Egypte. Er zijn bommen gevonden te Caïro en te Port-Said. Er is iemand gevangen genomen, die misschien, de bekende bolsjewistische professor Zakki el Tserkessi is.

Transjordanië is rustig. De Franschen beweren, dat de aanslag op generaal Gouraud door Transjordaniërs is gepleegd.

Emir Feisoel te Bagdad als de nieuwe koning van Mesopotamië ingehaald.

En Kemalië? Nederlaag voor de Grieken. Bedreiging van Konstantinopel. Briand is toegevend. Beteekent het, dat Frankrijk Alexandrette zal afstaan en Aleppo? Geeft Engeland Mossoel op? Hier gelooft men niet, dat Frankrijk Moestapha Kemal winnen en behouden kan. Men ziet in Palestina en Syrië al uit naar Kemal Pasja als naar den nieuwen verlosser. Frankrijk heeft geen vriend in Syrië. En Engeland niet in Palestina. Veel hangt af van den steun, dien Moestapha Kemal van Rusland ontvangt. En ook, wat wil en wat durft de Emir Feisoel in Mesopotamië en de Emir Abdoellah in Transjordanië? Als Kemal Pasja, gesteund door Rusland, het met de beide Arabische prinsen eens wordt tegen Engeland en Frankrijk, dan brandt Voor-Azië. In ieder geval krijgt Frankrijk last. ‘Beter Turksch dan Fransch’ heet het daar in Syrië. En wat zal in het onrustige Afrika-Azië worden van het Joodsch Nationaal Tehuis in Palestina?

Maar veel praten. En maar veel twisten. En verder maar afwachten.