Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 208 Bischoem el Hawa/een reisje naar Zuid-Palestina (6)⁺

Wij zullen dus een bezoek gaan brengen bij sjeikh Chmed il Soefi, den waarnemenden chef van de Terabin-Arabieren, die het groote gebied bezetten van Berseba naar de Egyptische woestijn. Gisteren is sjeikh Chmed in den molen gekomen, waar wij onderdak, Arabisch brood, soep en aardappelen hebben gevonden. Hij is het laatst gekomen. Maar wil toch het eerste malen. Was hij geen sjeikh, het ware een dwaasheid dit te verlangen. Nu hij een sjeikh is, wordt het hem toegestaan. Een ander moet dan maar wachten. Vele wachters liggen voor den molen in de straat onder den grooten maneschijn. Zij rooken vele sigaretjes. En zij knappen kleine, groene nootjes, die uit Damascus komen. De sjeikh is natuurlijk héél dankbaar, dat hij, die het laatst is gekomen, toch het eerst heeft mogen malen. Wij moeten hem beloven, dat wij zeker zullen komen. Hij drukt ons óók de hand. Niet zoo maar slordig en losjes, zooals wij dat doen. Neen. Worden de handmuizen stevig tegen elkaar gedrukt. De eene duim om den ander geslagen. Elkander aanzien en vele goede woorden spreken.

+ 18-2 1921 A., 5. Gedateerd Berseba 21 jan.

II.

Wij zullen dus gaan. Niet als ruiters. Maar met den wagen. De zwarte Hadj Achmed, die héél vet en héél lui wordt. Hij zegt, dat hij ziek is. Als wij vragen: ‘welke ziekte?’. Zegt hij: ‘ik ben koud’. Te Berseba, overdag! Meyer, de molenaar, gaat mede. En Abdoel Salaäm. Hij heeft geen pijn in zijn voet, en hij behoeft ook niet te rijden, ofschoon het toch Vrijdag is. Dan heeft hij zeker een paard in de gedachten! Abdoel Salaäm kent in geheel Palestina de paarden, zooals wij in ons land de dichters kennen. Ja, beter. Wij komen een mooi, bruin paard tegen. ‘Familie van onzen ‘Jimmy’, zegt Abdoel Salaäm: ‘ibn-ammoe’, de-zoon-van-een-oom-van-vaderszijde. Het paard van Hussein Effendi Aboe Derwisch is weder familie van een van onze twee paarden. Wij hopen ook een bezoek te brengen bij de moeder van Jimmy.

De paarden en den wagen hebben wij, hier naast den molen in de khan. Vele malen op een dag gaat Abdoel Salaäm naar de paarden kijken. Zij werken weinig. En zij eten veel. Bischoem al Hawa. Het is altijd héél druk in de khan, vooral op den marktdag. In het midden legeren de kameelen. Onder de afdakken staan de paarden. De koetsiers slapen in hunne wagens. Zij houden beurt om beurt de wacht. Want de dieven zijn overal. De mooie, verstandige ezeltjes staan overal. Zij krijgen weinig. En eten soms tersluiks uit de bakken van de paarden. Alle omstanders prijzen onze paarden. En wij prijzen alle paarden van alle omstanders. Het zou niet anders passen. Abdoel Salaäm vertelt, dat er iederen dag menschen in de khan komen, om zijn paarden te koopen. Maar hoe kan hij ze verkoopen? Hij is toch niet voor zaken uit! Maar voor het genoegen van zijn vriend.

III.

Het zou niet passen, dat wij zonder geschenken zouden komen bij den sjeikh Chmed il Soefi. Bij Pinchas, den winkelier, koopen wij dus mooie roode wafels, zoete bonbons, gekleurde bonbons, fijne ongebrande koffie en een half blik biscuits van Huntley & Palmers. Samen wel voor drie en tachtig piasters. En dan rijden wij het vrije veld in. Woestijn is dit niet. Er is overal gezaaid. Maar schraal. De Arabieren hier bemesten niet. Als het niet regent, is alles verloren. Zij durven zooveel niet te wagen. Weinig werk. Weinig waag. Weinig winst. Meyer, de molenaar, weet den weg ongeveer. En de rest zullen wij wel vragen. De paarden draven over het vlakke land, waar zoo ver als wij kunnen zien, geen boom bestaat. In de verte lage heuvelen, waar de tenten moeten zijn van den grooten sjeikh.

Wij hebben gevraagd. Langs de bron. Over deze heuvelen. En daar zullen wij de herders van den stam vinden. Inderdaad. Waar het gras groeit staan de sloome kameelen te kauwen, en zij kauwen weer. Groote schapen gaan met hunne lammeren, en de geiten ook met hunne kleintjes. De herders van den stam blijken een stel schooiertjes te zijn. Bedekt met een ongelooflijke vereeniging van vodden en lompen. En daarover dan in eens een fijn bewerkt lamsvelletje. Een heeft zijn haar in twee lange staartjes gevlochten. Wij geven den schooiertjes koekjes en bonbons. En vragen ze natuurlijk naar hunne vaders. Zij blijken zoontjes van sjeikhs te zijn. Zeker zullen zij ons gaarne den weg wijzen naar de tenten. Meerijden hoeven zij niet. Zij houden ons wel bij. En krijgen weder koekjes en bonbons. Min Allah. De zorg voor de kameelen, geiten en schapen hebben zij aan schooiertjes van minderen rang overgedaan.

IV.

De tenten vallen nu wel tegen. Ik heb voor de Arabieren gedacht aan een tent als onze soldaten. En voor den sjeikh aan een konings- of keizerstent in het klein. Zonder bedenken heb ik ook gedacht aan den Joodschen Tabernakel. Kostbare geweven tapijten. Een mooie bonte droom. Maar de tent van den Sjeikh der Sjeikhen van Berseba, is niet meer dan een lang, laag afdak. Van voren geheel open. Gebouwd van een dik, ondoordringbaar doek, dat de vrouwen maken van kameelenhaar. Wij worden ontvangen door sjeikh Chmed il Soefi en sjeikh Djadoeng il Soefi. Neven en zeer aanzienlijk. De eigenlijke groote sjeikh Hadj Achmad il Soefi is niet in de tenten. Hij woont aan den terugweg in een soort spelonk Mengorat Soefi, waar het in den winter warmer is. Wij zullen terugrijdend hem gaan bezoeken.

Er worden nu groote, mooie tapijten in de tent gebracht, om op te zitten. En zware, zachte, kussens om op te steunen. Want de sjeikhs Chmed en Djadoeng zijn rijke, aanzienlijke menschen. Abdoel Salaäm heeft zijn schoenen al uit gedaan. Hij hurkt keurig met de groote teenen tegen elkander. Och, hoe stumperig hurk ik neder. En ik kan mijn teenen maar niet netjes tegen elkander krijgen. Rondom ons hurken alle bewoners. Waardige, mooie mannen. Met zwarte baarden. De vrouwen zien wij niet. Maar wij hooren, dat zij telkens achter ons komen kieren door den doek die de tent in tweeën verdeelt. Abdoel Salaäm heeft het héél druk met den sjeikh Djadoeng over onze paarden. Hij zweert, dat hij ze nooit verkoopen zal, omdat mijn hart dan breken zou. Sjeikh Djadoeng wil het eene paard gaarne hebben. ‘Goed’, zegt Abdoel Salaäm, ‘als wij in Jeruzalem zijn’. Ik voer een lang gesprek met sjeikh Chmed. Het is héél gemakkelijk een lang gesprek met den sjeikh Chmed te voeren. Meestal zegt men niets. De groote sjeikh rookt. Ik probeer mijn groote teenen tegen elkander te krijgen. Het gesprek is zóó:

‘Kif ente?’ (Hoe zijt gij?)

‘Chamdillah, mabsoet.’ (God zij geloofd, tevreden.)

Hierop past maar één antwoord. En dat is eenvoudig: ‘chamdillah’.

Men kan dan weder héél lang zwijgen, Rooken. Zijn teenen tegen elkander aan leggen. En weer beginnen. ‘kif ente’.

V.

Wij krijgen natuurlijk ook koffie. Er wordt een vuur gestookt van takken en van mest. De koffie wordt gebrand. En dan gestampt. Dat gaat mooi en plechtig door een man van minderen rang. Maar toch geen dienaar. Een zware vijzel en een zware stomper. Hij stampt een maat. En regelmatig slaat hij den koperen stamper tegen den koperen kant van den vijzel. Een muziek. Die verklinkt over al de wijde landen van Berseba. Allen hooren, dat er gasten zijn. En dat de koffie wordt gebrand en gestampt.

Als wij een fijntje koffie hebben gedronken, komen wij met onze geschenken: de koffie, de koekjes van Huntley & Palmers, de zoete bonbons, de gekleurde bonbons. Sjeikh Chmed neemt alles in beslag Maar hij werpt ieder eerlijk zijn deel toe. Een meisje van drie jaar komt binnen om in haar rokje het deel te halen voor de vrouwen. Zij is de dochter van sjeikh Chmed. En zij is verloofd met den zoon van sjeikh Djadoeng, die al zes jaar is. Over tien jaar gaan zijn trouwen. Ik zou den kleinen bruidegom van zes jaar wel eens willen zien. Maar hij hoedt het kleinvee zijns vaders héél ver van de tenten. Dus troost ik mij maar met de strengeltjes van het schooiertje, wiens vader een groote sjeikh was. Maar hij is jong gestorven. Meskien! Sjeikh Chmed is nu zijn beschermer. Hij kust hem met een groote tederheid op zijn donker kopje.

Sjeikh Chmed vertelt nu groote en belangrijke dingen. Hoe zéér zij den Mandoub il Kebir (gij zoudt eenvoudig zeggen Sir Herbert Samuel!) wel achten. Hoe mooie geschenken zij zijnen zoon gegeven hebben bij diens huwelijk. En dat hij, sjeikh Chmed, die mooie geschenken heeft mogen overhandigen. Alle omhurkers hooren dit verhaal met achting en aandacht aan. Allah is groot!

VI.

Op den terugweg rijden wij dus aan bij den Sjeikh der Sjeikhen van het geheele district Berseba. In den tijd van de Turken was hij een gevreesd man. Hij had den titel van Pasja. Hij heeft Djemal Pasja afgeraden een aanval op het Kanaal te doen. En toen Djemal Pasja die toch heeft gedaan, heeft hij gezegd: ‘Gij hebt geen verstand.’ Geen wonder, dat Abdoel Salaäm hem acht. Hij heet Achmed il Soefi. En daar hij in Mekka is geweest, noemen wij hem Hadj. Hij moet schatrijk zijn. Duizenden Dunam land. Veel schapen, geiten en kameelen. Wij vinden den ouden sjeikh in een groot hol, de Spelonk der Soefi's. Het hol is heel groot. En dient ook tot toevlucht van het vee. Verleden jaar, toen de sneeuw zelfs tot Berseba is gekomen, zijn alle Terabin-Arabieren in dit hol gevlucht. De sjeikh zit op een oud kameelenzadel. Hij rookt tabak uit een lange, rechte, Arabische pijp. Met een mooien steenen kop. En zoo den heelen dag. Hij is een vriend van Abdoel Salaäms vader geweest. En zegt dus ‘mijn zoon’. Als wij terugrijden zegt Abdoel Salaäm, dat hij dezen sjeikh volstrekt niet acht. Zóó rijk zijn. En dan wonen in een hol. Geen lekker eten. Geen mooie kleeren! Een dwaas.

Vrijdagmiddag al, wanneer wij thuis komen. Wij zullen den Sabbath over nog te Berseba blijven. En Zondag afrijden naar eene stad, die ik u niet noemen wil, voor wij zijn aangekomen. Maar vóór de Sabbath begint moet ik nog een mooie briefkaart schrijven aan den kleinen zwarten Fouad, die ons heeft beloofd, dat hij altijd bedroefd zal zijn, zoolang wij weg zijn! Het adres op een briefkaart aan den kleinen, zwarten Fouad is zóó: ‘Van Berseba naar Jeruzalem. Aan den kleinen zwarten Fouad, per adres Abdoel Salaäm Effendi. Birket Mamilla.’

Een goede Sabbath!