Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 158 In afwachting⁺

Het leven is hier hard. Wij zijn ook hard geworden. Wij vragen geen congressen, geen maaltijden, maar daden in Palestina. Bijna drie jaar na de Balfour-declaratie. Wat is gedaan? Wij spreken elkander drie jaren na San-Remo. Toch voel ik me heden verteederd. Herbert Samuel komt, de eerste Joodsche Gouverneur na eeuwen. Wij wachten. Uiterlijk is alles rustig. De Arabieren hadden wel wat voorbereid. Maar 't is uitgekomen. Een aantal gearresteerd. Zes administratief naar Akko gezonden. Een politie-agent des nachts vermoord. Men zegt: een dubbele spion.

Wij denken, dat Samuel gematigd zal zijn. Hij heeft het voortdurend gezegd: dat hij komt als Engelsch ambtenaar en dat hij rechtvaardig zal zijn, zonder neiging naar welke zijde ook. Een belangrijk interview van Weizmann in het Handelsblad van 17 Mei. Ik twijfel of Samuel de ‘vijf en tachtig procent Levantijnsche gladderiken’ uit de administratie zal ontslaan. Of de Engelsche officieren ‘tweede en derderangslieden, eerlijk genoeg en met de beste bedoelingen bezield, doch van het whiskey-soda drinkende slag’. De militaire gouverneurs zijn gebleven. Ook de zeer anti-joodsche gouverneur van Haïfa. Hij had reeds ontslag gevraagd. Maar is op die aanvrage teruggekomen. Naar gezegd wordt op aandringen van Samuel zelven.

Hij zal gematigd zijn. Naar mijne meening terecht. Maar 't kan voor ons moeilijk worden. Wij kunnen ons te Londen over iedereen beklagen, behalve over Samuel. Mr. Landman is voor enkele weken hier, de secretaris van de Zionistische organisatie te Londen. Hij heeft het gezegd: geen kritiek op Samuel. Het eene Hebreeuwsche dagblad ‘Doar Hajom’ sluit zich daarbij aan. Het was altijd een beetje de hofcourant, onverschillig wie het hof hield. Het tweede dagblad: ‘Haäretz’ spreekt al de vrees uit, dat de immigratie te zeer zal worden beperkt.

Het is nog rustig. En ik denk, dat er geene groote onrusten zullen zijn. Er is een bom gevonden bij de Jaffapoort. En in de dorpen rondom heeft de regeering wapens opgegraven en ingepikt. Ach, en uit diezelfde dorpen rondom hadden de sjeichs sympathiebetuigingen gezonden met het Zionisme. Hield Engeland niet een groote militaire macht, dan bleef er geen Jood in het Land in zijn leven. Er komt eene bezetting van 22.000 man. En dat is, zegt men, goed genoeg.

+ 21-7 1920 A., 5. Gedat. Jeruzalem 30 juni

II.

Samuel en zijn civiel bestuur. Zal nu de Joodsche Constituante bijeen mogen komen? En zullen dan de Arabieren verlof krijgen voor hun anti-Zionistische Palestina-congres? Het enthousiasme voor de constituante is zeer verminderd. Het aantal leden is veel te groot. Meer dan twee honderd vijftig. Men wil dat bezwaar ondervangen door een vaste commissie, waarin elke tien afgevaardigden één lid mogen aanwijzen. Ook is het peil van de afgevaardigden laag. Geen wonder: algemeen mannen- en vrouwenkiesrecht boven twintig jaar en één afgevaardigde op elke tachtig stemmen. In Duitschland is dat: op elke zestigduizend stemmen.

Men zal misschien wachten tot het congres te Londen voorbij is. Congressen genoeg. Speeches en feesten. Wij vragen daden in Palestina. De opbloei van het Zionisme heeft een kostbaar, hatelijk en schadelijk soort menschen doen ontstaan. De reizigers in Zionisme. Zij gaan in twee richtingen. Van buiten naar het Land en van het Land naar buiten. Dat kost schatten aan onze algemeene en bijzondere organisaties. Budgetten worden bij ons niet gepubliceerd. Maar een kind kan zien, hoe het geld gaat. Ieder oogenblik lezen wij in de courant van menschen, die van plan zijn zich persoonlijk op de hoogte te stellen. Niets ijdelers en gemakkelijker dan dat. Geen werk. Geen verantwoordelijkheid. Speeches en feestelijke ontvangsten. Naar huis en Palestina-specialiteit.

Bijvoorbeeld het Londensche Congres. Na de Paaschdagen heeft de Jeruzalemsche Joodsche Raad drie afgevaardigden naar Londen gestuurd om de Engelsche regeering in te lichten, ofschoon Weizmann zelf al op weg was. Zij waren R. Jacob Meïr, gewezen Haham Baschi van Saloniki, de schrijver Rubeni en David Jellin. Welnu, na drie maanden zijn ze nog in Europa. Jellin. Een door en door goede, maar door en door zwakke man. Hij spreekt prachtig Hebreeuwsch. Een van de troetelkinderen van de partij der partij-loozen. Directeur van de kweekschool. Voorzitter van den Raad der Jeruzalemsche Joden. Vice-voorzitter van den gemeenteraad, van den taalraad, van de vereeniging Pro-Palestina, enz. Laat alles in de steek voor een pleizier-reis naar Europa, nadat hij verleden jaar daar ook al maand in maand uit is geweest. Eveneens naar Europa is gegaan: J. Mejuhaz, hoofd van eene groote jongensschool, leeraar aan de kweekschool, vice-voorzitter van den Raad der Jeruzalemsche Joden, lid van den Taalraad, van Pro-Palestina, enz. Eveneens dr. Mossinsohn, directeur van het gymnasium te Jaffa. IJdelheid en gemis aan werklust en plichtsbesef, die ons tot een débâcle in ieder opzicht zullen voeren.

III.

De duurte, o, de duurte. Lage valuta in vele landen met Joodsche bevolking. En een nijpende duurte hier. Er is dit jaar nog wel een goede oogst. Toch is de tarweprijs gestegen tot 16½ Piaster de rotel, dat is twee gulden de 3 K.G. Koning Feisoel heft een uitvoerpremie op het Transjordaansche graan. Plotseling is trouwens de prijs weder ingezakt. Er is een groote huizennood. De hotels en pensions worden bij den dag duurder. En wat zal het zijn als immigratie en tourisme aanvangen. En niet klein. Een hotelhouder hier kreeg een aanvrage voor duizend Amerikaansche Joden tegelijk. Vergeleken prijzen met vóór den oorlog: meel viermaal, vleesch vier tot vijf, eieren drie tot vier, suiker vijftien, petroleum twee tot drie, melk vier tot vijf, boter tien en aardappelen drie tot vier maal zoo duur.

Natuurlijk, dat alle salarissen geweldig moeten worden verhoogd. Over de onderwijzers-salarissen heb ik u reeds eerder geschreven. Een nieuwe regeling is door den Opvoedingsraad voorgesteld, waarmee de Organisatie wel accoord zal gaan. Aanvangssalaris 15 Pond. Na twee jaar verhooging van 25%. Daarna drie driejaarlijksche verhoogingen van 15% van het grondsalaris. Zoodat het maximum 70% boven het minimum is of wel ruim 25 Pond, dat is ongeveer ƒ310 per maand. Bovendien krijgt een gehuwd onderwijzer drie pond per maand voor zijne vrouw. En eene gehuwde onderwijzeres voor haren man, mits hij zelf niet verdient. Eerste kind: drie pond, tweede kind twee pond, verder een pond per kind. Voor inwonenden en behoevenden vader, moeder of zuster één pond. De marge voor hoofden van scholen bedraagt van 10 tot 30%, in verband met grootte en soort van school. De salarissen van leeraren zijn hooger. Alles is veel duurder. En het geheele budget bedraagt 234.000 pond, alles inbegrepen.

En nu maar weer afwachten. Ik hoor, dat gisteren de Engelsche vlag op den Olijfberg is geheschen, al is er nog geen vrede met Turkije. In de Arabische club ‘Muntada’ is het gisteren boos toegegaan. Maar wat kunnen zij doen? Laten wij nobel zijn en wel bedenken, dat onze vreugd hun leed is.

De negentien leden van de Joodsche Zelfweer, die in Akko gevangen zaten, zijn vrij. Men zegt gratie. En geen revisie, gelijk zij hadden gewild. Jabotinsky blijft nog gevangen. Maar wie weet, wat Herbert Samuel doet.

IV.

En de buren? Wat doet Moestapha Kamil Pasja? Eerst heette het, dat hij zich zou vereenigen met de Bolsjewiki en de Arabieren tegen Frankrijk. Nu heeft hij wapenstilstand gesloten met de Franschen en vreezen de Arabieren, dat Syrië Turksch zal blijven onder een Fransch oppergezag.

En Feisoel? Men zegt, dat Italië hem als koning wil erkennen en een gezant zenden naar Damascus. Zijne regeering gaat moeilijk. Geen soldaten. Zij deserteeren. En geen geld. De Syrische leening gelukt niet, al helpen de rijke Syriërs in Egypte mede en al krijgt men voor ieder ingeschreven pond ook een maat regeeringsland. Onlangs heeft Kalvarisky den koning te Damascus bezocht, naar verluidt om eene geldleening van den Franschen Baron De Rothschild te regelen. Als 't waar is.

De aanvallen van Arabieren op Joodsche nederzettingen in Galilea duren voort. Is Feisoel daar onschuldig aan? Geklaagd wordt, dat de Engelsche ambtenaren zeer slap zijn in het opsporen en bestraffen van roovers en moordenaars. De Franschen zijn kras opgetreden tegen den stam der Metulliem, die gebrand, geroofd en gemoord hadden in Christendorpen bij Tyrus en Sidon. Kemal Bek, het hoofd der Metulliem is aan de Franschen ontsnapt, maar in handen gekomen van de Engelschen bij eene poging over den Jordaan te komen.

En ineens, van de week, is Emir Zed, de broeder van Feisoel, door het bewind in Damascus benoemd tot stadhouder van Zuid-Syrië, vroeger geheeten Palestina. Voor het geval Engeland dit nog loslaten zou. Maar de moeder van Zed heeft hem getelegrafeerd naar Mekka te komen, omdat zij hem in zoo lang niet heeft gezien. Gelukkig dat Herbert Samuel voorloopig hier is.

En het vrouwenkiesrecht. In Syrië is daarover nu een strijd uitgebroken. Er zijn natuurlijk felle tegenstanders. Er is een vereeniging opgericht ‘Tegen de vrouw’, wier leden ook alle vrouwen met vuil werpen, die in Europeesche kleederen gaan.

En de Belladia, gezegd de gemeenteraad. De nieuwe is blijkbaar even anti-joodsch als de oude. De Raad der Jeruzalemsche Joden heeft nu een ultimatum gezonden. Er wordt gevraagd: erkenning van het Hebreeuwsch als officieele taal en benoeming van Joden in alle vacaturen van gemeente-ambtenaar tot zij de helft der plaatsen hebben bezet.

Jellin heeft een telegram uit Europa gezonden: ‘als de gemeenteraad een leening wil sluiten, dan weet hij het geld’. Welk een gelukkigen tijd gaan wij tegen.

En ineens het laatste nieuws: de regeering heeft het besluit tot invrijheidstelling der Negentien te Akko opgeschort. Wie? Wat? Hoe? Waarom? Afwachten!