Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 152 Onze dagen⁺

Wij. De Engelschen. De Arabieren. Maar wij zelven natuurlijk in de eerste plaats.

Wij. Wat beteekent San Remo? Positief weinig. Eene herhaling van de Balfourdeclaratie. Maar toch negatief: een bewijs, dat wij niet Poolsch zullen worden overgeleverd aan den Emir Feisul. Ook, dat de beslissing niet langer zal worden uitgesteld. Wij zijn aan een gevaar ontsnapt. Maar gewonnen, positief, is niets. Onze grenzen? Onze verhouding tot de mandaatmogendheid? Onze gouverneur-generaal heeft voor de aanzienlijken van Jeruzalem de beteekenis van ‘mandaat’ en ‘Joodsch Nationaal Tehuis’ uiteengezet. Er is niet meer overgebleven dan gematigde emigratie onder Engelsche contrôle. Terecht heeft de Jewish Chronicle hierop gewezen en meer détails gevraagd.

Intusschen blijft men hier opgetogen. Waarschijnlijk omdat men beseft aan welke gevaren wij ontsnapt zijn. De Bevrijdingsweek zal hier finantieel zeker slagen. Jeruzalem moet nog beginnen. Jaffa heeft reeds bijna vijf en twintig duizend pond opgebracht. Talrijke ambtenaren staan van hun smal salaris niet minder dan een maand af. Toch vrees ik, dat het nog lang zal duren, eer hier een honderdduizend zichzelf-onderhoudende nieuwe bewoners zullen gekomen zijn. En die niet weder het land verlaten.

+ 18-6 1920 A., 13. Gedat. Jeruzalem 1 juni

II.

De verkiezingen voor de constituante. Al is de vergadering verboden, de verkiezingen zijn toch wel belangwekkend geweest, als machtmeter voor de verschillende partijen. Typisch, dat zoovele bekende intellectueelen niet gekozen zijn. Ze hebben de partij-stemmende massa niet achter zich.

Gekozen zijn: 253 candidaten. Internationale arbeiders-partij 68. Nationale 44. Het blok van Sefardiem, Jemenieten en Bokharen 71. Mizrachie 7. De Sefardiem, Jemenieten en Bokharen hebben zonder onderscheid van politieke richting hunne beste mannen gesteld. Daarbij ook leden van Mizrachie. Maar die staan natuurlijk niet onder Mizrachie. Een systeem als de Sefardiem gevolgd hebben is trouwens eene politieke onmogelijkheid. Intusschen becijfert onze betaalde propagandist, dat er 60 Mizrachisten gekozen zijn. De waarheid zal ook deze bewering wel achterhalen. Zooals de beweringen van dien propagandist te Amsterdam over den bloei van het Mizrachistisch onderwijs achterhaald zijn door de komst van de Rabbijnen Horowitz en dr. Auerbach. De harde waarheid is deze: dat Mizrachie hier alles verwaarloost, behalve de salarissen van enkele propagandisten. De beide socialistische partijen hebben ieder een goed weekblad en een goed maandblad. De Mizrachie heeft niets behalve een zwaar-betaalden secretaris, die vast medewerker is aan een der beide socialistische maandbladen.

Er is over het algemeen goed gestemd. Het minst in de groote steden, waar de orthodoxie zich deels heeft onthouden. Op twintig plaatsen zijn alle stemgerechtigden, man en vrouw, opgekomen. Meest socialistische arbeiders-nederzettingen. En deels gelegen in het gebied, dat voortdurend wordt aangevallen door Bedouienen van over den Jordaan. Wel een bewijs, dat de onzen niet gebogen of gebroken zijn.

III.

Jabotinsky en de negentien anderen. Nog steeds te Akko gevangen op het fort. ‘Ziedaar ons Joodsch-Nationaal Tehuis’, smaalt een van de couranten. De Zionisten doen alles om hunne bevrijding te verkrijgen. Wij meenden, dat alles reeds in orde was. Maar er schijnt nog tegenstand te zijn. Trouwens, men zal dan de Arabische veroordeelden ook wel moeten vrijlaten. De regeering wil de Arabieren, terecht, niet grieven. De gouverneur-generaal Sir Louis J. Bols heeft enkele hunner aanzienlijken bij zich genoodigd en bij die gelegenheid heeft de Groot-Mufti de Engelsche ridderorde weder aangenomen, die hij eerst aan de regeering teruggezonden had.

En wij leven in afwachting. Geruchten genoeg. Herbert Samuel Gouverneur-Generaal. Leon Simon een zijner voornaamste medewerkers. Kapitein Aronsohn D.S.O., hoofd van de politie in het geheele land. De gouverneur van Haïfa heeft ontslag genomen, omdat hij onder het nieuwe bestuur de verantwoording niet aandurft. Bericht was ook de ontslagaanvrage van generaal Storrs, den gouverneur van Jeruzalem. Maar ik geloof dat niet.

Wij hopen op eene ruime, gezonde immigratie. Intusschen heeft er uit geheel Syrië en Palestina een groote emigratie plaats. Meest naar Amerika. Duizenden en duizenden. Bijvoorbeeld: in het tweede halfjaar van het vorige jaar emigreerden uit Jeruzalem honderd gezinnen. In dit jaar reeds driehonderdveertig, waarvan honderdvijftig Joden.

IV.

De Engelschen. Het gaat alles weer zóó gewoon alsof er geen Balfourdeclaratie en geen San Remo bestonden. De couranten staan onder censuur en alles wordt geschrapt wat onaangenaam is voor de tegenwoordige administratie. Bijvoorbeeld uit interviews van dr. Weismann. Onlangs verscheen het weekblad van de internationale socialistische partij met vijf witte bladzijden aan het begin. Gecensureerd op de titels na: ‘Akko’ en ‘Genade’.

En in Jaffa is een winkelier lastig gevallen die portretten van Jabotinsky had uitgestald.

De onderzoekingscommissie, door Lord Allenby gezonden, is ongeveer klaar met haar onderzoek. Meer dan vijftig getuigen zijn gehoord. Ook de Groot-Mufti en Generaal Storrs.

Ook dr. Eder, hoofd van het politieke departement van de Zionistische Commissie. Hij heeft verklaring afgelegd omtrent de stelselmatige tegenwerking, die de Zionistische Commissie steeds van de locale administratie heeft ondervonden. Gedeeltelijk is de verklaring van dr. Eder in besloten zitting afgelegd.

Maar de aardigste getuige, dat is nummer twintig geweest. Er is voortdurend sprake geweest van een jongetje uit Hebron, die de bedevaartgangers aan de Jaffapoort heeft toegesproken. Welnu, dat jongetje, oud elf jaar, is behoorlijk onder eede gehoord. Het jongetje heet: Abd el Raheem Ameenh Ha-mouni. Het moet wel een zelfbewust jongetje zijn. Hij heeft onder anderen verklaard als volgt: ‘Ik ben er aan gewend in school speeches te houden. Ik heb mijn speech zelf opgeschreven en aan den Officier van Justitie gegeven. Niemand heeft mij gevraagd een speech te houden.’ Inderdaad. Maar is dit niet een jongetje, dat verdiende een der onzen te zijn!

Natuurlijk is de verhouding tusschen de Zionistische Commissie en de Administratie nu dubbel slecht. Overmorgen is het des Konings verjaardag. Men mag benieuwd zijn naar de speeches op de officieele recepties en vooral naar de bezoekers.

Eene slechte verhouding. Wij wachten nu maar op het burgerlijk bestuur. Ik geloof niet, dat het zoo spoedig komen zal en zoo heel veel beter zal zijn. Het beste is voor ons: eene sterke Joodsche autonomie, onafhankelijk van de gunst en de ongunst van een steeds wisselend bestuur. En vooral: los van Egypte. Direct onder Londen. Anders worden wij nog als natives behandeld.

Eene slechte verhouding. In de eerste dagen van de onrust werd beweerd, dat vijf soldaten van het Joodsche legioen eenen aanslag hadden gepleegd tegen den Groot Mufti. Ze bevonden zich in den tuin, maar zijn voor den zoon van den Groot-Mufti gevlucht. Ieder, die deze zoon van den Groot-Mufti kent en vijf Joodsche soldaten, was overtuigd, dat het geheele verhaal een verzinsel of een Arabisch provocatie-spel betrof. Maar generaal Bols heeft Oessiskin eenen brief geschreven, waarin hij de meening uitsprak, dat de aanslag werkelijk door Joodsche soldaten was gepleegd. Hij verzocht de Commissie hem te helpen bij de opsporing, teneinde te doen uitkomen, dat de Commissie niet solidair is met moordenaars. De Commissie heeft daarop geantwoord, dat zij geen detective-bureau zijn en dat de Regeering goed zou doen de hand te leggen op Arabische dieven, brandstichters, verkrachters en moordenaars.

V.

De Arabieren. Onze nieuwe diplomaten Weismann en Sokolov hebben van de oude diplomatie al de ondeugden overgenomen. Geheimzinnigheid en onoprechtheid. Openhartigheid en steun op de geheele Joodsche volkskracht was heel wat beter. Onze diplomaten beweren in interviews, dat de Arabieren en de Joden elkander waardeeren en achten. Terwijl ieder kind weet, dat het niet waar is. Men zegt, dat de Arabische en de Zionistische delegatie te San Remo met elkander hebben gegeten. Uit Damascus is daartegen reeds woedend geprotesteerd. En de vertegenwoordiger van Koning Feisul op de Vredesconferentie sprak zijn vertrouwen uit, dat de beslissing van San Remo niet definitief was. Hij was tegen de scheiding van Palestina en Syrië en tegen iedere bijzondere positie van de Joden in Palestina. Misschien was dit het best: een groot Arabisch rijk Mesopotamië, Syrië en Palestina onder gezamenlijk mandaat van Engeland en Frankrijk. Smakelijk eten te San Remo. Koning Feisul heeft te Damascus precies hetzelfde gezegd. Gaat hij wel naar Europa? Gaat hij niet naar Europa? Hij heeft een nieuw ministerie. Meer extremist, meer nationaal, meer anti-Fransch dan het vorige. Wij hebben het programma in een van de Joodsche dagbladen kunnen lezen. In het andere was het deels gecensureerd. De wonderen der censuur.

Overigens blijft het in het land onrustig. Bedouienenbenden hebben Christendorpen bij Tyrus en Tiberias aangevallen en honderden bewoners gedood en verdreven. De vluchtelingen zijn door Joodsche bewoners liefdevol geholpen. Liefde met of zonder politiek? Wij hopen natuurlijk, dat deze dingen scheiding zullen brengen tusschen de Christelijke en Mohammedaansche Arabieren. In Haïfa is eene vereeniging opgericht van Christen-Arabieren, die toenadering zoekt tot de Zionisten. En een Arabisch blad te Jaffa is plotseling veranderd van eigenaar, van redactie en van politiek. Het is nu pro-Zionistisch. Maar dat zijn om zoo te zeggen losloopende zwaluwen, die geen lente maken. Mohammedaansche predikers hebben in de Omar-moskee tegen de wandaden van de Bedouienen geprotesteerd. En te Jaffa heeft de Regeering een vlag in beslag genomen met een Kruis en een Halve Maan. Te Haïfa hebben Arabieren een boycot afgekondigd tegen ‘onze vijanden, de Joden’.

De Joodsche nederzettingen in het Noorden van het Jordaandal hebben voortdurend van overvallen van Transjordaansche Bedouienen te lijden. Gisteren zijn weder twee Joden gedood. Het Engelsche bezettingsleger is te klein. Men zegt: achtduizend man.

Over onzen nieuwen Gemeenteraad heb ik u geschreven. Men zegt, dat het Hebreeuwsch daar nu ook spoedig officieele taal zal worden.

Rustig en vriendschappelijk is het nog lang niet. Een van de Joodsche dagbladen geeft eene Arabische editie uit. Maar de Arabieren hebben het blad terstond geboycot.

En de Arabieren zijn begonnen den Klaagmuur te herstellen. Daartegen hebben de Joden dadelijk bij de Regeering geprotesteerd. En die heeft het verboden.

Allah is groot. En de Regeering is eerlijk. Onze constituante is verboden. Maar het Arabisch congres evenzeer. Wel mogen de Arabieren eene anti-Zionistische delegatie kiezen, die naar Europa zal gaan. Aan het hoofd de Groot Mufti.

En vandaag loopt het gerucht, dat Herbert Samuel binnen een maand hier komen zal als gouverneur-generaal.