Feuilletons in het Algemeen Handelsblad 1919-1924

Nr 40 Joodsch politiek leven.⁺

In een vorigen brief heb ik u beloofd, iets mede te deelen over het kiesrecht voor de Joodsche Constituante. Intusschen zijn de verkiezingen weder uitgesteld. Niemand weet eigenlijk precies voor hoelang. Maar waarschijnlijk wel, totdat over het lot van Palestina beslist zal zijn. Toen men den verkiezingsdatum vaststelde op 24 Nissan en de bijeenkomst op den 33sten dag van den Omer, was de gedachte, dat dan ook wel over het lot van het land beslist zou zijn. Te voren heeft een constituante eigenlijk geen zin.

Het is misschien wel goed, dat de verkiezingen nog niet plaats hebben. Het politieke leven kan zich dan eerst nog wat ontwikkelen. Dat is waarlijk wel noodig. Een dagblad hebben we hier nog niet eens. Onder de Turken was van politiek leven geen sprake. En eerst langzamerhand beginnen zich de politieke partijen te vormen en te bevestigen. Ik heb een onderhoud gehad met den heer A.M. Borchof, een bekenden politicus en publicist hier. Een van de kopstukken van de radicale partij. Met de kopstukken van de andere partijen hoop ik later te spreken. De partijgroepeering is hier ongeveer als volgt:

I.	De Poalei-Zion-Zionistische arbeiderspartij, de socialisten.
II.	Poëil Ha-zaier = de Jonge Arbeider, nauw aan de voorgaande verwant.
III.	De Radicalen, wier program ik u zoo dadelijk geven zal.
IV.	De Ezrach-partij, over wie ik later meer schrijven zal. Het woord ‘Ezrach’ beteekent ‘burger’. Zooals ik u vroeger al eens schreef, zijn de elementen, die hier van buiten gekomen zijn, uit Rusland en uit Galicië, de meest radicale elementen. De Ezrach bevat de gematigde, burgerlijke elementen, die hier geboren en getogen zijn. Zij willen ook den invloed van het Zionisten-congres zooveel mogelijk beperken. Het land is gegeven voor de Joden, die er wonen. Niet aan de Zionistische organisatie. En niet aan het Joodsche volk buiten Palestina. De Joden in Palestina kunnen geen besluiten nemen, bindend voor de Joden buiten Palestina. Zeer goed - maar dan ook niet omgekeerd. In den naam ‘Ezrach’ ligt dus een verzet naar twee kanten. Ten eerste: tegen inmenging van buitenlandsche Joden. Ten tweede: tegen al te radicale elementen.
V.	De Mizrachie, de orthodoxe Zionisten, wier programma bekend is.
VI.	De vereeniging ‘Jeruzalem’, de orthodoxe anti-Zionisten. Volgens de tegenstanders is het eenige doel van die vereeniging de verdeeldheid en verwarring onder de Joden te doen voortduren en daarvan zelf te profiteeren door instandhouding van allerlei liefdadigheidsinstellingen zonder contrôle. Hun agitatie tegen het vrouwenkiesrecht zou dan maar een voorwendsel zijn om de constituante te doen mislukken. Ik geloof niet, dat men de vereeniging ‘Jeruzalem’ recht doet. Ze wordt gesteund door groote eerwaarde geleerden als R. Chaïm Sonnefeld en R.I.R. Diskin. De groote moeilijkheid is het ellendige geld. Het geld, ook voor reliefarbeid, is in handen van de Zionisten. Beweerd wordt nu, dat velen zich op hoop van zegen aansluiten bij de Zionisten. Omgekeerd: dat velen, die om de een of andere reden geen uitkeering krijgen, principieele anti-Zionisten worden. Zionisme en anti-Zionisme zouden hier zuiverder zijn, wanneer liefdadigheid en politieke arbeid geheel gescheiden waren. De bevolking van Palestina heeft in den oorlog bitter geleden onder ziekte en broodsgebrek. Alles is hier nog heel duur. En voor geld bestaat hier een overmatige belangstelling.

Trouwens, de geheele Joodsche bevolking in Palestina bedraagt niet meer dan een zestigduizend menschen; ongeveer Haarlem. Een partij met duizend leden is daarin al een belangrijke factor. Daarbij komt, dat de verbinding in de verschillende landsdeelen heel moeilijk is. Iedere stad en iedere kolonie staat bijna op zichzelf. Zooals ik zeide, kranten hebben we hier niet. De politiek bestaat uit praatjes en aanplakbiljetten. En nu de beginselen van de radicale partij.

1.	De Zionistische wereldorganisatie te erkennen als de hoogste nationale vertegenwoordiging bij alles wat de nationale herleving betreft, zoowel in Palestina, als daar buiten. Opmerking: hiermede nemen de radicalen dus stelling eenerzijds tegen de Ezrach-partij anderzijds tegen degenen, die de Zionistische organisatie willen oplossen in een wereldbond van alle Joden. Omdat Palestina niet gegeven is aan de Zionisten, maar aan alle Joden. Deze vraag is in ‘De Joodsche Wachter’ uitvoerig besproken. Ik zelf voel wel het meest voor een Palestina-Joodsche Wereldorganisatie.
2.	Te verlangen, dat de plaatselijke belangen zullen worden geregeld door een autonoom Joodsch lichaam, gevormd door algemeene vertegenwoordiging van de bewoners van Palestina. Het zal arbeiden in overleg met de Zionistische wereldorganisatie. Deze zal het recht van veto hebben ten aanzien van zulke besluiten, als, naar haar meening, schadelijk zijn voor de nationale zaak en de algemeene politiek.
3.	Volkomen waarborg voor het recht van vrije kritiek (mits binnen de perken der nationale discipline), op de handelingen der Zionistische organisatie en van alle andere openbare lichamen.
4.	Op uitgebreide schaal het landbezit te bevorderen van onze nationale instellingen, ten einde een stand aan te kweeken van vrije arbeiders met eigen bedrijf.
5.	Voorwaarden vast te stellen voor het verkrijgen en bearbeiden van land op particulier initiatief.
6.	De ontwikkeling te bevorderen van coöperatieve vereenigingen op het gebied van landbouw, industrie en andere gebieden van het maatschappelijk leven.
7.	Voorwaarden vast te stellen voor de werkzaamheden van het particuliere initiatief op het gebied der industrie.
8.	Bevordering van goede verstandhouding tusschen ons en de overige bewoners des Lands.
9.	Afschaffing van belastingen op levensmiddelen. Progressieve belasting op inkomsten en erfenissen.
10.	Te streven naar financiering onzer plaatselijke, openbare instellingen door de bewoners van het land zelve.
11.	De Hebreeuwsche cultuur tot de heerschende te maken, en deze op verschillende wijzen te bevorderen.
12.	De Hebreeuwsche taal tot de heerschende te maken door breeden, diepen cultuurarbeid, en door kennis van onze taal te eischen van kiezers en gekozenen voor openbare lichamen. Opmerking: een mooi artikel. Maar de uitdrukking ‘kennis van de Hebreeuwsche taal’ is wel heel vaag. En hoe wil men die bij de duizenden kiezers controleeren?
13.	Leerplicht in te voeren, in de verschillende openbare volksscholen voor kinderen van zes tot veertien jaar. Opmerking: heel mooi. Maar er zijn duizenden ouders, die ieder onderwijs in ongewijde vakken veroordeelen. Is het zenden naar een ‘cheder’ of ‘jeschiewah’ voldoende?
14.	Algemeen actief en passief kiesrecht voor alle publiekrechtelijke corporaties, zoowel plaatselijke als landelijke, voor mannen en vrouwen, die minstens een jaar in het land hebben gewoond en wel naar de volgende beginselen: a) Het kiesrecht is algemeen, enkelvoudig en direct, geheim en evenredig; b) actief kiesrecht wordt gegeven aan personen boven twintig jaar, die Hebreeuwsch kunnen lezen en schrijven; c) passief kiesrecht wordt gegeven aan personen boven de vier-en-twintig jaar, die bovendien ook Hebreeuwsch kunnen spreken.

Opmerkingen: op het vage van de uitdrukkingen onder b en c heb ik al gewezen.

Hoe het evenredig kiesrecht hier precies is ingericht, met districten-indeeling enz., zal ik nu maar niet beschrijven. Iedere 80 kiezers zullen een afgevaardigde kunnen kiezen. Jeruzalem met ongeveer 10.000 kiezers zal 125 afgevaardigden krijgen. Stel u eens voor, dat in Holland elke tachtig stemmen recht gaf op één afgevaardigde, welk een Tweede Kamer zou men dan krijgen! Echter, het is waar: de constituante is niet bedoeld als een college, dat geregeld zitten zal. Ze komt maar ééns bijeen, voor acht tot veertien dagen om algemeene lijnen van staatsbestuur vast te stellen. Ze zal dus meer gelijken op een notabelen-vergadering, zooals wij die ruim honderd jaar geleden hebben gekend bij de oprichting van het Koninkrijk der Nederlanden. Maar de taak der constituante is toch ook weer ruimer. Ze zal meer doen dan een aangeboden project aannemen of verwerpen. Ik vrees voor eindelooze discussies in dezen verbrokkelden, praatzieken tijd, nu iedereen van alles op zijn hart heeft.

De verkiezingen zijn geheim. Dat is maar betrekkelijk. Men vult zijn stembiljet thuis in. Men kan het voor anderen verborgen houden. Maar waarborg voor kiesvrijheid is er ten slotte niet. De meeste vrouwen zullen het invullen wel aan den man overlaten.

Ook de onderwijsparagraaf is wel wat vaag. Over wetgeving en rechtspraak, in verband met het oud-joodsche recht wordt gezwegen.

Dit alles is zaak van later. Alles is nog zoo nieuw hier. Het gist hier nog. Laat men ons een mooie, ruime, eerlijke kans geven. Bijna twintig eeuwen lang zijn wij uit Palestina verdreven geweest. Een nieuw volk wordt niet in twintig jaren gemaakt. En vooral niet in dezen onrustigen gebroken tijd. Wij staan voor zoo machtig vele problemen. Wij zijn in zwaarder omstandigheden dan ter wereld eenig ander volk. Men moet ons een goede kans geven.

+ 3-6 1919 A., 9. Gedat. Jeruzalem 2 mei

II.

Mijn Hollandsche vrienden hebben mij een aantal nummers van de Joodsche Wachter toegezonden. Met belangstelling heb ik daarin gelezen het artikel: ‘Het Joodsche leven in Palestina’. De meeste feitelijke gegevens van dit artikel zijn ontleend aan de Bulletins van het Kopenhager Bureau. Ik heb twee aanmerkingen op dat artikel (bladz. 71-72) en ik schrijf die hier, omdat zij onderwerpen betreffen, waarover ik meermalen hier geschreven heb. Ten eerste heeft de schrijver het tegen de partij ‘Jeruzalem’, laatstelijk gesticht door ‘de bekende extreme vertegenwoordigers van de oude Jischub, aan het hoofd waarvan Reb. Leibele, Dajan van Jeruzalem staat’. Bedoeld is waarschijnlijk R. Leib Dajan. Die zal ons geen kwaad meer doen, want die is allang dood, naar men mij bij informatie verzekerde. En die nieuwe partij? Och, om dichters en nieuwe partijen te verstaan moet men in hun land gaan. Die partij ‘Jeruzalem’ bestaat uit orthodoxe anti-Zionisten. Laten wij een Joodsche politiek voeren, die ook dezen voor ons wint.

Ten tweede deelt de schrijver mede, dat het eigenaardig met het vrouwenkiesrecht is geloopen. Het is doorgedreven door de progressieve elementen. Maar thans blijken alle vrouwen ‘zwart’ te kiezen en is ‘in verschillende instituten en genootschappen als gevolg van de sterke deelneming in de verkiezingen door vrouwen het progressieve element tot een minimum teruggebracht.’ Dat moet eene vergissing zijn. Zoover wij hier weten, hebben er nog geene verkiezingen plaats gehad, waaraan vrouwen hebben deelgenomen.

Ik maak deze opmerkingen niet om den braven schrijver onaangenaam te zijn. Maar wel om tot voorzichtigheid aan te sporen. Wij zelven, in Jeruzalem, weten niet goed, wat er gebeurt. Ik maak dus van deze gelegenheid gebruik om vergiffenis te vragen voor alle fouten, die ik gemaakt heb en nog maken zal.