Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

Beschryvinghe van de stadt van Luxemborg.

LVxemborg is de hooftstadt van dit landt (soo gheseyt is) ende gheeft den gantschen Hertochdomme den naem, dien genomen hebbende onbescheedelijck van den watervloedt ghenaemt ⁺ Alisuntia ende gemeynlijck Elza. welck zynen loop heeft tusschen het hoogh deel gheleghen op den bergh, ende de leeghde gheleghen in de valleye: ende wordt ⁺ gheheeten van Ptolemeus Augusta Romanduorum: Maer soo veel my belangt, ick bevinde dat zy den naem heeft van het Latijn Lucisburgum; aenghesien wel blijckelijck is, ⁺ dat dit volck in oude tyden seer begheven is gheweest tot avergheloove ende afgoderye: ghelijck nu ter tijdt noch de teeckenen het heel landt door op de voornaemste steden ende plaetsen worden ghesien, de welcke den naem hebben ⁺ ghehadt na heur Afgoden oft na de Planeten: ende aldus is Lucisburgum soo veel te segghen, als de stadt ofte de borgt des lichts, te weten der Sonnen, die de Vader des lichts is, ⁺ ende overste hooft van alle d'andere Planeten. Arlon, een ander stadt des selven landts (ghelijck wy hier na breeder sullen verklaren) beteeckent in het Latijn Ara Lunae. dat is den Autaer der Manen, op den welcken in den tempel sacrificie werdt ghedaen der Manen oft der Goddinnen Diane. Ivois, versettende ⁺ de letteren, soo sult ghy vinden dit Latijnsche woordt Iovis, welck toont dat dese stadt was toegheeyghent den Afgodt Jupiter, die vande Latijnsche Poeten oock Iovis ghenoemt ⁺ wordt. Mars in Famenne behoudt noch zynen ouden naem: want de plaetse was toegeeygent den Afgodt der oorlogen, Mars ghenaemt. Mercurt gheleghen tusschen het ⁺ casteel Soy ende Bastoigne, een fraey dorp houdt zynen naem van Mercurius, die daer als Godt gheeert werdt. Hier zijn noch in't landt andere verscheyden plaetsen die haren ouden naem, maer wat verandert, behouden, van de Afgoden oft van de Planeten. Ende om onse reden te bevestighen, Theonville de seer treffelijcke stadt van dit landt heeft eenen Grieckschen naem, ende beteeckent de ⁺ stadt van alle Goden, ghelijck als Pantheon te Room eenen seer fraeyen ende vermaerden tempel, schijnt ghewijdt te zijn (soo Dion de Historie-schryver vertelt) ter eeren van alle Goden, ende staet noch op den dagh ⁺ van heden, ende wordt nu ghenoemt Santa Maria rotunda. om dat hy in het rondt ghebouwt is. De stadt van Luxemborg is seer wel gheleghen, groot ende sterck, redelijck wel ende fraey betimmert, hoe wel de borghers overmidts de oorloghen daer veel armoeden uyt is gesproten, haer niet seer beneersticht en ⁺ hebben om te bouwen oft timmeren, maer hebben een deel laten vervallen ende verwoesten. De Hooftkercke is S. Nicolaes kercke: ende daer en boven is hier een schoon klooster ⁺ van Minderbroeders, welck (soo men seyt ende soo sommighe schriften in den muer gehouwen ghetuyghen) een van d'eerste kloosters is gheweest van S. Franciscus orden, ghesticht ter tijdt als hy noch leefde, welck heylich man gheboren is geweest te Assise in Vmbrien, palende aen Toscane. In de kercke van dit klooster light begraven Jan van ⁺ Luxemborg, Coninck van Behemerlandt, Keyser Hendricks des sevensten sone, ende Keyser Carels des vierden Vader: welcke Jan aenspannende ter oorlogen met den Coninck van Vranckrijck teghen de Engelsche, is verslaghen gheweest, in't jaer ons Heeren duysent drie hondert achtenveertich. In dese stadt sit den Raedt van't gantsch landt, te weten een President met zyne Raedtsheeren ende andere Officieren: ende hier wordt ghepleyt ende ghedingt in Duytsche ende Fransche tale, nae de steden ende plaetsen des Hertoghdoms daer de ghedinghen van komen: want hier zijn veel steden die Duytsch spreecken, ⁺ als Luxemborg selve, Arlon, Rodemarck, Theonville ende meer andere: vele spreecken Fransoys, als Ivois, Mommedy, Marveil, ende Danvilliers: daerom moeten de Wethouders ende heur dienaers beyde dese talen konnen. Desen Raedt heeft d'appellatie te Mechelen, daer de schriftueren in Duytsch ghemaeckt, in Fransoys getrouwelijck worden overgheset. Dese stadt heeft seer langhen

+ De riviere Else, Alisuntia in Latijn.

+ Hoe Ptolemeus de stadt van Luxemborg heet.

+ Waer van Luxemborg den naem neemt.

+ Fraeye allusien van de namen der steden.

+ Luxemborg is een stadt eertijdts der Sonnen geheylicht.

+ Ivois wort gherefereert tot Jupiter.

+ Mars in Famenne.

+ Mercurt een dorp.

+ Theonville een woordt ghemaeckt van't Griecx ende Fransoys.

+ Pantheon van Roome is nu Sinte Maria Rotunda.

+ Waerom Luxemborg qualijck gebouwt.

+ Convent van S. Franciscus tot Luxemborg.

+ Jan Coninck van Behemerlandt omgebrocht in den dienst van den Coninck van Vrancrijck.

+ Verscheyden talen in den staet van Luxemborg.

[p. 370]

tijdt gheleden ghehadt den naem van Graefschap, ⁺ maer is namaels een Hertoghdom geworden door Wencelijn Coninck van Roome ende van Bohemen, soo Munsterus seyt: ende de historien van Belgie segghen door Keyser Carel den vierden Heere van Luxemborg, ontrent het jaer 1346: maer andere Schryvers, ende onder die Conrad Veicker, schryven dat het is gheweest Keyser Hendrick de sevenste, Grave van Luxemborg, van der welcker ⁺ meyninge ick oock ben. Want dese Vorst wesende d'eerste Keyser van desen huyse, soo wel blijckelijck is, ghekosen in het jaer 1309 heeft die ten eersten met goede reden willen vereeren met dese weerdicheyt. De stadt van Luxemborg heeft t'alle tyden (soo hier voor ⁺ gheseyt is) veel teghenspoets geleden, als wesende eenen spiegel der Fortune in alle de oorloghen: maer de oude onghelucken nalatende, ende spreeckende van het ghene dat tot onsen tyde ghepasseert is, zy is inghenomen ende ⁺ gheplondert gheweest van de Fransoysen, daer overste Veldtheere af was de Hertogh van Orleans, in het jaer 1542, ende in't naeste jaer daer na wederom gewonnen ende berooft van de selve Fransoysen. Heeft daer na oock in alle d'andere oorloghen seer veel gheleden. In dese stadt is gheboren geweest Nicolaes Naves, een seer gheleert ende wijs man; soo dat hy was ende starf President des Conincklijcken Raedts, achterlatende twee sonen, een genoemt met den selven naem, de welcke navolgende, ja overtreffende zijns vaders vromicheydt in deuchden, is van Keyser Carel de vijfste Vice-cancelier des Keyser-rijcks ghemaeckt, ende is in desen staet ghestorven in't jaer 1547. D'ander geheeten Jan, Heer van Chinerie ende van Montigni, Commissaris Generael van de victalie, ende Raedtsheere van State, een gheleerdt ende seer gheschickt Edelman. Ter dese stede is oock gheboren gheweest Nicolaus Mameranus, een wel gheleerdt man ende fraey Poete, die veel heeft gheschreven.

Arlon is gheleghen op eenen hoogen berch, daer eertijdts eenen tempel was daer men der Mane offer dede, ende is deshalven van het Latijns woordt Ara Lunae met een gebroken woordt ghenaemt gheweest Arlon. Het staet vier mylen van Luxemborg, ende sesse van Mommedy: is eertijdts een fraeye stadt geweest, maer door oorloghe seer gheschendt: doch wordt nu allenskens wederom opghetimmert. Ter deser stede is geboren geweest Bartholomeus Latomus, een wel gheleerdt man, gheschickt in alle hooghe konsten, ende schryver van veel schoone wercken.

Rodemarck is ghelegen van Luxemborg drie mylen, een fraey stedeken met een redelijck goedt kasteel.

⁺ Theonville (soo hier voor gheseyt is) beteeckent de stadt der Goden, ende is seer wel gheleghen aende slincke zyde van de Moesel, met een schoon brugge, vier mylen van Mets in Lorreynen, ende vier van Luxemborg: is ghestelt van Carel de Groote (soo men seyt) als den derden stoel des Keyserrijcks in dese Nederduytsche landen. Is een fraeye stadt, sterck ende seer wel versien, soo dat zy noyt gewonnen, ja noyt bevochten, noch bestormt en is geweest dan onlancks, in het jaer 1558 in Junio, doen de Fransoysen onder Fransoys ⁺ van Lorreynen, Hertoge van Guise, die grouwelijck ende dapperlijck hebben bestormt ende beschoten, in welcken storm seer veel Fransoysen, ende onder andere de vernaemde Pieter ⁺ Strozzi, een van de vier Marschalcken van Vranckrijck, doodt zijn ghebleven: maer ten langhen lesten by ghebreck van krijchslieden om de stadt te beschermen, is zy met verdrach ⁺ ende seecker bespreck ingenomen: maer is daer na den Catholijcken Coninck wederom ghegheven gheweest, midts peysmakinghe met den Coninck van Vranckrijck. Nu ter tijdt is hier Gouverneur Bernard van Schouwenborg, Heer van Paische ende van Schiedborg.

Gravemackren ende Coninckmackren zijn twee kleyne stedekens op de Moesel, d'een van d'ander een myle verre, ende beyde ghelijckelijck van Luxemborg vijf mylen gheleghen.

Dickrick is een stadt gheleghen op den watervloedt ghenaemt Sure, vijf mylen van Luxemborg.

Vierton ende Echternach gelegen op verscheyden plaetsen, zijn beyde van Luxemborg ses mylen.

Viandalem, oft ghelijck andere segghen, Viandem, ligt op eenen watervliet, seven mylen vande hooftstadt, ende is een Graefschap.

Bastonack by't bosch van Ardenne, van Neufchastel drie mylen, ende van Luxemborg ⁺ acht, is een fraey lustich stedeken, ende wordt daerom ghemeynlijck geheeten Parijs in Ardenne, om de groote marckt van beesten ende van koren, welck uyt het gantsch landt hier aenghevoert wordt, tot groot profijt der inwoonderen. Tusschen Bastonack, Arlon ende S. Hubrecht, zijn sommighe dorpen in het voorseydt bosch, daer gecomen is, ick en weet niet hoe, de vreemde Spaensche maniere, dat ⁺ de vrouwen gaen met het lijck van hare doode mans al krytende, grysende ende krijsschende, haer selven slaende, schrabbende ende crabbende over wegh, maer houden haer stille in ⁺ de kercke, noch en blyven niet soo langhe grysende ende huylende ghelijck in Spangien, daer zy oock inde kercke onder den Godsdienst sulcken ghehuyl, ghekrijsch ende ghetier maken, dattet den ghenen walght ende verdriet die't hooren ende sien. Welck voorwaer een Heydensche ende geen Christelijcke gewoonte is: want de Christenen hopende de welvaert ende behoudenisse der sielen na dit verganckelijck leven, en behooren niet soo onmatichlijck ende onghetydeichlijck de dooden te beschreyen: maer matichlijck rouwe te hebben. Christus in het Euangelie van S. Lucas ⁺ verbiedt der weduwe haren sone te beweenen, ende S. Pauwels schrijft tot de Thessalonicensen: ⁺ Ick en wil oock niet dat ghy onwetende zijt van de ghene die ontslapen zijn, op dat ghy niet bedroeft en zijt gelijck de andere die gheen hope en hebben.

+ Verscheyden opinien over het oprichten van't Hertoghdom van Luxemborg.

+ Hendrick de sevenste richte op tot een Hertochdom Luxemborg.

+ Luxemborg gequelt met oorloghen.

+ Luxemborg tweemael verdruckt vande Fransoysen.

+ De oude noemense Theonisvillam, ende met Theonvillam, corromperende een woordt uyt het Griecx ende Fransoys.

+ Theonville belegert van de Fransoysen.

+ Pieter Strozzi gedoodt voor Theonville.

+ Theonville overghegheven aen den Hertogh van Guise.

+ Bastonack ghenoemt Parijs in Ardenne om zynen rijckdom.

+ Seltsame maniere van de dooden te beweenen.

+ Dit wordt gheobserveert in verscheyden plaetsen van Gascoignen.

+ Luce 7.

+ 1. Thessal. 4.

[p. 371]

Mommedy is ontrent neghen mylen van Luxemborg, ende vier van Danvilliers, gheleghen op eenen hooghen bergh, neffens welcken loopt den watervloedt Chiers. Dit is een goede ende seer stercke stadt, is niet te min in dese leste oorlogen by ghebreck van munitie ende vrome weerbare mannen dickwils ⁺ inghenomen ende wederom genomen van de Fransoysen, maer ten lesten mits de voorseyde peysmakinghe den Catholijcken Coninck weder ghegheven.

⁺ Neufchastel light in't bosch van Ardennes, vijf mylen van Ivois, seven van Luxemborg: het is een kleyne stadt, maer fraey, ende is fraeyer ende stercker gheweest: ende daerom noemet Paulus Emilius Novum Castrum, ⁺ & opidum munitum: dat is Nieuw Casteel, ende een stercke stadt.

⁺ Danvilliers light van Luxemborg wel twaelf mylen, ende vier van Verdun: dese stadt heeft in de voorseyde oorloghen seer veel te lyden ghehadt: want is niet alleen ingenomen ende gheplondert geweest in't jaer 1542 van den Hertogh van Orleans, maer gantschelijck ter neder gheworpen ende verwoest: doch daer na metter tijdt wederom opgetimmert ende schoonder ende stercker gemaeckt dan oyt te vooren: maer Coninck Hendrick selve in persoon die beleghert hebbende met een machtich crijchsheyr, ende dapperlijck beschoten in het jaer 1552 heeftse ghekreghen by verdrach ende overghevinghe: maer wert wederom ghegheven in de voorseyde peysmaeckinghe.

⁺ Marveil is op den watervloet Chiers geleghen, twaelf mylen van Luxemborg: d'een helft van dese stadt behoort den Coninck Philips toe, ende d'ander den Hertogh van Lorreynen, ende wordt deshalven gheheeten ghemeyne stadt.

⁺ Roche in Ardenne ende Durby zijn oock twaelf mylen van Luxemborg, beyde redelijcke fraeye stedekens, ende hebben den tytel van Graefschappen.

Ghelijck oock is S. Vit een redelijck fraey stedeken, gelegen twaelf mylen van de hooftstadt van Luxemborg.

Maer twee mylen voorder is Salme, ghenoech volckrijck ende welvarende, ende hebbende den tytel van Graefschap.

⁺ March oft (ghelijck andere seggen) Marses ende Mars, gheheeten van den Afgodt Mars, is van Luxemborg veerthien mylen, een oude stadt ende redelijck wel ghestelt. Maer laet ons nu voorts in't kort verhalen van de vervallene, onbemuerde ende opene steden ende vlecken: want ick en ben niet van sin te beschryven de dorpen ende casteelen: aldus om kort te maken, sullen van sommighe hier verhalen, onder de welcke ons eerst voor komt Ivoy, gheleghen op den voorseyden waterstroom ⁺ Chiers, vier mylen van Mommedy ende twaelf van Luxemborg: het was eertijdts een goede stercke stadt: maer geduerende de oorloghen tusschen de Coninghen dickwils overloopen ende verrascht onversienlijck, is van beyde zyden inghenomen ende weder ghewonnen gheweest. Ende ten lesten in het voorseydt jaer 1552 is van Coninck Hendrick beleghert, seer vyandichlijck beschoten ende van zijn volck met gheweldt inghenomen gheweest, overmidts den slechten ende snooden hoop van s'Keysers krijchslieden, die niet vechten noch weere bieden en wouden, hoewel heur Overste Peeter Ernest, Grave ⁺ van Mansveldt, Gouverneur des Hertoghdoms van Luxemborg ende Graefschaps van Namen alle vlijt ende neersticheydt dede tot bescherminghe ende behoudenisse der stadt: deshalven Coninck Philips hem daer na heeft beloont ende beschoncken met een groote somme penninghen tot rantsoenghelt om verlost te worden, van de Fransoysen ghevanghen zijnde. Daer na is dese stadt wederom ghegeven den voorseyden Catholijcken Coninck by bespreck vande voorseyde peysmakinghe, maer de mueren ende vesten afgebroken, sonder ⁺ te moghen wederom op maken: ende dat als in manghelinghe van Terwanen, welck oock alsoo ontmantelt van vesten ende mueren den Fransoysen wederom gegeven wert, met bespreck ende voorwaerde van gheen mueren oft vesten meer daer om te maken.

Byv. [In't jaer 1594 de Coninck van Vrancrijck best achtende zijn Rijck met soeticheydt te bevredighen ende met zijn buyten-vyanden de oorloge te voeren buyten zijn rijcke in haer eyghen landt, om alsoo zijn landt te verschoonen, ende de oorloge van hem te weeren ende diverteren: heeft tot dien eynde een contract met de Gheunieerde Landen ingegaen, om eenich van haer krijchsvolck by het zyne te voegen in Lutsenborg, ende hy heeft daer toe verkoren den Hertogh van Bouillon, Viconte de Touraine, een man van de Ghereformeerde Religie, den Geunieerden Landen aenghenaem. Dese heeft den Coninck zynen Stadthouder Generael ghemaeckt over een goet deel krijchsvolcks, om de ghemeyne Armeye te gebieden. Van de Gheunieerde Landen is derwaerts ghesonden Graef Philips van Nassouwen met zynen broeder Graef Lodewijck met twee Regimenten voetvolcks, ende vijf Cornetten ruyters. Dit volck in het Legher van den Hertogh van Bouillon ⁺ ghekomen zijnde, soo heeft den Hertogh met Graef Philips van Nassouwen in Lutsenborg eenighe steden ende plaetsen inghenomen, als Ivois, Mommedy, Virton, la Ferte ende andere. Zy hadden oock diversche aenslaghen, als op Dietenhove oft Theonville, de welcke haer misten. Daer na werter luttel uytgerecht, uyt oorsake dat Bouillons volck elders gebruyckt werdt, soo dat Graef Philips met zijn volck haest weder ghekeert is.]

Chiny is van Luxemborg twaelf mylen; ⁺ ende was eertijdts een treffelijcke stadt, maer is door oorlogen seer bedorven, ende blijft noch op den dagh van heden sonder vesten oft mueren, wort niet te min wederom allenskens op ghebouwt. Zy heeft de weerdicheydt van Graefschap, ende gebiedt ende overicheydt over sommighe andere steden, ende platte landen.

Ferte op den watervloedt Chiers, van ⁺ Luxemborg elf mylen, is eertijdts gheweest een fraeye stadt, ende houdt haer nu ter tijdt soo zy best kan: maer blijft sonder vesten, ende het casteel eensdeels afghebroken ende verwoest. Ende dit zy tot hier toe ghenoech ge-

+ Mommedy inghenomen by de Fransoysen.

+ Neufchastel eertijdts groot ende sterck.

+ Paul. AEmil. lib. 2. Histo. Franc.

+ Danvilliers dickwils verwoest by de Fransoysen.

+ Marveil een gemeyne stadt.

+ Roche, Durby, S. Vite ende Salme Graefschappen.

+ Marses een oude stadt.

+ Ivoy ingenomen door den Coninck van Vrancrijck Hendrick de tweede.

+ Den Grave van Mansveldt ghevangen binnen Ivoy.

+ Ivoy ontbloot van mueren.

+ Bouillons ende Philips van Nassouwen exploiten in Lutsenborg.

+ Chiny is opghericht tot een Graefschap.

+ Ferte in Luxemborg.

[p. 372]

seyt van de vervallen steden.

Ten lesten, het volck van desen lande heeft ⁺ soo veel gheleden in de voorseyde grouwelijcke oorloghen, datter groote menichte haer vaderlandt verlatende, hen hebben ter oorlogen begheven: niet te min met ruste van peys wordt het landt wederom volckrijck, ende de inwoonders begheven hen wederom tot hare ambachten, handtwercken ende ghewoonlijcke neeringhe. Gheen landtschap en is in dese ⁺ landen, dat na zijn ghesteltenisse in het ghemeyn meer Edeldoms heeft dan dit. Want behalven den hooghsten Adel vande Vorsten des huys van Luxemborg, waer uyt gesproten zijn veel doorluchtighe Keysers, soo zijn hier noch veel besondere Heeren ende ontallijcke Edellieden, de welcke in haren staet ende heerschappye soo kleyn als groot hen heerlijck houden: maer met soo gheweldighen gebiedt, ⁺ dat zy door straffe wetten ende strenge rechten (tegen alle de vryheden die andere inghesetene van dese Nederlanden hebben) hare ondersaten houden als slaven, soo dat zy niet en moghen haer kinderen houwen noch yet anders treffelijcks doen sonder verwillinghe van den Heere: onderhoudende hier in noch de oude maniere die eertijts heel Gallia door ghebruyckt werdt teghen de Vassalen ende Ondersaten, soo men kan bemercken in ⁺ de Commentarien van Cesar. Maer anderssins toonen ende houden haer dese Edellieden in alle haren handel als oprechte ende deuchdelijcke Edelmans: seer ghetrouw ende bystandich haren Lantsheere: leven een seer edel ende fraey leven, hen oeffenende in wapen ende in jacht. Zijn seer vriendthoudt ende ghemeynsaem ⁺ onder malkanderen, besoecken de een den anderen dickwils in hare casteelen ende lustighe huysen, ghebruycken t'samen groote vryheydt, rusticheydt, ende beleeftheydt, houden vrientschap onder een sonder eenich teecken van giericheydt: meer aensiende de gheschicktheydt ende deucht, dan den rijckdom der menschen. Zijn oock in alle andere saken soo eerlijck ende rechtsinnich, dat de ghene die yet oneerlijcks oft onbillicks bedrijft, veracht ende verfoeyt wort van alle d'andere, soo dat hy niet meer in het gheselschap van eerlijcke mannen en mach komen, noch officie bedienen, noch eedt doen in saken van rechte, noch eere oft heerlijcke hoocheydt oft weerdicheyt hebben. Ende indien onder hen eenighen twist ⁺ oft tweedracht rijst om wat oorsaecke het zy, stellen terstont de saecke in handen van goede mannen, om alle haet en vyandtschap te schouwen: ende wachten hen wijsselijck van Advocaten ende Procureurs, als van doodtvyanden: ende leven alsoo gheluckichlijck ende ghenoechelijck: maer zijn wat te seer gheneycht tot den wijn.

Dit landt van Luxemborg heeft onder ander ⁺ veel onghelucken, dickwils soo by natuere als by ghevalle, zijn Vorsten ende Landtsheeren verandert: sullen daerom in het kort wat daer af spreken, om te betoonen hoe ende te wat tyde Luxemborg aen het huys van Borgondien, ende daer na van Oostenrijck ghekomen is. Ick segghe dan dat na dat de voorseyde Keyser Hendrick de sevenste in het jaer 1313 in Toscana ghestorven was, dit Hertoghdom metter tijdt ghekomen is aen Wencelijn Coninck van Bohemerlant, Keyser ⁺ Carels des vierden broeder: welcke Wencelijn oock een tijdt lanck is geweest Hertoch van Brabant van wegen Joanna zijn huysvrouwe, Hertogh Jans van Brabant dochter: maer dese gestorven zijnde in't jaer 1383 sonder wettich hoir, soo is het landt van Luxemborg wederom ghekomen aen des voorseyden Carels des vierden twee sonen, Wencelijn ende Sigismond, die beyde d'een na den anderen aen de Keyserlijcke kroone zijn ghekomen. Dese Wencelijn heeft een van zyne ⁺ nichten ghenaemt Elizabeth van Gorich, besteedt te houwelijck aen Antonis van Borgondien, Hertogh van Brabant, hem gevende met een somme van penninghen tot houwelijck goet het Hertoghdom van Luxemborg. Dese Antonis is daer na in het jaer ⁺ 1415, aenspannende met de Fransoysen teghen d'Enghelsche, verslaghen gheweest in den veldtslach by Terwanen daer de Fransoysen de nederlaghe kregen: ende Elizabeth dit landt houdende als haer houwelijck goet, hebben de ondersaten tot verscheyden reysen middel ghesocht om wederspannich te worden, ende hen te begheven onder Keyser Sigismond ende zyne nakomelinghen: maer de Hertoghen van Borgondien als erfgenamen des Hertoghdoms na Elizabeths aflyvicheydt hebben de wederspannige bedwongen ende onder het jock ende ghehoorsaemheydt van hare Landtsvrouwe gebracht. Na Elizabeths doodt, is Hertogh Philips de Goedertieren ⁺ derwaerts ghetrocken met een gheweldich krijchsheyr, ende heeft de gene die afvallich wouden worden met recht ende ghewelt van wapen tot ghehoorsaemheyt onder zijn heerschappye ghebracht. Maer want de nakomelingen des voorseyden Sigismondts altijdt recht wouden hebben in het voorseydt Hertoghdom, soo heeft ten aller lesten Hertogh ⁺ Carel van Borgondien om desen twist te slissen, gecocht van Vrouw Isabella Keyser Sigismonds leste erfghename, huysvrouwe van Casimirus Coninck van Polen (soo de Cronijcken van Luxemborg inhouden) alle het recht dat sy daer aen mocht hebben. In deser voeghen is het Hertoghdom van Luxemborg vreedsaemlijck ende sonder twist gekomen onder de heerschappye van't huys van Oostenrijck, gelijck als de andere landen hier voor van ons beschreven. Van dit Hertoghdom heeft Carel de vijfste Keyser, ter tijdt van zynen doop op de vonte den eersten tytel ghehadt: ende daer na anderhalf jaer oudt zijnde is hem gegeven gheweest de orden van het gulden Vlies. Op den dagh van heden wordt dit landt ghegouverneert in den naem van Coninck Philips, ⁺ door den Grave van Mansveldt Ridder des gulden Vlies, een vroom ende dapper Heere: maer van dit landt een eynde makende, laet ons voorts varen om ons werck te besluyten.

+ Ellende des volcks van Luxemborg.

+ Hoedanich den Adel van Luxemborg.

+ Servituyten der Landtlieden in het landt van Luxemborg.

+ Ceasar lib. 6. de bello Gallico.

+ Loffelijcke manieren van den Adel van Luxemborg.

+ Adel van Luxemborg haet de processen.

+ Luxemborg heeft dickwils zijn Vorsten verandert.

+ Wencelijn Coninck van Bohemen Hertogh van Luxemborg.

+ Hoe Luxemborg ghekomen aen de Hertoghen van Borgondien.

+ Siet Barland. cap. 72 Chron. Branbant.

+ Philips de Goede brengt Luxemborg onder zijn ghebiedt.

+ Luxemborg heel gekocht by Carel Hertogh van Borgondien, ende door wien.

+ De Grave van Mansveldt Gouverneur van Luxemborg.

[p. *326-*327]

NAMURCUM comitatus. Petrus Kaerius caelavit
Lutzenburgensis Ducatvs PARS.