Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Beaumont.

BEaumont is gheleghen van Chimay + ende van Bins even verre, te weten vier mylen, ende van Berghen seven, ende staet seer wonderlijck op eenen fraeyen bergh daer zy den naem af heeft: het is een kleyn, fraey ende lustich stedeken, toebehoorende den Hertogh van Aerschot: plach eertijdts als erfdeel toe te komen den tweeden sone des Graven van Henegouwe, is deshalven een Graefschap: ende over een wyle tijdts heeft de Hertogh daer zijn wooninghe ende hof gehouden.

+ Mabeuge is vier mylen van Bergen gheleghen, op de riviere Sambre, die daer door loopt: ende is een fraeye ende geneerige stadt van koopmanschap: ende hier wort alle Saterdaghen ghehouden een marckt van wollen garen, om sayen ende half ossetten te maken, daer grooten koophandel met ghedaen wordt. Hier zijn oock Canonickessen van de edele Orden ende Capittel ghelijck te Nivelle ende Berghen. Dit huys is opgherecht gheweest van Sinte Algonde, de welcke oock + ghesticht heeft de schoone kercke, namaels na haren naem ghenoemt. Dit Capittel heeft bewindt ende heerschappye over dese stadt, ende alle haer ghebiedt ende byvanck, ende doet justitie aengaende civile ende criminele saken. Heeft oock privilegie te moghen slaen ende munten een seecker ghetal van myten, welck een seer cleyne loodene munte is met de figuere van de voorseyde Santinne, waer af twaelf in eenen halven stuyver Brabants oft grooten Vlaems gaen: welcke looden munte is ganckbaer het heel landt van Henegouw + door tot Bruyssel toe, soo dat niemandt en mach weygheren die te ontfanghen.

Bavais ligt van Berghen vijf mylen, ende wordt gheheeten Bavais Vallone, tot onderscheydt van Bavais Picarde. Het is nu ter tijdt een kleyn stedeken: maer sommighe + beschryvers van desen lande, ende andere die het moghelijck vande voorgaende hebben genomen, willen segghen dattet eertijts een seer



illustratieuitvergroten
Landreci.




illustratieuitvergroten
AVESNES


groote ende machtighe stadt is geweest, ghesticht van Bavo den Troyaen, ende van hem gheheeten Belgium. Daer Gallia Belgica haren naem af heeft. De selve segghen oock dat dese stadt oft dit landt het selve is daer Cesar + in zyne Commentarien af schrijft, te weten dat somtijdts zijn krijchsvolck eensdeels hier Winterlegher heeft ghehouden, ende voegen noch daer by, dat de seer stercke ende machtighe Bellovaci, oft Beauvoisiens daer ghewoont hebben. Maer aenghesien ick niet geloofsweerdigh en vinde aengaende het segghen van dese Schryvers, dickwils verschillende d'een teghen d'ander, sal (achterlatende de oude historie ende versierde fabelen van Bavo den Troyaen, daer niet seeckers af en is) my gantschelijck bedraghen aen de Commentaria van Cesar: de welcke klaer ende verstandelijck in zyne schriften de saecken merckelijcker uytlegt dan eenich ander schryver, soo dat men hem wel verstaende hier in niet en kan ghedolen. Aldus met de Landtkaerte in d'een handt, ende de meyninghe van gheleerde ende vervaren mannen in d'andere, wel ondersoeckende veel plaetsen ende besonderlijck den tweeden ende den vijfden boeck van Cesars Commentarien, bevinden wy ten eersten voor seecker ende waer, dat Cesar dit woordt Belgium neemt niet voor't heel landt in het ghemeyn, maer voor een stadt, oft andere besondere plaetse. Bevinden ten tweeden dat dit Bavais Vallonne gelegen tusschen Bergen ende Valencijn gheenssins en kan wesen het voorseydt Belgium. Ende dat dese twee saecken seecker ende ghewis zijn, sullen wy met ontwijfelijcke redenen bewysen.

Beginnende dan ten eersten aen den naem Belgium, seg ick dat in den vijfden boeck + van Cesars Commentarien dese twyfelinghe merckelijck bescheeden ende verklaert staet, besonderlijck doen hy in Samarobrine wesende, zyne krijchsheyren in garnisoene heeft bestelt: want hy seydt daer, dat hy dit jaer overmidts dierte van koren benoodicht ende bedwonghen is gheweest, anders dan in de voorgaende jaren, zijn krijchsvolck te verdeylen in verscheyden plaetsen: ende heeft deshalven ghesonden een Legioen oft regiment onder het bewindt van C. Fabius in de stadt der Morini: ende een ander onder het bewint van Q. Cicero in het landt van de Nervij: het derde onder L. Roscius in de stadt van de Essuen, die men meynt te wesen die van Retelois; het vierde onder T. Labienus te Rheyms ontrent Trier: beschickte voorts drie Legioenen oft regimenten na Belgie onder M. Crassus, L. Plancus ende C. Trebonius zyne Stadthouders: bestelde oock een regiment, ende vijf benden oft vaendelen nae het landt der Eburonen, welck nu het landt van Luyck is, welcken hoop meestendeels hem hieldt tusschen den Rijn ende de Mase, ende de voorseyde Cesar bedachte dat zijn krijchsheyr aldus verscheyden liggende geen ghebreck van graen en soude hebben: ende nochtans en laghen alle dese krijchslegheren niet boven hondert Italiaensche mylen van malkanderen: uytghenomen het volck van Roscius, welck verre buyten Belgie was by seer sachtsinnich ende vreedsamich volck. Laet ons nu wel letten ende mercken op dese saecke, hoe dat men soude moghen seggen oft ghelooven dat Cesar heeft willen den naem Belgium nemen voor het gantsch landt, aenghesien hy selve in sonderheyt verklaert heeft vijf plaetsen van Belgie, daer hy soo veel regimenten onder de voorghenoemde Bevelhebbers bestelt hadde. Wat werringhe ende dwalinghe soudt wesen te willen nemen dit woordt Belgium voor het heel landt? Ende wie soude konnen verstaen oft begrypen in wat deel van soo grooten landt hy dese drie Regimenten van krijchsvolck bestelt heeft? Het en is niet ghelooffelijck dat Cesar in zijn schriften oft aenslagen alsoo missen oft dwalen soude. Daerom moet men vastelijck voornemen overmidts dese ende meer andere redenen, dat den naem Belgium genomen ende verstaen moet worden voor een besondere stadt van Belgie. Oock is wel te ghelooven dat dit Bavais oft Beauvais van Picardyen, + het welck nu ter tijdt noch staet, het selve Belgium is van voorleden tyden, ende groot ende wijdt ghenoech is gheweest om drie regimenten krijchsvolcx eenen gantschen Winter te houden: aenghesien verscheyden ghedenckenissen ende teeckenen ghenoech bewysen dat het een seer groote stadt is gheweest. Oock is te bemercken dat de Beauvoisienen machtich wesende om te velde te houden + hondert duysendt strijdtbare mannen, oock ghehadt hebben, ghelijck andere, eenige voornaemste stadt, wel treffelijck ende groot nae haerlieder vermoghentheydt: ende indien zy een ghehadt hebben, dit en heeft gheen andere konnen ghezijn dan dit Belgium, welck Cesar soo dickmael noemt ende verhaelt voor een stadt ende besondere plaetse, ende niet voor een ghemeyn landtschap. In het kort gheseyt, men siet ende betoont merckelijck by dese voorseyde redenen, dat dit gheschil ghenoechsaemlijck hier met bescheeden is. Nu sullen wy voorts varen tot het tweede punct, aengaende de gheleghentheydt van dit Belgium, ende sullen aldus komen op het ghene wy beghonst hebben. Aldus seg ick dat het + Roomsch krijchsheyr in deser voeghen ghedeylt zijnde, Ambiorix eenen stouten moedt heeft gegrepen, ende komende uyt zijn landt, heeft ten onversiensten bestooten ende bevochten Sabinus ende Cotta, ligghende met hare Leghers in het landt van Luyck: de welcke hy overwonnen ende verslaghen heeft te velde, met sulcke verwoestinghe ende nederlaghe, dat hy terstont nae dese gheluckighe overwinninghe wel haestelick voorts ghetrocken is nae Doornick om het heyr van Q. Cicero te belegheren. Welcke tydinghe Cesar vernomen hebbende, maeckte zijn beraedt + hem ontset te doen, ende ontboodt daer toe by hem M. Crassus van Belgie, gheleghen niet voorder van hem als vijfentwintich mylen: ende beval dat Fabius zijn regiment soude voeren door het landt van Atrecht, aldaer

Cesar moeste door trecken: ende dat Labienus, indien het mogelijck ende doenlijck ware, soude komen op de palen van de Nervij: aengaende de andere hoopen van den heyre die te verre waren gheleghen, en docht hem niet goedt langhe daer na te verbeyden. Des anderen daeghs drie uren na der Sonnen opganck is Crassus aengekomen met zijn hoopen: maer Cesar liet hem om eenighe oorsaken met zijn volck blyven te Samarobrine: ende daer en tusschen trock dien selven dagh wel haestelijck twintich mylen met een deel van zijn peerdevolck ende voetvolck: Fabius en vertoefde niet langhe om hem te vinden ende te ghemoeten op den wegh: maer Labienus en mocht om seecker redenen niet vertrecken uyt zynen Legher. Cesar vindende zynen raedt goedt; ende hem betrouwende op de rascheydt ende vlyticheyt, is met groote ende haestighe reyse ghecomen tot de palen der Nervij, haestelijck de wete latende doen ende ontbiedende van zyne komste aen Cicero: nochtans niet teghenstaende alle neersticheydt die hy mocht doen, ist gheschiedt, dat eer hy gheraeckte daer Cicero was met zijn heyr, den tijdt die hy onder weghe was mede ghereeckent, hy daer niet min dan drie dagen mede besich en was, welcke mochten uytbrenghen dertich Fransche mylen. Alsoo dat uyt + alle dit verhael klaerlijck is te mercken dat Bavais Vallonne niet en kan ghewesen het selve Belgium daer Cesar dese drie voorseyde Regimenten heeft ghesonden onder het bewindt van Crassus ende de twee andere Hooftlieden: ten eersten, midts dat Cicero wesende in het landt der Nervij, ende na de meyninghe van vele, na by Doornick, welck men houdt gheweest te hebben de hooftstadt van dit volck, soo en soude dit Bavais maer thien mylen van Doornick geweest hebben: welck alsoo zijnde, voorwaer Ambiorix en soude het herte noch de stouticheydt niet ghehadt hebben om het heyr van Cicero te bestooten oft te bevechten: noch Cicero in soo grooten noot wesende, en soude niet ghesonden hebben aen Cesar om haestelijck onderstandt te hebben, de welcke meer dan dertich mylen van daer was: maer soude eer tot hulpe ontboden hebben de Hooftlieden in Belgie, die daer na by waren met drie regimenten krijchsvolcks. Oock is te bemercken, hadde dit voorseydt Beauvais het Belgium van Cesar gheweest, soo en ware van gheenen noodt gheweest, dat Cesar die te Samarobrine was soude getrocken hebben door Artoys, om te reysen na + Doornick. Maer wat wilt men beter redenen bybrenghen dan dat Cesar selve schrijft, hoe hy metter haest eenen bode heeft ghesonden aen Crassus in Beauvoisis: ende hadde te vooren gheseyt dat hy hem beschickt hadde in Belgie met zijn krijchsvolck: waer uyt merckelijck blijckt dat Belgie is gheweest in het landt van de Bellovacen oft Beauvoisiens in Picardyen, daer Bavais Picard is, ende niet in Henegouwe daer Bavais Vallonne light. Ende tot bevestinghe van desen is te bemercken dat Cesar de Suessiones, nu ter tijdt Soissons, stelt tusschen de Bellovaci ende Rhemi, welck hedensdaeghs zijn die van Rheyms: ende hier aen merckt men dat de Bellovaci zijn gheweest de teghenwoordighe Beauvoisins, verre gheleghen van de Nervij, welck die van Doornick zijn, daer doen ter tijdt Q. Cicero was, oft daer ontrent. Noch sullen wy hier by voeghen, dat doen Tasgetius de Fransoys, aenspannende met de Romeynen, om den hals was ghebracht van zijn volck ende medeborghers de + Carnuten, nu gheheeten Chartres, woonende van Parijs meer dan vijfthien mylen, soo heeft Cesar vreesende voor eenighe nieuwe beroerte onder dit volck haestelijck ghesonden uyt Belgie Plancus met een regiment crijchsvolcx, om dat hy daer aller naest was. Voorwaer hadde dit Belgie gheweest Bavais van Henegouwe, het soude veel te verre gheweest hebben om van daer te senden hulpe ende onderstandt tot in het landt van Chartres, besonderlijck want van noode was bystandt te seynden uyt de naeste steden ende plaetsen. Het sal hier mede ghenoech wesen om te betoonen dat Cesars Belgium niet anders en + mocht wesen dan de stadt van Beauvais in Picardyen, een seer oude stadt, wesende Bisdom ende Graefschap, ende een van de twaelf Parien van Vranckrijck: maer gheenssins dit Bavais in Henegouwe, der welcker ick dese eere niet en soude willen benemen: maer moet de oprechte waerheydt segghen, aenghesien dit treffelijcke saecken zijn, om het volck niet te laten dolen ende missen, niet alleenlijck nemende d'een plaetse voor d'andere, maer oock landtschap voor landtschap, tot groot achterdeel van meer andere dinghen. Door dese seeckere bewysinghen ende redenen merckt men seer wel, dat Samarobrine daer Cesar was, Camerijck niet en is, ghelijck sommighe groffelijck dolende stoutelijck segghen, ghelijck ick oock mede hebbe ghedoolt door haerlieder treffelijckheydt vervoert zijnde: want van daer totter plaetsen toe daer Cicero met zijn volck lagh waren meer dan dertich mylen: ende na de meyninghe van dese en soudt niet boven twaelf oft derthien mylen hebben geweest. Na het schryven van Cesar en is van Samarobrine tot Belgie niet meer geweest dan vijfentwintich Italiaensche mylen: maer na de meyninghe van dese sout meer dan vijfentwintich Vlaemsche mylen geweest hebben, soo verre als van Camerijck tot Beauvais oft Belgie: daerom moet noodtsakelijck Samarobrine veel naerder geweest hebben der stadt van Amiens in Vranckrijck. Maer op dat ick niet en schyne veel te neuswijs te wesen, soo wil ick hier met ophouden sonder voorder te straffen andere fauten, my bedragende aen eenighen fraeyen ende geestigen schryver die van dit ende diesghelijck t'eenigen tyde sal mogen maken een besonder boeck, met sekere ende bequame bewysinghen. Het is ons ghenoech dat de vervallinghen ende veranderinghen des landtschaps, om de voorseyde redenen, soo groot zijn geweest dat de werringhe ende duysterheyt die

ick ghevonden hebbe in dese verouderde dinghen niet te verwonderen en is. Maer wederom keerende tot myne voorgaende reden, ick bekenne ende belyde vryelijck dat behalven het gene men gheschreven vindt, men siet binnen ende buyten Bavais Vallonne veel + teeckenen ende overblijfselen van groote treffelijckheydt ende oudtheydt: ende daer worden noch daghelijcks ghevonden Medalien der ouder Romeynen: welck seeckere teeckenen ende bewysinghen gheven dat dit voormaels een machtighe ende treffelijcke stadt is gheweest. Onder andere seltsame ende wonderbaerlijcke dinghen siet men hier een wonderlijcke strate, streckende van Parijs tot Tongren, ghelijck wy breeder in de beschryvinghe van Tongren verklaren, noch is hier een andere wonderlijcke strate, eertijdts al gecassijt, streckende van Rheyms in Champanien tot Cortrijck in Vlaenderen wel vijftich mylen verre, welcke meer dan ruijm hondert ende twintich Italiaensche mylen bedraghen. Het volck van desen lande seght met veel bescheedts, dat in dese stadt gheboren is gheweest + de groote hooftman Belgius, daer Justinus in zyne historie af vermaent, ende is gheweest medgheselle van Brennus: welcke Belgius nae de doot van Alexander de Groote, ten eersten getrocken is in Hongaryen met meer dan hondert ende vijftich duysent crijchslieden, ende met grooten voorspoet ten lesten ghekomen is in Macedonien, ende heeft daer verwonnen, ghevanghen ende doen onthalsen den Coninck Ptolemeus: achterna is hy selve + misbruyckende zyne overwinninghe ende voorspoedt, t'onderghebracht van Sosthenes den Macedonischen Hooftman: zijn medgeselle Brennus wel soo machtich van krijchslieden als hy, kreegh oock de nederlaghe te Delfi, ende door wanhope nam zy selven het + leven: ende Belgius de vlucht nemende uyt Grieckenlandt met het overblijfsel van zijn volck ontrent thien duysent mannen sterck, is met alle dit heyr verslaghen ende vernielt gheweest. Maer ten was niet ghenoech voor Bavais, soo veel teghenspoets eertijdts gheleden te hebben: maer is daer en boven oock in dese leste oorloghen van de Fransoysen tweemael verbrandt ende verwoest gheweest: maer nu in peys wesende wort wederom gebouwt ende opgherecht.

+ De stadt van Bins ghemeynlijck gheheeten Binche, light op den arm van den watervloedt Haine, drie mylen van Berghen: ende is een oude stadt eertijdts wel bewoont ende seer volckrijck: maer door oorloge alsoo ghequelt ende verdruckt, dat het meeste deel der Borgheren van daer vertrocken is nae Berghen. Heeft noch onlancx toebehoort Vrouw Marien Coninghinne van Hongaryen door gifte des Keysers haers broeders, haer leven lanck, ter tijdt als zy Gouvernante was van de Nederlanden: de welcke Bins seer wel hadde vermaeckt, vernieuwt, ende met schoone huysen ende kostelijcke hoven seer heerlijck verciert. Voorwaer het is een seer lustighe plaetse voor Heeren ende Vorsten, overmidts de goede locht, ende oock de fraeye jacht, ende andere kortwylen die men daer raept. De Keyser ende Prince Philips zijn sone zijn in het jaer 1549 hier ghekomen ter tijdt als de landen den sone aennamen ende swoeren tot toekomende Landtsheere: ende werden hier ontfanghen ende onthaelt met schier onghelooffelijcke ende onsprekelijcke pompe, triomphe, steeckspelen, ende allerleye andere heerlijcke ghenoechten een langhe wyle tijts duerende. Maer daer teghen, de Coninck van + Vrancrijck in het jaer 1554, aldaer passerende, wederkomende victorieux ende triompherende van het belech van Marienborg ende van Dinant, heeft dit Bins oock lichtelijck inghenomen, ende overmidts eenen besonderen haet teghen de Coninghinne Maria, om de groote brantstichtingen die zy hadde doen bedryven in Picardyen, ende meestendeels om dat zy zijn heerlijck paleys Folembray hadde doen af branden, heeft door wraeckgiericheydt niet alleenlijck in de ghestichten ghemaeckt door dese Princesse, maer oock wreedelijck den brandt t'alle kanten doen steecken in de stadt: de welcke niet te min nu ter tijdt wederom opghebouwt is: ende belanghende de particuliere huysen, in haren eersten staet wederom ghestelt. Met ghelijcke rasende gramschap dede de voorseyde Coninck oock + den brandt steecken in het hoffelijck paleys, casteelwijs ghemaeckt, genaemt Marimont, welck de voorseyde Vrouw Marie hadde doen bouwen met seer grooten kost, ende daer by seer lustighe hoven. Hier aen mach men mercken hoe sorghelijck het is groote Princen + ende Vorsten te terghen, ende dat het gemeyn spreeckwoordt waer is, dat zy langhe handen ende armen hebben: dat is te segghen, dat haer macht groot is ende verre streckt.

Byv. [Door de furie der Fransoysen tot Bins veel konstelijcke wercken vernielt ende verwoest werden: onder andere die konstelijcke Ceres achtentwintich voeten lanck, in eenen hof ligghende, ende de bergh Parnassus van Peerlemoer, met het fonteynken in Helicon, daer die neghen Musicale Goddinnen op saten van wit Marber: oock die Waterback van Porphyrsteen, die in een jaer nau ghemaeckt was: ende het Bancket-tafelken van wel duysent stucken ingevoecht, in het welck de stadt Bins nae het leven afghebeeldt was met naturelle coleuren, door Hoochduytsche konstenaers: als oock die silveren afghegoten kruydekens ende bloemen konstelijck ghemaeckt, die door den windt verwaeyden: ende voorts die vreemde plantagien menich duysenden weerdich, en veel marberen colommen, waer door dese stadt vermaert was; ende bysonder ten tyde van triomphe, door eenen ghemaeckten hemel, waer uyt het donderde, blixemde ende reghende: fonteynen springhende uyt artificielle rootsen, daer corael-tacken uyt schenen te groeyen. In het jaer 1578 de stadt van Nivelle aen Don Jan overghegheven zijnde, soo is den Spanjaert met den selven heyrlegher voor Bins gekomen. Maer die van der stadt, hoe wel zy gheen krijchsvolck en hadden tot hare bewaringe, wilden nochtans haer stadt defenderen, ende snachts te vooren eer dat den legher daer voor quam, hadden zy ghesonden vijftich haeckschutten tot Bergen in Henegouwe om hulpe ende ammonitie te hebben. Maer

dese onder wege vervallen zijnde in de handen + van de ruyterye van Don Jan, soo heeft hy de stadt haest tot zynen wille ghekreghen. Als zy Philippeville, Reux ende Soigny sonder groote moeyte inghekreghen hadden, als oock mede Beaumont, Walcourt ende Mabeuge. Maer Chimay moest hy met ses stucken geschuts beschieten ende bestormen, al eer het onder zijn ghebieden quam. In't jaer 1578 heeft de Hertogh van Anjou beschermer der Nederlandtsche vryheyt, soo haest hy nae luyt zynes contracts met + zijn krijchsvolck in het landt was, de stadt van Bins doen belegeren ende met sesthien stucken gheschuts beschoten, welcke haer heeft na veerthien dagen, namelijck den 7 Octobris, tot des Hertoghs goeden wille overghegheven. Ende alsoo den Hertogh met den inwoonders ende soldaten seer beleefdelijcken handelde, kreegh hy oock Mabeuge.]

 

+ Reux is een seer oude stadt, eertijdts ghenaemt Rethia, van de Ruthenen diese ghebouwt hebben: zy ligt twee mylen van Bins, + drie van Berghen, is fraey ende lustich, heeft ghebiedt van dorpen ende landt, ghemaeckt tot een Graefschap van Keyser Carel den vijfsten. Heeft een klooster van de Premonstreyten, ende een seer schoone Cappelle ghewijdt ter eeren van onse lieve Vrouwe, daer veel mirakelen ende wonderteeckenen zijn gheschiedt, soo men vastelijck seyt: ende is daer door van veel Pausen ende Vorsten verciert ende rijckelijck begaeft. Heeft onlancks toebehoort + Heer Adriaen, gheboren uyt den seer edelen huyse van Crouy, een treffelijck man in het bedienen van de Staten, ende een dapper krijchsman: soo dat overmidts zyne groote deuchden, vromicheden ende diensten den Keyser ghedaen, zynder Majesteyt seer aengenaem is gheweest, ende grootelijck begift ende verheven. Is ghestorven in het jaer duysent vijf hondert drieenvijftich, Gouverneur van gantsch Vlaenderen, ende van het Graefschap van Artoys, ende Generael van het krijchsheyr voor Terwanen. Na hem is in het besit van de Heerlijckheydt ghekomen zijn sone, een gheschickt ende vroom jongman ter wapen.

+ By Soigny is ghelegen het schoon bosch van Soigny, streckende nae Breyne le Conte, ende is gheleghen drie mylen van Bins, ende oock van Berghen, op een watervlietken ghenaemt de Seine, daer het den naem af houdt: ende dit is een kleyn stedeken, maer fraey, ende tamelijck rijck, hebbende een heerlijcke Collegie van Canonicken, ghenaemt Heeren van Sint Vincent: welck bewindt ende heerlijckheydt heeft over de stadt ende alle haer ghebiedt. Van hier komen besonderlijck + seer goede Musijck-sanghers met uytnemende lustighe stemmen: de welcke alhier ghemeynlijck van den Coninck wel gheloont ende rijckelijck versien worden.

+ Breine le Comte is drie mylen van Halle ende vier van Berghen: ende is een seer oude stadt: want is gebouwt ende heeft den naem ghekregen vanden hooch vernaemden Brenno verwoester van Roome, van den welcken wy een weynich hier voor ende in het lanck in de beschryvinghe van Brabandt hebben ghesproken. Hier wordt nu noch ghesien eenen seer ouden toorn, soo men seyt, overghebleven is van den voorseyden Brenno.

Enghien is vier mylen van Ath, ende vijf van Berghen, een goet kleyn stedeken, daer groote menichte van veelderleye goede ende schoone tapisseryen werden ghemaeckt. Hier is een wyle tijdts ghevanghen gheweest de Conestabel van Vranckrijck, Hertogh Anne van Mommorency. De Coninck van Navarre + van het Huys van Vendosine, is Heere van Enghien. Van hier was gheboren Juliaen Hasaerd Vrouwenbroeder, een eerweerdich man overmidts zyne groote deucht ende gheleertheydt, ende heeft veel boecken gheschreven, ghelijck blijckt uyt de Bibliotheke van Gesnerus: is ghestorven in zijn klooster in het jaer duysent vijf hondert vijfentwintich.

Halle wordt oock ghenoemt Nostre Dame + d'Aux, ghesticht op den voorseyden watervloedt Seine, die daer door loopt, ende is drie mylen van Bruyssel, op de uyterste palen van Brabandt ende Henegouwe: heeft een weerdighe Kercke, ghewijdt ter eeren van onse lieve Vrouwe, daer men seyt veel mirakelen geschiedt te zijn, heeft deshalven veel versoecks, niet alleenlijck van desen lande, maer oock uyt Vranckrijck ende andere plaetsen. Hier is in het jaer duysent vier hondert vier (oft vijf soo Paulus Emilius schrijft) gestorven Hertoch + Philips van Borgondien, toeghenaemt de Stoute oft Koene, broeder van Coninck Carel de vijfste van Vranckrijck, welcke Hertoch Philips door zijn houwelijck met Margriete van Male dese Nederlanden ghebracht heeft aen het Huys van Borgondien. Zijn + ingewant is begraven te Halle in onser Vrouwen kercke, het herte te S. Denijs in Vrancrijck, twee mylen van Parijs, by de overleden Coninghen van Vranckrijck, ende het lichaem ghebalsemt is met Conincklijcke pompe ghebracht te Digion, de voornaemste stadt van het Hertochdom van Borgondien: daer de voorseyde Vrouw Margriete zyne achtergelaten weduwe, verlatende ende overghevende alle haeffelijcke goeden des Hertoghen, + overmits groote achterghelaten schulden, heeft daer toe ghebruyckt een merckelijcke ceremonie in teghenwoordicheydt van het hof ende alle het volck, ende op het graf gheleght Hertogh Philips borse, riem ende sleutelen: waer uyt blijckt dat de Princen in dien tijdt meer ontsagen ende onderhielden de justitie, dan hedensdaeghs het ghemeyn volck doet.

Lessine is gheleghen vier mylen van Enghien, ende ses van Berghen, door de welcke loopt de watervloedt Denre: ende alwaer groote menichte van lijnwaet gemaect wert. Van hier was gheboren Julianus Aurelius een seer gheleert man ende schryver van veel boecken.

Chevre is een myle van Ath ende vijf van Berghen, op den watervloedt gheheeten Hunel: + het is een kleyn stedeken, maer seer lustich, waer af Heer Guillaume van Crouy zynen tytel heeft ghenomen, van den welcken



illustratieuitvergroten
CIMAI




illustratieuitvergroten
Mariebovrg




illustratieuitvergroten
Philippeville




illustratieuitvergroten
Beaumontin huinaut


wy breeder vermaen hebben ghemaeckt in de beschryvinge van Aerschot. Chevre behoort nu ter tijdt toe Heer Guillame van Crouy, Marquis van Renty, ende neve van den voorseyden Heer van Chevre.

Ath light twee mylen van Lessine, ende vier van Bergen, bewatert met den voorseyden waterstroom Denre: dit is een stercke, schoone, lustige ende rijcke stadt, maer kleyn.

+ Hier wordt onder andere waren seer veel lijnwaets gemaeckt. Ende want den stapel van dese koopmanschap te deser plaetsen is, soo wordt hier groote menichte lijnwaets van buyten ghebracht ende van de omligghende dorpen; welck de oorsaecke is dat men't lijnwaet van Ath noemt: ende men houdt datter jaerlijcks wel voor twee hondert duysent kroonen verciert wordt door den handel van inlandtsche ende uytlandtsche Cooplieden. Van Ath is gheboren gheweest Joannes Taisnierus Doctoor in beyde Rechten, treffelijck Poeet, seer goet Mathematicien ende Musicien: heeft onlancks gemaeckt een seer schoon ende konstich werck in Mathematica.

+ Sint Guislein heeft zynen naem van de Abdye aldaer, waer af den Abt was, doen ick dit schreef, de Bisschop van Doornick: welcken Abt by oudt recht ende reden Heer is in het geestelijck ende wereltlijck van dese stadt: ende dese Abdye is de voornaemste van alle d'Abdyen in Henegouwe. De stadt is kleyn, ligghende van Bergen twee mylen, ende daer door loopt den watervloet Haine, waer van, soo wy gheseyt hebben, het landt van Henegouwe den naem ghekreghen heeft.

+ Byv. [In het jaer duysent vijf hondert eenentachtentich in Augusto heeft de Prince van Espinoy, wesende Gouverneur van Doornick van weghen de Generale Staten, dese stadt inghenomen. Maer terstont daer nae de Malcontenten de selve wederom wel haest verovert hebben.]

Leuze is van Valencijn vijf mylen, een redelijck fraey stedeken, hoe wel over sommige jaren bykants heel afghebrandt, maer wordt wederom lustich opghebouwt. Dit plach te + wesen het erfgoedt ende heerlijckheydt van Geeraerdt van Roussillon, een seer vernaemt Heer door historien: is daer na gekomen aen het hof van Bourbon in Vranckrijck: ende voorts aen den Hertogh van Monpensier: gaet nu tegenwoordichlijck aen Florent van Mommorency, Heer van Montigni in Ostervandt.

+ Pequicourt is ontrent drie mylen van Douay, by d'Abdye van Anchin der selver toebehoorende; het is een seer oude plaetse, ende plach voortijdts te wesen een bemuerde ende redelijcke fraeye stadt: maer is bedorven door oorlogen, soo dattet nu ter tijt maer een dorp en is slechtelijck ghestelt: maer behoudt nochtans de oude privilegien als een bemuerde stadt.

Fontaine l'Evesque is een fraey stedeken, op de uyterste palen van Henegouwe ende van Luyck, ontrent een kleyne myle van den watervloedt Sambre, ende twee mylen van Bins: het heeft een besonderen Heere, de welcke langhen tijdt is gheweest uyt het doorluchtich + gheslacht van Hennin Lietaert, waer uyt ghesproten is de Heere van Bossu, nu ter tijt noch levende: maer is naemaels bevallen ende toeghekomen aen een dochter die ghehouwelijckt is gheweest met Jacob van Crouy, Heer van Sempy: ende behoort nu toe den Heere van Argence, van weghen zijn huysvrouwe, nichte van de voorseyde dochter. Maer aenghesien de Grave van Henegouwe ende de Bisschop van Luyck twistich zijn om de overicheydt van dese plaetse, soo en weet men noch niet aen wat landt dese stadt toebehoort. Boven dese voorseyde steden zijn in het landt van Henegouwe veel dorpen, casteelen, ende treffelijcke ende gheprivilegieerde heerlijckheden, van welcke veel treffelijcke edele geslachten haren oorspronck hebben gehadt, ende ten eersten, Lalaing welck is twee mylen van Douay, + ende vijf van Valencijn, op den waterstroom Scarpe gheleghen: dese plaetse is een fraey dorp met een casteel, groot ende wijdt van byvanck ende gebiedt, vereert met den tytel van Graefschap: van welcke het huys van Lalaing zynen naem neemt: ende heeft altijdt ende oock nu seer vrome Heeren ghehadt: de welcke niet alleenlijck en zijn Graven van Lalaing, + maer oock van Hoochstraten, ghelijck ick in de beschryvinghe van Brabant heb geseyt. Ende onlancks gheleden is de leste Heere deser plaetsen Carel, geweest een seer vroom man ter wapen: soo dat als Vrouw Marie in Hooghduytslandt was in het jaer duysent vijf hondert vijftich, om te besoecken den Keyser haren broeder, dese ghekoren is gheweest als Stadthouder in haer afwesen: ende heeft ghemaeckt het bestandt in het jaer duysendt vijf hondert sesenvijftich met Colligny Admirael van Vranckrijck, tusschen de Keysersche ende de Fransoysen te Vaucelles: is daer + nae gheworden Gouverneur van Henegouwe, ende Ridder van het gulden Vlies: hy starf in het jaer duysent vijf hondert achtenvijftich achterlatende veel kinderen, waer af de oudtste Philips een aenkomende vroom jonckman gekomen is tot de voorseyde heerlijckheden.

Montigny in Ostervant is oock ontrent + twee mylen van Douay, by de Abdye van Marchenes: dit is een fraey dorp met Casteel ende Heerlijckheydt, ende opgherecht tot een Baenderye: ende behoort nu toe Heer Florent van Mommorency, des Graven van Hoorn broeder, een man groot van verstandt ende raedt, Ridder van het gulden Vlies ende Gouverneur van het landt van Tournaisis.

Byv. [Desen Heere Florent van Mommorency Heer van Montigny, etc. was ghesonden by de Regente de Hertoghinne van Parma ende de Staten, Ambassadeur in Spangien met den Marquis van Berghen in het jaer duysent vijf hondert sesentsestich, om den Coninck te berichten den staet des landts, alwaer hy werdt met schoone woorden opgehouden, tot dat den Marquis doodt was, ende Egmondt ende zijn

broeder Den Grave van Hoorne ghevanghen, ende werdt doen ghevanghen ghestelt. Ten lesten sonder dat hy konde tot zyner verantwoordinghe komen, werdt by eenen page belast hem te vergheven op het casteel van Symancos. Naer zijn doodt werdt zijn proces ghemaeckt by den Hertogh van Alva, zyne goeden gheconfisqueert, als oock des Marquis van Berghens goederen: Dan by de Pacificatie van Ghent werden die meest gherestitueert.]

 

Antoing gheleghen op de Schelde, een myle + van Doornick, is een schoon dorp met een seer schoon casteel, soo oudt datmen't seyt het werck te wesen van Marcus Antonius Triumviraet Heere van Roome, ter tijdt als hy in Gallia was met Cesar, ende dat het den naem van hem is overmidts de groote oudtheydt een plaetse weerdich om te verhalen, daer de Princen van Espinoy ghemeynlijck daer hof houden.

Aen de Schelde ende ontrent een myle van Antoing is Bie, hebbende een wonderlijck casteel, toebehoorende den Seneschal van Henegouwe: heeft onlancks toebehoort H. Pieter van Werchin, Ridder des gulden Vlies, de welcke gestorven is sonder manlijck hoyr, achterlatende twee dochteren, de eerste gehouwelijckt aen Heer Hugo van Melun, den welcken hy gelaten heeft dese plaetse met het Seneschaelschap, op alsulcken bespreck dat hy voeren soude naem, toenaem ende wapen van Werchin: welck de voorseyde behoudt sone onverbreeckelijck gehouden heeft: d'ander dochter wel versien van houwelijck goet heeft ghetrouwt den Grave van Bossu.

Brisseul een kleyn dorp gheleghen een myle van Bie, heeft een groot ende seer oudt casteel: want men seyt ende houdt voor seecker dat zynen naem heeft van Janus Bifrons, oft met twee aensichten; maer dat men't gecorrumpeert ende verandert heeft: oock is daer een groote valleye ende veel dorpen ende groote byvanck van lande, noch hedensdaeghs gheheeten de valleye van Brisseul: ende vast daer by is den bergh geheeten Mont de Trinite, daer de Albanoysen, soo men seyt, eenen tempel gesticht hebben ter eeren van Janus. De plaetse behoort toe den Heer van Moreaume, een doorluchtich ende seer edel man, ghelijck oock hem aengaet het dorp van Hasurheure liggende tusschen de rivieren de Sambre ende de Mase, met een seer schoon ende groot casteel, daer gemeynlijck de Heeren der selver plaetsen woonen.

+ Lignes gheleghen een myle van Chevre ende twee van Ath, is een fraey dorp met een casteel, ende is een Graefschap, toebehoorende Graef Philips van Lignes, oock Grave van Valckenborg, ende Heer van Wassenaer in Hollandt, een seer edel ende gheschickt Prince, Ridder van het gulden Vlies.

+ Bossu is twee mylen ende een halve van Bergen, ende vier van Valencijn, een schoon dorp met een soo schoonen casteel als in Henegouwe, jae in gantsch Nederlandt mach wesen, is oock een Graefschap inghestelt door Keyser Carel den vijfsten. De Heere van Bossu nu ter tijt is Jan van Hennin Lietart een seer edel ende treffelijck man, Vliesheere, ende eertijdts Schildtknape des voorseyden Keysers: welcke Heer Jan ghestorven is ter tijdt als ick dit boeck voleynde, ende heeft achterghelaten eenen sone Maximiliaen een vroom Ridder ende weerdich sone van sulcken vader.

Byv. [Het Casteel van Bossu, een vermaert stuck wercks, uyt oorsaecke van zyne rare architecture, waer van het vierde gedeelte alleenlijck opghebouwt is, begrypende een seer groot begrijp vierkant: ende overmidts het overlyden van den fondateur ende den opgheresen trouble, niet tot zijn volle perfectie heeft konnen gheraecken. Het is gheleghen op een bequame plaetse, ende heeft een seer heerlijck inkomen: van binnen een wijdt vierkant pleyn, in't vierkant een beghin van een galerye, waer onder een bequame stallinge, van twee oft drie hondert peerden ende meer. Met breede trappen kan men de galerye op ryden drie oft vier neffens malkanderen: op de selve responderen de deuren van verscheyden kameren, om yeder besonder veel groote meesters te logeren: yeder kamer hebbende bysondere cieragie: de eene is vol cierlijcke schilderyen der naemaghen, in de andere lustighe schilderyen van alderley peerden nae het leven, die geweest zijn op de incomste van den Keyser, ende soo voorts. Carel vereerde dese timmeragie met eenen silveren Hercules twaelf voeten hooge, waer mede hem die van Parijs in het jaer 1539 vereert hadden. Beneden het Casteel is eenen seer schoonen kruythof, waer in een seer konstich waterhuysken is tot een vermakinghe der Jofvrouwen, verciert met drie fonteynen, overwelft met de drie deelen der wereldt, Europa, Asia ende Africa, seer konstelijck. Waer in men sien kan de hanteringhe meest van een yeder deel: Berghwercken ende ghedierten, by seer konstighe werckmeesters tot verwonderinghe ghesneden. Boven het selve waterhuysken is een kamerken verwelft, seer konstelijck met schelpen, eenighe personagien afbeeldende. Beneffens desen hof is een artificielle wateringhe ende visscherye, alles tot verwonderinghe van den konstenaren heur op de konst verstaende: een yeder in zyne conste alhier vindende, daer by hem in can verwonderen. Ende alle dese wercken zijn ghemaeckt by verscheyden meesters, door het beneerstighen ende bekostighen van den Edelen Heere Hennin, sedert wiens overlyden daer niet veel meer aen gevoordert is, Maximiliaen bekommert met de oorloge wesende als Gouverneur, van wegen des Conincks van Spangien over Hollandt in ongheluckighe jaren. Alwaer hy Admirael van een Armade afschepende van Amsterdamme, in noot verlaten, by den Noordhollanders beset ende ghevanghen ghenomen, ende tot Hoorn langhe ghevanghen ghehouden werdt, tot dat hy ontslaghen van zijn ghevanghenisse, overste Veldtheer werdt van den Leger der landen, waer nae hy onlancks tot Antwerpen starf.]

 

Barlemont twee mylen van Landrecy, ende + soo verre van Avennes, gheleghen op de Sambre is een groot dorp, met Casteel ende Banerye: naemaels van Coninck Philips een Graefschap gemaeckt. Behoort tot Heer Carel Ridder van het gulden Vlies, ende een van d'overste der Financien, een wel ghesien ende hoogh gheacht man: ende zijn sone Gielis een seer deuchdelijck, gheschickt ende ghe-

leerdt man is gheworden een treffelijck Capiteyn, ghelijckerwijs als zyne broeders oock eensdeels ter wapenen, ende eensdeels in het gheestelijck hen seer loffelijck stellen.

Byv. [Nu gaet het aen Florent van Barlemont, Banerheer van Hierges ende Grave van Barlemont.]

Ontrent een half myle van Avennes is het + fraey dorp van Glayon, met een sterck casteel, ende tytel van Banerye, toebehoorende Philips van Stavele, oock Ridder van het gulden Vlies, ende Oppermeester van des Conincks artillerye.

Byv. [Is nu toeghekomen Heer Floris van Stavele, Grave van Herlies.]

+ Trasegnie is by de cassye streckende recht nae Maestricht, gelegen van Bins twee mylen: 'tis een seer fraey kasteel met een schoon dorp: een seer vermaerde plaetse overmits de oudtheyt van stam ende gheslacht der Heeren, die dese heerlijckheyt hebben beseten wel over 600 jaren, ende haer hof daer aldeur ghehouden. Hier uyt zijn ghesproten seer treffelijcke mannen, ende noch onlancks Heer Jan van Trasegnie, Ridder ende Deken van het gulden Vlies, de welcke voor ende in den naem van Keyser Carel de vijfste heeft getrout Vrouw Isabelle van Portugael. Na hem is gekomen Carel zijn sone, een treffelijck ende wel gheacht Edelman, nu ter tijdt Heer van dese plaetse.

+ Escochinne is ontrent drie mylen van Bins: het is een groot dorp met twee casteelen, d'een toebehoorende den Grave van Lalaing, d'ander den Heere van Bievre, een treffelijck Edelman, gesproten uyt het loflick huys van Rubempre. Van dit dorp hebben den naem, ende worden ghehaelt de graeuwe steenen, bequaem om te bouwen, ende in soo groote menichte, dat by nae alle dese landen willende bouwen haer versien van desen steen, in dit dorp.

Een halve myle van Glayon is Terlon, een + schoon dorp met een sterck kasteel, onlancks wederom opghebouwt, want het in de leste oorloghen dickwils verdorven ende verwoest was gheweest. Behoort toe Lodewijck van Blois, een treffelijck Heere, ende nu ter tijdt Generael van des Conincks gheschut.

+ Sor le Chasteau is ghelegen ontrent twee mylen van Avennes: ende is het voornaemste ende treffelijckste dorp van't landt van Henegouwe, hebbende een seer geweldich ende sterck casteel ende seer oudt. Behoorde toe onlancx geleden den Heere van Molembais, Vliesheere: na zijn doodt is dese plaetse met meer andere dorpen ende heerlijckheden gekomen aen den Marckgrave van Bergen, getrout hebbende de eenige dochter van den voorseyden aflyvigen.

Byv. [Waer van het ghekomen is op den Heere van Molembais, van het huys van Crouy.]

+ Ontrent een cleyn myle van Beaumont is Barbançon, gelegen by een groot bosch van Ybenboomen: 'tis een rijck dorp met een Casteel ende Banerye. Hier worden veel glasen gemaeckt, gelijck op veel andere plaetsen van Henegouwe, maer veel beter dan die van Rowaen, Lorreynen, ende Hessen. Dese plaetse heeft toebehoort by houwelijck Jan van Lignes, Grave van Arenberge, een vroom Heer, treffelijck ende van aensien, Ridder van't gulden Vlies, ende Gouverneur van Vrieslandt ende Overijssel voor Coninck Philips.

Aimeries gheleghen op den vloedt Sambre + by Barlemont, ende ontrent anderhalf myle van Mabeuge, is een groot dorp met een schoon casteel, een seer edele ende oude heerlijckheydt: heeft langen tijt van jaren toebehoort den Graven van Vlaenderen: maer is ghegeven gheweest tot houwelijck goedt van Graef Robrechts dochter Jolande, ghehouwelijckt aen Graef Rene van Bar, daer van gesproten is Rene van Anjou Hertoghe van Lorreynen, Coninck van Naples ende Sicilien, de welcke dese heerlijckheydt geschoncken ende ghegheven heeft zynen Cancelier Joris Roulin, die oock Heer is van Raime, ende deshalven Opper-jachtmeester van Henegouwe.

Is noch aen te mercken dat in Henegouwe zijn de steden van Tovin ende Covines: maer aenghesien dese beyde toebehooren den Bisschop van Luyck, soo en sal ick daer af hier niet schryven, maer stellen die op hare plaetse. Insgelijcks Valencourt, hoe wel het van't landt van Henegouwe is, late ick, want het is onder de Heerlijckheyt ende het Graefschap van Namen, alwaer verhael van dese plaetse ghemaeckt wordt.

In Henegouwe is over al seer veel Edeldoms + ende krijchsvolcx te voet ende te peerde: veel begheven hen tot studeren daer zy wel in voortvaren, d'andere tot landtbouwinge, seer vele begeven haer tot koopmanschappen: ende ontallijcke menichte van ghemeyn volck stelt hem wel dapperlijck tot handtwercken ende ambachten, betoonende groote vlyticheyt ende verstandicheyt in allerley handel. Het is beleeft + ende hoofsch volck, maer den meesten hoop van't gemeyn gepuffel afgonstich ende arch. Men spreect hier gemeynlijck Fransoys, maer grof ende bedorven, welcke tale men Walsch heet: + maer de Edellieden spreken seer goet Fransoys: ende de Henegouwiers leeren oock meestendeels al de Vlaemsche tale, als naeste ghebueren.

Dit landt is eenen seer langen tijt, ende besonderlijck na den afganck van't Roomsch Rijck grootelijck gequelt geweest met oorloghen, ende heeft deshalven zijn Landsheeren ende Vorsten dickwils verandert: namelijck ten eersten van de Hunnen, daer na vande Wandalen oft Wenden, vande Denen, Gotthen, Nordmannen ende Fransoysen: maer is ten lesten, soo men leest + van dese onruste ontslagen ende verlost geworden, ende in goeden staet gestelt, besonderlijck door behulp van Bruno Aertsbisschop van Ceulen ende Legaet des Paus. Maer dese stilte ende gerustheyt en duerde niet lange: want daer zijn nieuwe twisten ende beroerten gheresen, niet alleenlijck teghen de Fransoysen, maer oock teghen de Vlaminghen, de Brabanders, de Bisschoppen van Luyck ende de Hollanders: waer door't landt van Henegouwe geraeckt is nu onder de macht van den eenen door gewelt, ende dan van den anderen met minnelijck verdrach oft maechschap. Maer ten langen lesten hebben dese oorlogen eynde genomen, soo niet

gantschelijck, ten minsten werden de pretensien uytghebluscht ende ter neder gelegt door het houwelijck van Hertogh Jan van Borgondien, Grave van Vlaenderen, met Margriete dochter van Albrecht Grave van Beyeren, van Hollandt ende Zeelandt, ende Heer van Vrieslandt: welcke Albrecht gheenen sone en heeft gehadt dan Graef Wilhelm, ende Graef Wilhelm maer een eenighe dochter Jacoba, de welcke ghehouwelijckt met vier mans, en heeft gheen kinderen achter ghelaten. Soo + dat nae haer doodt Philips de Goedertieren, Hertogh van Borgondien, des voorseyden Hertogh Jans sone vredelijck in het besit is ghekomen van zijns moeders weghen, ghelijck wy in de beschryvinge van Hollandt besonderlijck hebben verklaert. Aldus is onder het Hof van Borgondien ghekomen niet alleenlijck het Graefschap van Henegouwe, maer oock de Graefschappen van Hollandt ende Zeelandt, met de Heerlijckheydt van Vrieslandt, in het jaer duysendt vier hondert vijfendertich. Tot onsen tyde was Gouverneur van Henegouwe van weghen des Conincks, de Marckgrave van Berghen, dickwils hier boven van ons vermaent. Aldus beschreven hebbende het Graefschap van Henegouwe, sullen in het kort oock beschryven het landt van Luxemborg.


Vorige Volgende