Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Grevelinghe.

GRevelinghe by de Zee op den vloedt Aa, tusschen Cales ende Duynkercke, gelijckerwijs drie mylen van beyde dese steden ligghende, is eertijts een seer treffelijcke ende vermaerde stadt gheweest, met een seer groote Zeehaven: + maer naemaels verdorven, ende dickwils berooft van de Normannen: ende want zy nu aller lest opghemaeckt is gheweest tot eenen voorsten doel ende aenstoot in d'oorloghe tusschen de Fransoysche, Engelsche ende Borgoensche, soo is zy tot eenen deerlijcken staet ghebracht. Maer nu ter tijdt van dien tijdt af dat Cales by de Fransoysen weder ghekreghen is gheweest, vreesende eenich ongeluck van die naebuerschap, wordt zy sterck + ghemaeckt: in sulcker voeghen datse midts gheleghentheydt ende konstighen arbeyt een vande sterckste plaetsen van heel Nederlandt worden sal, hebbende vijf Bolwercken: waer af de vier tot koste van de vier Leden van Vlaenderen ghemaeckt zijn: ende het vijfste is betaelt eensdeels van Walsch Vlaenderen, eensdeels oock van den Landtsheere selve.

 

Byv. [Grevelinghen in het jaer 1160 door Dirck van Elsate in S. Willebrords dorp ghesticht wert, ende in het jaer 1528 met een sterck Casteel door Carel de vijfste versterckt is, op de kosten van Vlaenderen, als des landts Voorschansse.]

 

Dese stadt behoort oock toe den Hertogh van Vendosme (nu Coninck van Navarre) ende nu ter tijdt is Ruwaerdt daer af Valentijn Heer van La Motte, een seer vermaerdt ende treffelijck Capiteyn, van weghen zyne deuchden, ende die in desen staet ghecomen is nae den Heer van Cressoniere. In het jaer duysent vijfhondert achtenvijftich is ontrent Grevelinghen, aende zyde van Sluys ende Cales, by de Zee, gheschiedt de groote slach tusschen de Bourgoensche, daer Hooftman af was de Grave van Egmont, ende tusschen de Fransoysen aenghevoert door den Maerschalck + van Termes: in welcken de Fransoysen met groote moordt ende bloedtstortinghe

de nederlaghe kreghen, ende bykants alle hare Hooftlieden seer ghequetst gevangen werden, alsoo in onse Commentarien bescheedelijck verhaelt wordt.

+ Cassele in ouden tyden Castellum genaemt, staet op eenen hooghen bergh, van Sint Winocxberghe ende van Teroanen gelijckelijck gheleghen ontrent vier mylen. Dit is oock voortijdts een machtighe ende vermaerde stadt gheweest, maer in den omloop ende keer der saken van dese landen, is tot ramp ende val, ghelijck als veel meer andere steden geraeckt, ende tot kleynen staet ghekomen. Maer nu tegenwoordichlijck ist een redelijck stedeken, ende heeft noch wat overblijfsels van zyne oude weerdicheydt, ende daer toe alle jare een groote peerdemarckt in Louwmaendt ende Oogstmaendt.

 

Byv. [Cassele Casletum schijnt aen te wysen den naem eener stadt der Catten, een uytgesondert volck der Hessen, welcker principale stadt Cassele ghenoemt is. Dese stadt by eenige Castellum ghenaemt werdt. De oudtheyt der selver blijct uyt den Itinerario Antonini, daer aenghewesen werden de gewoonelijcke wegen van Terrouana door Castellum tot Bavacum: oock mede van daer tot Doornick, ende tot Ceulen, ende vermoet werdt des Heeren weghen geplaveyt geweest te zijn van de Romeynen, soo noch op veel plecken oochschynelijck is van Cassel af, tot veel verscheyden plaetsen. Dese stadt geleghen is op een geberchte, maer niet onvruchtbaer, met een out Casteel, zy heeft een springende fonteyne op de marct. Aldaer zijn twee Collegien van Canonicken. Het een opgerecht ende beghift by Robert de Vries in het jaer 1071 tot gheheughenisse van de verkreghen victorie, door welcke hy Vlaenderen in eenen vasten staet brocht. Philips de eerste Coninck van Vranckrijck, aldaer vluchtede, zijn neef Arnulphus verslaghen zijnde. De Casselrye alhier een erfdeel was van Robertus Casletanus, van Vlaenderen, ende gheraeckte tot den Grave van Baren, door het houwelijck van zijn eenighe dochter, ende is weder ghekomen aen den Princen van Vlaenderen in het jaer 1433, door contract, om een somme ghelts tot verlossinghe van den ghevanghen Renatus, Hertogh van Lottringe ende Baren. In de jaren 1329 ende 1385 is het van de Fransoysen overvallen ende verbrandt gheweest.

De Casselrye van dese stadt is van goeden naem ende groote inkomsten. Zy heeft tweeenvijftich dorpen onder haer, yeder hebbende besondere Vierschare: maer zy comen t'samen ten rade ende ter wapen bystandt doen, brenghen mede hare schattinghe te hoop binnen Cassel. Ende op het vermaen des Baillius t'samen comen ende raetslaen. Dit ampt van Baillu is erffelijck by't gheslachte van Stavelen blyvende. Onder desen staen de Baronien Haveskerck, Watenum, voortijdts een stedeken, alwaer veel Antiquiteyten ghevonden werden, Steenvord een stadt ghelijck, met een Gasthuyd Bollosela, dat in het beghin van Julius een vermaerde jaermarckt heeft. Alwaer binnen eenighe jaren van een Bouwman in der aerden gevonden is een witte Cruycke met eenen enghen mondt daer twee duysent penningen inne waren, hebbende het beeldt ende de opschrift Posthumi in Gallia Caesaris, à Lolliano divicti, atque caesi. Daer onder is oock Peen, vereert onder den Fransoysen met den tytel van Marckgraefschap, ende noch meer andere, welvarende, overmidts de Rivieren, waer door zy bequamen aenvoer hebben: ende Bosschagien soo te Niepe als te Ruhout, voortijdts eenen toevlucht der Landtlieden overlast door Teroanen: Onder de selve twee Vrouwen Abdyen tot Ravesberg ende Woestijn: een Mannen Abdye tot Clarima, in het jaer 1139 door Dirck van Elsate ghefondeert. In die contreye worden oock ghevonden in eenen poel drie driftighe Eylandekens vruchtbaer ende de beesten voedende.]

Deynse is een fraey, oudt ende sterck stedeken, + drie mylen van Ghent, ende vijf van Cortrijck, op den watervloedt Leye, tusschen dit stekenen ende het fraey dorp van Petegem vlietende.

Byv. [Deynse werdt in het jaer 1385 by die van Ghent, overmidts daer binnen garnisoen + des Landtsheeren lach, overvallen ende verbrandt, ende de poorten ende ghebouw gheheel ter aerden gheruineert. Ende wat opgecomen wederom in het jaer 1566 onbemuert met meer andere schoone vlecken door de inlandtsche beroerten in brandt geraeckt is. Robert van Bethunen kocht dit stedeken voor de somme van vijf duysent ponden Parisis, van Valerandus van Lutsenborg Grave van Ligne, ende van zyne huysvrouwe. Aldaer was een Vrouwen Clooster. Het heeft jaermarckten in Augusto ende Octobri.]

 

Cortrijck, in het Walsch Courtrav. is seer + wel ghelegen op den voorseyden vloedt Leye, die hier midden doorloopt, van Rijssel, Doornick, Ypre ende Oudenaerde even verre, te weten, vijf mylen. Dit is een van d'oudtste Vlaemsche steden: jae men houdt voor seker datse ter tijdt van Julius Cesar, onder de heerschappye der Nervien oft die van Doornick zy gheweest: ende is nu noch ter tijt een fraeye stadt met een oudt Casteel: is wel betimmert met schoone huysen: is oock redelijck sterck, ende wordt noch stercker ghemaeckt. Tot Cortrijck maeckt men veel lakenen, ende groote menichte van seer fraey + lijnwaet tot ammelakenen, dwalen ende dierghelijcke.

Byv. [Tot Cortrijck in't jaer 1385 een nieuw Casteel door het gebieden van Philips de Koene opgerecht werdt. Alhier is een Collegie der Canonicken verordonneert ten tyde van Boudewijn van Constantinopelen, ende een Abdye van Vrouwen. In het jaer 1325 dese stadt veel verdriets sach: haer voorsteden afghebrant van Lowijs Cressy, welcken brant in de stadt ende die riviere Leye oversloegh. Maer nae vijftich jaren haer meer ellende overquam, te gronde bedorven vande Fransoysen, Lowijs van Male te hulpe komende teghen die van Ghent. Ende dit tot wrake, om dat tot Cortrijck jaerlijcks eenen vrolijcken dagh in Julio gehouden wert, overmidts de nederlaghe der Fransoysen tot Groeninghen. Die stadt nu brandende tot Ghent vluchten. Dan is metter tijdt weder opgheraeckt. In't jaer 1580 de Heere van d'Alleyns Colonel van de Malcontenten tot Meenen in garnisoen liggende, meynende Cortrijck te verrasschen ende in te nemen, verloor Meenen. + Want ter wyle dat hy meynde door de poorten van Cortrijck in te comen, zijn de Schotten met eenen aenslach onder't beleyt vanden Colonel Balfour een Schotsman te Meenen ingeraeckt. In het jaer 1581 hebben de Malcontenten anderwerf eenen aenslach op Cortrijck ghehadt, de welcke haer is gheluckt, overmidts zy eenen bode met



illustratieuitvergroten
GRAVELINGA, VRBS MARITIMA OLIM POR TV AMPLISSIMO FAMOSA


brieven hadden afgheworpen, gheschreven van den Bailliu oft Gouverneur Pottelberge, daer hy by eenighe meer krijchsvolck ontboodt, boven twee ofte drie vaendelen Schotten die hy binnen hadde, welck hy seer heymelijck langhs een bleyckveldt by het Casteel meende in te laten, teghen den danck van de borgherye, die in eenigh meerder garnisoen in te nemen, haer niet en hadden willen laten beweghen, niet teghenstaende zy wel wisten dat haren vyandt niet verre van daer en was. De Malcontenten door + dese boden oft brieven vernemende het middel om lichtelijck binnen te gheraken, hebben haer op de selve maniere als de vrienden toegerust, ende snachts ter ghesetter ure op de genoemde plaetse haer laten vinden, ende quamen alsoo den 27 Februarij binnen. De Gouverneur die zijn vrienden meynde te ontfanghen, en werdt niet eer gewaer dat het vyanden waren, dan doe hy gheen wederstandt en konde doen. Al hoe wel zy nu in de stadt ghekomen waren, hebben zy nochtans de Schotten in goede ordere op de marckt ghevonden, welcke haer wel vier uren lanck verweerden: Doch ten lesten overwonnen zijnde, werden zy, ende met hen veel borghers doodt ghesmeten. De stadt werdt geplondert, ende daer werdt de Gouverneur ghestelt met garnisoen de Heer van Bours, ende na hem de Heer van Swedegem, Fransoys Halewijn. Het + quartier van Cortrijck voortijts bewoont hebben (soo Goropius ghetuyght) die volcken die by Julium Cęsarem Centrones ghenoemt werden, woonende beneden de Schelde, onder de bescherminge vande Nervij staende. Die Casselrye van Cortrijck geregiert werdt van hooftpoincteren, ende onder haer heeft sesentseventich dorpen, onder de selve de vermaertste Englemunster wesende een Baronnye, ende Isegem geworden een Graeflijckheydt, alwaer grooten handel van lijnwaet gedreven werdt, ende onder haer zijn noch eenige andere heerlijcke dorpen.]

 

Niet verre van dese stadt, te weten, te Vanderote, is in het jaer duysent drie hondert een eenen overgrooten veldtslach gheschiedt tusschen + de Fransoysen ende de Vlaminghen, ghelijck Paulus Emilius betuycht. Want als Coninck Philips de vierde, toeghenaemt de Schoone, Grave Guiden van Vlaenderen ghevanghen, ende het Graefschap onder verscheyden bedecsels van recht ende reden, Robrecht den Grave van Artoys zynen neve gegheven hadde, soo is dese Robrecht met een Fransch krijchsheyr in Vlaenderen ghekomen, dapperlijck voortvarende om dat te cryghen: daer teghen Philips ende Guide des voorseyden ghevanghen Grave Guidens sonen met het Vlaemsch krijchsheyr hen te velde ende te weere stelden: soo dat de Vlaminghen een langhe wyle dapperlijck vechtende, ten lesten met groote sege het veldt hebben behouden: + alwaer wel twaelf duysent Fransoysen, ja oock veel meer, als sommige schryven, doot bleven, met seer veel Edeldoms van Vranckrijck, ende onder andere de voorseyde Graef Robert vromelijck strydende verslaghen werdt. Door welcke moordt ende nederlaghe + Cortrijck langhe tijdt gheheeten is geweest het graf ende het kerckhof des Franschen Edeldoms: Hoewel de Coninck selve korts daer nae wederom keerende met een nieuw krijchsheyr dit grouwelijck heeft ghewroken.

Oudenaerde ghelegen op den vloet Schelde, vijf mylen van Gent, ende seven van Doornick, + is een goede, stercke ende neerachtighe stadt, alwaer onder andere seer groote menichte van tapisserye van alle soorten ende prysen, ende besonderlijck veel lijnwaets, gemaeckt wordt. Hier is gheboren gheweest Vrouw Margriete van Oostenrijck, des tegenwoordigen Catholijcken Conincks suster, Regente + van wegen zyne Majesteyt in dese Nederlanden. Van dese stadt was oock Matthias Castelleyn een seer gheleerdt ende vermaerdt Poete, den welcken de prijs ende eere wordt ghegheven, dat hy hier te lande aller eerst de poesie met reghel ende mate in Duytsche tale gestelt heeft. Doen ick dit schreef, was Gouverneur van dese stede H. Fransoys van Halewijn, Heer van Swevegem, een geleerdt ende deuchtsaem Edelman. Aen dese zyde van den watervloedt is met een schoone brugghe aen Oudenaerde als ghevoeght, Pamele een + lleyn redelijck stedeken, een van de vier Baneryen van de Beyren van Vlaenderen, toebehoorende zynen eyghenen Heere, nu ter tijt Philips van Lockinghien, een seer vroom ende wijs Ridder, den welcken dese stede met meer andere Heerlijckheden verstorven is van wegen zijns moeders Anna van der Gracht, erfghename des doorluchtighen Huys van Joigny, Hooghbailliu ter deser stede, een seer gheleerdt ende verstandich man.

 

Byv. [Oudenaerde, als oft men seyde Oude Narven, dat is Nervij, der welcker Natie alhier ghemeynt wordt het Hof gheweest te zijn, alwaer Ambiorix onversiens het Legher van O Cicero soude overvallen hebben. Door de oorloghe dese stadt geraseert, van den Gotthen in het jaer 489 tot een sterckte ghemaeckt wert + teghen de Vandalen, de welcke Ghent besaten. Voor een sterckte oock na dien tijt, by den Graven van Vlaenderen, teghen die van Ghent rebellerende, inghehouden werdt. Door dies op dese stadt in het jaer 1379, die van Ghent heur leedt teghen Malanun wroken, die onversiens overvallende ende plonderende: maer naederhandt noch tweemael beleghert, te vergeefs bestormt werdt. Tot Oudenaerde gheweest is eenen Rijcksdagh, ten tyden van Boudewijn van Lille de Buck, op welcken de Hollandtsche Gesanten aenboden ten houwelijck Roberto den jongsten soon van Boudewijn de Weduwe van Floris de eerste, ende versochten dat hy de kinderen des selven in zyne bescherminge, ende de regeringhe des landts aennemen wilde. Dese stadt oock uytghesondert door Joannem Burgundionem, om aldaer zijn Hof te bouwen, die Staten der Landen hem toestaende ten tyde zyner huldinghe, om te moghen doen bouwen in het landt al daer het hem beliefde. Dese stadt is verciert met de Schelde, op de welcke een casteel ghebouwt werdt van Philips de Koene. Alsoo van ouden tyden dese stadt vele gheleden heeft, soo is zy oock meermael ghewonnen gheweest. Onder andere in het jaer 1484 H. Philips van Cleven Heer van Ravesteyn, dede in + den name van Eertshertoge Maximiliaen vergaderinghe van eenich krijchsvolck, soo wel te peerde als te voete, de welcke hy heymelijck bracht tot by Oudenaerde, ende leyde die in embuscade by de poorte, om aldaer het openen der selver te verwachten. Als het dagh gheworden was ende de poorte gheopent, hy ende eenighe

van zyne knechten quamen als Valckenaers nae de stadt, haer gelatende dat zy eenige Valcken sochten, de welcke verdwaelt waren: ende door desen middel ingeraeckt zijnde, maeckten haer meester vande poorte, waer toe haer de gene die in embuscade laghen te hulpe quamen. Alsoo wert de stadt subtylijck ghewonnen sonder slach oft stoot, welcke de Eertshertoghe met goedt garnisoen versterckte. In het jaer 1572 + werdt dese stadt inghenomen by een Capiteyn Jacob Bloemaert seer behendelijcken, al waer hy verloste ettelijcke ghevangenen, die in de nederlaghe van Jenlis ghevangen waren, onder andere den Heere van Schoonewalle, die ter doodt verwesen was. Eyndelijck is zy by den + Prince van Parma beleghert gheweest in't jaer 1582: de welcke hy terstont met drieentwintich stucken ofte meer heeft doen beschieten. Die van binnen hebben haer wel ter weere ghestelt, maer zy hadden weynich krijchsvolck binnen, niet willende meer innemen. Daer was binnen als Gouverneur Heer Frederick van der Borcht, met ontrent vier hondert mannen, die niet veel uytrechten en konden met uytvallen, noch het gheschut te planten den vyandt beletten, oock soo veel lands niet in het water setten als zy wel hadden moghen doen, dewyle de plaetse daer toe bequaem was, hoe wel een groot deel van der stadt rondtomme in het water gestelt werdt, daer teghen de Prince van Parme platte brugghen hadde. Om een poorte ende bolwerck werdt seer ghestreden, ende over beyde zyden veel volcks verslaghen. Den Hertoch van Brabandt ende die van Vlaenderen ghebruycten grooten vlijt om die van binnen eenighe hulpe te doen: maer het volck uyt Vranckrijck, ende oock ettelijcke Ruyteren uyt Duytslandt quamen spade aen, soo datmen den Prince van Parma niet en dorste aenvallen, die wel bequamelijck gheleghert ende begraven lach. Binnen de stadt en konde de borgherye met de soldaten niet wel accorderen, ende ten lesten de saecken zijnde buyten alle hope van ontset, is men ghekomen in tractaet met den Prince van Parma, om de stadt over te geven. Ende alsoo zijn de soldaten den vijfden Julij met haer geweer ende vaendelen uytghetrocken. De Borgers moesten sesendertich duysent guldens betalen. Die van de Gereformeerde Religie hadden een jaer om haer te bedencken: ende de Heer van Manuy werdt daer Gouverneur. In dese stadt zijn in Mayo ende Octobri goede jaermarcten. Ende die Casselrye van Oudenaerde telt drieendertich dorpen, in de selve de Abdye van Eenhame in het jaer 1063 van Boudewijn van Rijssel ghesticht, ende oock een Vrouwen Abdye van Sint Bernaerts orden: een Collegie van Canonicken te Heine, de Baronnye Antomij beneden Scheldt ende Bossut: in de selve het edel huys Vicht, toegeeygent den Maerschalck van Vlaenderen, ende meer andere. By Oudenaerde tot Spier in het jaer 1563 werdt ghevonden een gouden juweel twee voeten langh, drie vingheren breedt, ende eenen dweersen vinger dick.]

Ontrent twee mylen van Oudenaerde is + het dorp Ronse, alwaer gheboren is Doctoor Hermes van Wingene Raedtsheere van den Secreten Konincklijcken Raedt, een hooghgheleerdt ende hooghsinnich man: wiens sone Jan oock wel gheleerdt, is Raedtsheere in de Cancelrye van Brabandt.

Byv. [Ronse, by den Latynen Roturnacum, by Gwye Dampiere is ghekocht gheweest van den Abt van S. Cornelis in het Bisdom van Ceulen, voor zijn sone Gwye Rijckeburg. Aldaer een Collegie van Canonicken van S. Hermes. In het jaer 1519 daer t'seventich huysen + afbranden. Hier is groote neeringhe van draperye gheweest. Ende beneffens het selve is het groote bosch Podsbergh.]

Aerdenborg eertijdts gheheeten Rodemborg, + ligghende een myle van der Sluys, ende ontrent drie van Brugghe, is voormaels gheweest de hooftstadt van dit deel des lants dat den naem van Vlaenderen ghekreghen heeft, begrypende doen ter tijdt Torout ende + Oostborg, met den byvanck van Brugghe (welcke stadt doen noch niet gesticht en was) ende den gantschen oever der Zee tot Bolonien toe.

Byv. [Van Carel de Schoone ghedestrueert zijnde, Brugghe van die ruine naemaels bemuert werdt, ontrent den jare 431.]

Nu teghenwoordichlijck is dit een redelijck goet stedeken, ende behoudt noch wat van zyne oude treffelijckheyt. De kercke gewijdt ter eeren van onse lieve Vrouwe, is een vande schoonste ende kostelijcste in gantsch Vlaenderen. Het heeft een peerdemarckt jaerlijcks in de Braeckmaent, ende oock mede een marckt van veelderleye dingen. Ende dit zijn alle de besloten steden, die soodanich waren in't jaer 1560, in Vlaemsch Vlaenderen: laet ons nu voortvaren tot de onbesloten ende opene vlecken, ende van den Noorden oock gelijckelijck beghinnen.

Oostborg staet een myle van der Sluys, ende vier van Brugghe.

Middelborg is ghesticht (soo Olivier van + de Marcke schrijft) in't jaer 1446, door Peeter Blandelijn Tresorier des gulden Vlies, een rijck ende machtich man. Het light een myle van Damme, ende twee en halve van Brugghe. Is eertijdts een besloten stadt geweest, alsoo aen sommighe overblijfsels noch wel blijckt: ende heeft oock nu teghenwoordichlijck vesten ende grachten. Behoort nu ter tijdt toe van wegen zyner huysvrouwen, dochter van Mijnvrouwe van Middelborg, den Heere van Ognies, treffelijck Edelman ende Ridder, Borggrave van Ypre, ende Hooghbailliu van Brugghe ende van het Vrye.

Byv. [Middelborg in't jaer 1446 is bewalt ende bemuert gheweest: ende aldaer is gesticht een Collegie der Canonicken. Maer in't jaer 1488 by die van Brugghe gheraseert werdt, teghen den Keyser Maximiliaen rebel zijnde.]

 

Munckerede light min dan een myle van + Damme ter Sluys waerts, een oude vlecke, ende was eertijdts een fraeye stadt: maer dicwils door oologen verwoest ende bedorven: soo datse op den dagh van heden qualijck in staet kan blyven: niet te min behoudt noch hare privilegien ende vryheden als ofse gantsch ende heel ware.

Blanckenberge is gheleghen op den kant + van de Zee, twee mylen van Brugghe.

Hoecke staet midden tusschen Brugge ende + Sluys op den watervloedt, een kleyn ende ongheacht stedeken.

Twee goede mylen van Brugghe light + Oudenborg: ende heeft maer een poorte: het is een oude stadt, eertijdts seer vermaert ende een koopstadt: heeft in de Louwmaendt een

jaermarckt van peerden ende van andere koopmanschappen.

Byv. [Hier heeft in het jaer 1087 Arnulphus eerst Abt van Sint Medard, daer nae Bisschop van Soisson een Clooster ghebouwt van Reguliermonicken.]

Ontrent twee derde deelen van der mylen van Oudenborg, ende twee mylen van Brugghe, is Ghistele: welck een fraeye vlecke is, daer laeckenen, sayen ende andere dinghen gemaeckt + worden. Het is een treffelijcke ende doorluchtigh Banerye: aenghesien de huysen van Gistele ende Halewijn van de oudtste gheslachten van Vlaenderen zijn.

+ Lombartzide, is een vierdeel mylen van Nieupoort. Het is eertijdts een besloten ende vermaerde stadt gheweest: maer tegenwoordichlijck soo slechtelijck gestelt, dattet eer een dorp dan anders schijnt te zijn.

+ Twee mylen van Ghistele, ende vier van Brugghe, is Torout, gehouden voor een seer oude stadt, ende heeft in Braeckmaendt ende Hoymaendt groote marckt van peerden ende andere dinghen. Behoort nu ter tijdt toe, soo hier voor geseyt is, den Hertoghe van Cleve.

Byv. [Torout den naem wordt gheseyt te voeren van Toraldus een Coninck van Duytslandt, lange voor de gheboorte Christi. Aldaer is een Collegie der Canonicken in het jaer 1073 ghesticht door Robrecht de Vries. Men houdt aldaer jaermarckten in Junio ende Julio: daer beneffens het Jachthuys des selven Robrechts de Vries, ghenaemt Winendael.]

+ Loo is anderhalve myle van Dixmuyde, ende twee van Veurne: ende is een van d'oudtste steden van Vlaenderen: eertijdts bemuert ende besloten, ende daer en boven groot van weerden: heeft noch een poorte met een stuck van den ouden muer: ende is nu ter tijdt redelijck wel betimmert ende bewoont.

Byv. [Loo subject de Proostye der Regulieren Canonicken, door Philips Borggraef tot Ypre ende Willem zynen sone, die de kercke tot Loo ghegeven hebben terram praeconis, Comitatum, Stallum, van de gheheele stadt ende alle wereltlijck recht, uytgesondert het sweerdt ende munte: soo blijckt uyt de besegelde brieven van Carel de Godtvruchtighe ende Philips van Elsate Graven van Vlaenderen, inde jaren 1122 ende 1181, waer uyt blijckt dat als doen het Zuyder deel der stadt onbewoont is gheweest.]

 

+ Honscote heeft in eenen driehoeck Winocxberghe, Veurne ende Loo, bykants ghelijcke verre, te weten, twee mylen. Het is een rijcke ende fraeye vlecke, alwaer seer groote menichte van sayen ghemaeckt wordt, bedraghende + gemeynelijck des jaers ontrent hondert duysent stucken: welcke seer wel bekent ende vernaemt t'alle kanten ghesonden worden.

Byv. [Honscote voortijts in zijn begrijp soo veel huysen hadde, dat aldaer ontrent twintich duysent menschen woonden, heur meest al gheneerende met de sayetterye neeringhe, ende den aenhangh van dien. Waer toe zy van Lowijs van Male in het jaer 1323 het seghel verkregen hebben waer by die verkocht werden. Daer zijn twee weeckmarckten, ende een jaermarckt ontrent Pincxteren.]

+ Mardijcke is een Zeeplaetse, gelegen tusschen Duynkercke ende Grevelinghe, seer oudt, eertijdts fraey ende vermaert, maer door oorlogen soo bedorven en ontstelt, ende soo kleyn van huysen ghemaeckt, datse haer selven niet meer ghelijck en is.

Poperinghe is twee mylen van Ypre, ende drie van Cassel; het is een fraey stedeken, hoe wel kleyn, met een seer schoone kercke, het heeft in April een groote jaermarckt van alle dinghen. Hier worden laeckenen ende andere koopgoeden ghemaeckt. Ter tijdt als ick dit boeck volmaeckte, soo is deser stede een groot ongheluck toeghekomen in het jaer 1563 op + den derden Pincxter dach, want de brandt daer in gheraeckt zijnde, heeft by nae de gantsche vlecke afghebrandt, min dan in twee uren, tot groote schade der inwoonderen: maer de kercke werdt seer wonderlijck behouden. Desen brandt schijnt dies te wonderbaerlijcker, om dat vijftich jaren te vooren effen op den selven dagh, oock eenen sulcken onghevallighen brandt ter selver stede was gheschiedt.

Byv. [Poperinghe plach op te leveren een menichte van Bayen tot voeringhe: ende aldaer plach grooten handel van Hoppe te wesen: het hadde wel drie Prochiekercken ende een Gasthuys, met schoon ghebouw van huysen ende cierlijcke straten. Zy houden haer jaermarckt in April. In het jaer 1382 oock mede al in brandt geraeckte, door de Fransoysen die Lowijs van + Male te hulpe quamen, als zy twee jaren daer te vooren die van Ypre hulpe ghedaen hadden, hare factie toestaende.]

 

Twee mylen van Poperinghe ende drie van + Ypre is Belle, welck is een lustighe vlecke, daer veel laeckenen ghemaeckt worden: ende heeft in de Herfstmaendt een schoone jaermarckt van veelderley laeckenen ende andere dinghen. Van hier was gheboren Jacob + Meyer Historyeschryver van Vlaenderen, hier voor dickmael verhaelt, een seer gheleert, waerachtich ende oprechtich man.

Byv. [Belle, in Latijn Baliolum, plach een goede Latijnsche schole t'onderhouden, waer door het veel gheleerde mannen voortbracht. Onder de Casselrye van Belle zijn begrepen thien dorpen, uytghesondert die vier, de welcke zy de Hoecken noemen, onder de selve Castro, al waer de S. Jans Heeren van Rhodes een goede inkomste hebben: Nieuwkercke, al waer op des dorps kosten een goede schole in Griecks ende Latijn onderhouden wert. Daer is noch Bertene, Nipkercke ende andere schoone dorpen.]

Ontrent twee mylen van Ypre, ende van Belle ghelijcke verre, staet Meessene: al waer oock veel laeckenen gemaeckt werden: het is een fraeye vlecke met een schoone ende heerlijcke Abdye van Vrouwen: De Abdisse is Vrouwe van de selve plaetse, ende van het gantsch gebiedt, soo wel in het wereltlijck als in het gheestelijck: ghelijck de Abdisse van Berghen in Henegouwe, ende van Nivelle, ende wordt deshalven gheheeten Mijnvrouwe van Meessene. Maer dese Cloostervrouwen, hoe wel zy edel zijn, moeten nochtans professie ende belofte doen, noch en moghen naemaels niet daer uyt gaen. Dit Convent is ghesticht geweest (nae Meyers schryven) + ontrent den jare 1062, door de Godvruchtige Gravinne Adele, Boudewijns des Goedertieren Graven van Vlaenderen huysvrouwe.

Niet verre van Meessene op den watervloedt Leye is het dorp van Comene, hebbende + een goedt Casteel. Hier is een seer schoone ende vermaerde Librye, versamelt ende t'samen gebracht, door Heer Joris Heer van Halewijn ende van Comene, een seer gheleert Edelman, de welcke onder andere weerdige ende vrome daden, altijdt geleerde ende deuchtsame mannen plach te onderhouden. Wt desen huyse ende gheslachte van Comene is geboren gheweest Philips van Comene, Heer van Argenton, die de historye ende gheschiedenissen eensdeels van zynen tyde seer oprechtelijck + ende ghetrouwelijck heeft geschreven: een edel, gheschickt, wel vervaren ende treffelijck man, hooghelijck ghepresen van de Historyeschryvers, besonderlijck van mynen Oom Fransoys Guicciardijn in zyne historye. Oock is in dit dorp gheboren Augier + Gislen, Heer van Boesbeecke, een seer gheleerdt man, besonderlijck in de Rechten ende Philosophie: Hy spreeckt seven spraken soo ghemeyn als oftse hem aengeboren waren, te weten Latijn, Italiaensch, Fransoys, Spaensch, Hooghduytsch, Nederduytsch ende Wendisch: het is voorwaer een geleerdt ende wijs man: ende deshalven tot veel plaetsen om seer treffelijcke saecken menigh reysen uytghesonden als Ambassadeur van Princen ende Vorsten: besonderlijck van Keyser Ferdinand aen den Turckschen Keyser Soliman, al waer hy acht jaren lanck de saecken des Kerstenrijcks soo ghetrouwelijck ende oprechtelijck heeft ghehandelt, dat hy hier door niet alleen groote graden by zynen Heere en heeft verkregen, maer wordt oock by de ongeloovighe Turcken vernaemt voor een man met eeren.

 

+ Werveke (ghenaemt in Latijn Viroviacum) is ghefondeert op den vloedt Leye, tusschen Meessene ende Meenen, ende ontrent een myle van beyden: het is eertijdts een vermaerde ende treffelijcke plaetse geweest, maer is nu teghenwoordighlijck tot slechten staet ghebracht: heeft niet te min een seer schoone ende rijcke kercke, ghewijdt ter eeren van onse Vrouwe. Hier worden veel Carpetten ende slechte Tapisseryen ghemaeckt. Ter deser + stede is gheboren Martijn Casteleyn, een wonderbaer man, de welcke van joncx kints af, noch gheen twee jaren oudt zijnde, is blint gheworden, soo dat hem niet en gedenckt oyt ghesien te hebben: is nochtans sonder Leermeester oft helper, uyt zy selven, door zyne eygene behendicheyt ende begrypinge, met Godtlijcke hulpe, een seer groot konstenaer geworden in houtwerck: soo dat hy niet alleenlijck met verwonderinge en maeckt alle 'tgene dat hy selve met der handt werckt: maer vindt oock veel nieuwe dinghen ende gereedtschappen desen wercke aengaende. Hy maeckt allerley + ghedraeyt werck, ende oock andere: hy maeckt Orgelen, Clavecimmen, Violen, doet de selve accorderen, ende speelt daer wel fraeykens op: maeckt noch veel andere wercken ende lustighe dinghen al met den taste, met sulcke mate, behendicheydt, suyverheydt ende aerdicheydt, dat gheen mensch scherp van ghesichte die lustichlijcker of verstandichlijcker en soude konnen maecken: soo dat Cato wel heeft gheschreven:

Consilio pollet, cui vim natura negavit.

In het kort geseyt, het is een scherpsinnich ende neerstich man: hy arbeydt ghenoech by daghe ende by nachte, soo het hem belieft: want hy noch keersse noch lampe van doen en heeft.

Ick heb hem ghevraeght, wat dinck hy aller liefst soude begheeren te sien: daer op hy antwoorde, + de verwen: want mijn huysvrouwe ende mijn kinderen (seyde hy) die taste ick, ende ghevoele wat dattet zy: soo doe ick oock een peerdt, eenen voghel, eenen visch, ende andere dinghen: maer noch door tasten, noch door verstaen, noch door hooren seggen en kan ick begrypen wat wit, swart, oft gheel is, oft wesen mach, daerom heb ick groote begeerte dat te sien. Ick seyde hem, mijn meyninghe te wesen, dat hy liever soude hebben begheert Hemel, Sonne, Mane ende Sterren te sien. Hier op antwoorde hy properlijck lacchende: Ick soude die liever tasten, om wat seeckers daer af te weten: want hem twyfelde als hy het alleenlijck saghe, dat hy dan onseeckerder ende twyfelachtiger soude wesen, dan oft hy het noyt ghesien en hadde.

Meenen light op den watervloedt Leye, van Cortrijck twee mylen, ende van Rijssel drie: het is een redelijck stedeken met grachten, ende met een opgaende brugge tot bevrydinghe teghen den aenstoot der vyanden. Het is naemaels in tijdt van noode seer sterck ende + gheweldigh gemaeckt. Hier worden veelderley laeckenen met menichten ghemaeckt, ende in verscheyden ghewesten van Europe, maer besonderlijck in Spangien ghesonden. Oock brouwt men hier seer veel goets biers, welck alle de landen door vernaemt is, ende wordt meestendeels in Vlaenderen ghesleten.

Ter deser stede worden de grootste ende vetste + Capuynen ghemest die ick oyt gesien hebbe: hoe wel de Brugsche grootelijck vermaert ende tweemael grooter zijn dan de gemeyne.

 

Byv. [In het jaer 1578 heeft de Heere van Montigni ende de andere Walsche Colonellen, + seer vroech haer laten vinden voor de vryheydt van Meenen (het welck doen beghonste tot een stadt gemaeckt te werden0 secreet verstant hebbende met den Pastoor, den Bailliu, ende eenighe andere: de welcke wetende dat de Malcontenten niet verre van daer en waren, na dat de wacht afgheslaghen was, beweechden die van der wacht dat zy ghinghen rusten. Ende alsoo daer seer weynighe borghers aende poorten gebleven waren, ende dat de plaetse maer begonnen en was sterck te maecken: soo hebben het dese Malcontenten inghenomen met kleynen teghenstandt der borgeren, die op het gheruchte van den alarm haer ter weer stellende, haest zijn vermoordt gheweest, ende sommighe in het Leye verdroncken. Dese plaetse vermeestert hebbende, hebben zy die geplondert, ende daer nae gesterckt met Bolwercken, alsoo die bequame ghelegen was op de riviere de Leye. Maer Meenen dus ghemaeckt tot een sterckte, ende wel beset met garnisoen by den Heere van Montigni, + is in het jaer 1579 van den Colonel Balfour inghenomen gheweest den 22 Octobris te

vier uren in den morghenstondt dese stadt beklemmende ende bespringhende ghelijckelijck aen twee plaetsen der stadt, met soodanighe kloeckheydt, dat zy de schiltwachten overweldichden, ende het corps de garde terstont deden vluchten, ende maecten haer alsoo (sonder verlies van volck ende sonder te vinden grooten wederstandt) meesters van der plaetsen: want die van binnen haer te onsterck kenden, overmits een deel van haer garnisoen met den Heere Dalleyns om Cortrijck in te nemen ghetrocken was, soo wy hier voor verhaelt hebben. Maer in het jaer 1583 hebben die van Brugghe alsoo dese stadt in't midden des vyandts landt liggende haer seer veel koste, het garnisoen daer + uyt ghetrocken dat zy daerinne hadden ende hebben de selve verlaten, niet sonder groote blyschap van die van Rijssel ende van Cortrijcke, tusschen de welcke zy gheleghen is.]

Een vierdeel mijls van Meenen is Halewijn, + een kleyn stedeken, maer seer oudt, daer veel laeckenen ghemaeckt worden.

+ Byv. [De Colonel Balfour met eenen aenslach Meenen ingenomen hebbende, het casteel ende de vlecke van Halewijn mede in nam: de + welcke korts daer na van de Malcontenten selve verbrandt werdt.]

Waestene, in het Fransoys genaemt Warnetton, + is ghelegen op den vloedt Leye, midden tusschen Ypre ende Rijssel, daer oock veel laeckenen ghemaeckt werden: het heeft een Casselrye, ende ghebiedt over landt ende dorpen.

+ Steegers light oock aen den vloedt Leye, ontrent twee mylen van Armentiers ende van Belle.

+ Merghem is oock op de Leye, een myle van Steegers.

+ Haesbroeck light twee mylen van Cassel, een redelijck stedeken: het heeft een groote marckt van lijnwaet: midts dattet daer met groote menichte ghemaeckt wordt.

Roesselaer, in't Fransoys genoemt Roullers, + light van Cortrijck vierdehalve myle, ende van Dixmuyde vijftehalve: ende is een fraeye vlecke, hebbende ter weecke een marckt van alle dinghen, besonderlijck van grof lijnwaet. Het behoort den Hertogh van Cleve toe, ghelijck oock Torout voorseyt, ende het vermaerde dorp van Winendael, met andere vlecken ende goeden, de welcke hem als erfgenaem van Heer Philips van Ravesteyn verstorven zijn.

Tielt gheleghen tusschen Ghent, Brugge + ende Cortrijck, is een middelbare stadt, daer veel laeckenen, lijnwaet ende bockeraen ghemaeckt worden.

Eeckloo is drie mylen van Gent, ende vijf + van Brugghe, een kleyn stedeken, maer fraey ende rijck, hier wordt alle weecke groote marckt ghehouden van lijnwaet met menichte.

Steecken ghelegen in het midden tusschen + Antwerpen ende Eeckloo, is een schoon vlecke met een groote passagie: ende een halve myle van de welcke is de vermaerde, rijcke ende treffelijcke Abdye van Baudeloo.

Haerlebeke gheleghen op den vloedt Leye, + een myle van Cortrijck, is een seer fraeye ende lustighe plaetse, ende een van de oudtste in Vlaenderen: Heeft een Canonisye, ende den naem van Borggraefschap. Dit is het eyghen + Vaderlandt van Liderick van Engheran, ende van Andaker van Haerlebeke, welck de voornaemste Heeren, Woudtvorsten, ende Forestiers van Vlaenderen zijn gheweest; want alsoo werden zy in het beghinsel ghenaemt.


Vorige Volgende