Beschrijvinghe van alle de Neder-landen
(1979)–Lodovico Guicciardini–
Auteursrechtelijk beschermdBeschryvinghe van Oostende.Ga naar margenoot+ OOstende is twee mylen van Oudenborg, ende vier ende een halve van Brugghe: het en heeft gheen stadtmueren, maer is aengaende grootte ende ghetale van huysen, ende menichte van volck, gelijck een redelijcke stadt, met een lydelijcke Haven.
Byv. [De stadt van Oostende by den Gheunieerden Staten ingenomen in dese voorleden oorloghe, soo versterckt ende wel versien van garnisoen is geweest, dat de Prince van Parma de selve onbestoockt liet ligghen, doen hy zyne victorien in Vlaenderen achtervolghde, in den jare 1578. Maer in't jaer 1585 den 28 Meerte heeft la Ga naar margenoot+ Motte Gouverneur van Grevelinge eenen geweldigen aenslach op Oostende voorgenomen, inder haest eenen hoop volcx van alle zijn garnisoenen daer ontrent by een brengende, ende gheraeckte alsoo met gheweldt in de oude stadt, welck alleenlijck bevesticht was met een Ravelijn ende Palissade: Daer brocht hy terstont veel waghenen, munitie ende schanskorven binnen, om hem daer sterck te beschanssen. Maer die van binnen vielen op hem uyt, zijnde geholpen van eenighe oorlooghschepen, die dapper schoten van het strande: waer door La Motte met alle de zyne uyt die voorseyde oude stadt gheslagen werdt: Hy selve in zijn handt ghequetst zijnde, liet daer veel dooden, waer van wel twee hondert binnen een nieuw Bolwerck werden begraven. Daer bleven wel veertich mannen van ghebiede, met alle de ghereetschap. In het jaer 1596 den Eertshertogh Albertus de stadt van Calis ingenomen hebbende, die van Vlaenderen versochten ernstelijck dat hy de stadt van Oostende soude belegghen, om dat het garnisoen daer binnen liggende groote schade dagelijcks ten platten lande in Vlaenderen deden, daer zy seer groote contributien uyt trocken. Hier toe aenboden zy groot ghelt, naemelijck twaelf hondert duysent guldens. Waer op hy hem met zynen Leger seer sterck vertoonde den 18 ende 19 Junij naer Oostende toe, ende quam snachts met ettelijcke hondert mannen om dat te besichtighen, ende soo vertrock hy wech nae Brabandt. Nae welck vertreck die van Vlaenderen ghedwongen zijn geweest wel seventhien oft achthien forten rondtom dese stadt te maecken, Ga naar margenoot+ om hare uytloopen ende schattinghen op alle het landt te beletten. Maer dit is schadelijcker ende lastigher bevonden geweest, als te vooren de voorseyde contributien. Waerom den Eertshertoge eyndelinge de selve stadt in't jaer 1601 | |
[pagina 308]
| |
doen beleggen heeft, den vijfden Julij, ende daer Ga naar margenoot+ ghesonden Graef Frederick van den Berge als opperste Veldtmaerschalck, welck belech gecontinueert heeft tot den 20 Septembris 1604, te weten drie jaer, twee maenden, ende vijfthien daghen; welcken tijdt gheduerende de stadt in alle manieren bevochten is gheweest, ende seer kloeckelijck beschermt sonder eenighe kosten te sparen, ende sonder acht te nemen op eenich verlies van volck, noch op d'een noch op d'ander zyde. Soo dat dit belech den Gheunieerden Provincien over de vier milioenen; ende aende zyde des Eertshertoghen een excessive somme ghekost heeft. Want het landt van Vlaenderen betaelde oft contribueerde voor het belech tot betalinghe vande garnisoenen neghen duysent guldens ter maendt: maer noch boven dit zijn extraordinaerlijck betaelt gheweest gheduerende de belegheringhe vijfthien duysent guldens ter maendt van den beghinne betaelt, de welcke daer nae ghebracht werden tot tweeentwintich duysent guldens ter maendt. Het ghetal van de ghene die daer vooren ghebleven zijn van de belegghers is uytnemende groot ende onghelooffelijck: ende volgende seecker nota ofte memorie gevonden in de cleederen van eenen dooden Ga naar margenoot+ van Spinolas volck, is het gheweest van alle Colonellen, Capiteynen, Officieren ende Soldaten t'samen gereeckent 72124 menschen. Eenighe hebben mede gheschreven het ghetal vande belegerde binnen, oock seer excessijf groot te wesen: dan wy achten het ghetal onmoghelijck te stellen. Het soude lang vallen te vertellen alle de uytvallen vande Belegherde, alle de stormen der Beleggers, alle de Forten, rare ende nieuwe instrumenten, alle de practijcken ende listicheden, soo wel aen d'een zyde als de andere ghebruyckt. Ende dewyle datter boecken van alle dese particulariteyten in druck zijn gegaen, sullen wy den Leser tot de selve senden. Cortelijck het is een notabel ende vermaert belech, als men dierghelijcke in gheen Historyen kan lesen. Ende eyndelijck de belegherde als zy niet oversocht en hadden ghelaten tot bescherminghe Ga naar margenoot+ der stadt, soo hebben zy die met goet appoinctement overghegheven den twintichsten Septembris in het jaer 1604.]
In het jaer duysent vier hondert vier inde Ga naar margenoot+ Slachtmaendt zijn ontrent dese stadt gevanghen acht overgroote Zeevisschen, meestendeels vierentseventich voeten lanck, ende breedt nae gelande, ende schenen Walvisschen te wesen, ghelijck somtijdts in dese Zee gevangen worden, maer selden, oock niet soo bijster groot, ghelijck de gene die men in de seer wyde Zeen van Spangien, besonderlijck nae Biscayen ende Galissien siet ende vanght: maer dusdanighe Ga naar margenoot+ visschen worden veel grooter ende met meerder menichte ghevanghen in de seer coude Noordtzeen van Moscovien: soo dat ick niet en twyfele, zy en comen ende verspreyden hen van daer met sekere tyden in verscheyden deelen der wereldt: ghelijck oock de Haringhen ende veel andere visschen hier voor verhaelt in dese ende in andere landen aen de Zee ghelegen. Ende in het jaer duysent vier hondert Ga naar margenoot+ sesentwintich is hier oock ghevanghen een Zeeswijn, van lyve ende vleesche een oprecht Vercken ghelijckende, maer tweemael grooter: dit werdt tot Doornick ghebracht, ende aldaer den Vleeschhouwers ende Visschers verkocht: want het scheen soo wel vleesch als visch te zijn. Nieupoort is gheleghen twee mylen van Ga naar margenoot+ Veurne, ende drie groote mylen van Oostende: het is een fijn stedeken, met een redelijck sterck casteelken: heeft oock een goede ende ghemeyne havene. Byv. [Nieupoort een fraey, sterck ende goet stedeken, wel gheleghen, een cleyn half myle van der Zee, is eertijdts Zanthoordt ghenoemt gheweest, ende in het jaer 1383 tot een stadt geworden, heeft den naem van Nieupoort ghecregen, als met poorten besloten: waer door de inwoonders Poorters ghenoemt werden, ende het is vereert tot een Borggraefschap. De Borgers groote Ga naar margenoot+ privilegien ghenieten door gheheel Vlaenderen, die zy van Philips van Elsate verkreghen hebben, door de welcke ghestatueert is, dat indien yemandt in den nacht ghewont werdt ende dat yemant optijcht, die beschuldichde hem mach purgeren met een gloeyende yser, indien sulcks den Schepenen goet dunckt: oft indien hy sulcks weygert, soo moet hy de handt verliesen. Yemandt van dieften aenghesproocken by den Rechter, van een gesworen eysscher, die met dierghelijcke yser hem purgeren mach, of hy moet hanghen. Dese stadt was van die van Ghent ende de Enghelsche voortijdts gheheel Ga naar margenoot+ verbrant, uytgesondert het casteelken van Philips de Koene gebouwt, waer op die Borghers vluchten: maer naederhandt zy in schoonder wesen opgheraeckt is. Ende in het jaer 1488 in Julio, de inwoonders grooten danck ende eere beginghen, afweerende drie stormen der Fransoysen, die de stadt met achthien duysent mannen beleghert hadden. Alhier is seer veel Zeevarende volck, ende des Winters gheneeren zy haer veel met netten te breyen. Die van der stadt onderhouden een Vierboet, tot voordeel van de seylende schepen op Zee. In September is alhier een jaermarckt. Aldaer is oock een wyde Hooftkercke ende twee Cloosters. Dit fraey stedeken heeft dese leste oorloghen by die Staten ende Leden van Vlaenderen beseten geweest: dan werdt den Prince van Parma overghegheven, Ga naar margenoot+ ende bleef alsoo onder des Conincx van Spangien gebiedt. Maer de Heeren Staten der Gheunieerde Landen in den jare 1600 hadden voorghenomen met macht van krijchsvolck voor eerst dese stadt den Eertshertoge Alberto, als hy nu in zyne regheringhe gheraeckt was, afhandich te maecken, om verder haren aenslach te voorderen. Tot welcken eynde zy groote ghereedtschap toegherust ende meest al heur macht by een versamelt hadden, ende zijn selve in persoone met zijn Excellentie den Prince Maurits te schepe ghegaen: een seer groote Armade van schepen versamelt hebbende. Maer alsoo den windt gheenssins en konde dienen, ende dat het volck ende peerden, hoy, stroo ende soet water, etc. van doene hadden, soo hebben zy haren cours nae het Sas ghenomen, ende landen Ga naar margenoot+ den 21 ende 22 Junij te Philippynen, daer een schansse lach, de welcke haer overghaf, ende het gheheele Legher is opghetrocken met ses halve Canons nae Eeckloo, ende soo nae Male by Brugghe. Den 26 Junij passeerden zy voor by ende bykants rondtomme de stadt van Brugghe, die dapper na het Legher uyt schoten, doch met kleyne schade, ende quamen te Jabbeecke. Ende van daer tot Oudenborch, ende soo nae Oostende, daer men verstont dat de Spaensche verlaten hadden de schanssen van Bredene ende Oudenborg, de welcke Prince Maurits dede Ga naar margenoot+ besetten. Tot Oostende ghekomen zijnde, ghaf Prince Maurits last aen te tasten een schansse Albertus ghenaemt, de welcke overghegheven | |
[pagina *254-*255]
| |
Oostende
| |
[pagina 309]
| |
werdt. Nae welcken hy optrock na Nieupoort, Ga naar margenoot+ latende neffens Oudenborg, Plassendael, Bredene, Snaeskercke ende andere plaetsen, versien met eenigh krijchsvolck: waer zy den eersten Julij voor quamen ende het Fort aen de vyertoren innamen: ende door vreese verlieten die van Nieuwendam oock haer schansse. Ende als nu het Legher voor Nieupoort gheplant lach, een yeder gheinsinueert wert te moghen soetelen aldaer. Door dies vele heur koopmanschap ende victualie derwaerts wilden aenvoeren. Sulcks by den vier Galeyen binnen Sluys vernomen, heuren tijdt waer nemende, den windt ghestilt zijnde, eenighe van de victualie schepen onder het landt op Ancker ligghende onder het behoedt van een Convoyer, des morgens vroech uyt treckende, den Convoyer strenghelijck aenghetast ende schadeloos gemaeckt hebben, ende namen over sulcks daer achthien oft twintich schepen van; de andere door sulcks ghewaerschouwt zijn gheweest voorsichtigher over te varen. Den intocht in Vlaenderen van Ga naar margenoot+ Prince Maurits, zijnde verstaen by den Eertshertogh, soo heeft hy in alder haest de Ghemutineerde ghepaeyt, thien ofte twaelf duysendt mannen soo te voet als te peerde doen versamelen, ende is selfs in persoone in Vlaenderen uyt Brabant overghetrocken. Desen Leger is met alle vlijt nae Vlaenderen, eerst nae Ghent, ende van daer nae Brugghe ghetrocken, mitsgaders oock den Eertshertogh, de welcke verstaende op Ga naar margenoot+ den weghe wat Prince Maurits uytghericht hadde, trock stracks op Oudenborg, daer dat de passagie is van Brugghe, ende leyt op het waterken Yserlee genoemt, daer dat den Colonel Ga naar margenoot+ Pyron binnen lagh, de welcke met compositie de plaetse overghegeven heeft, als oock het Fort van Snaeskercke. Prince Maurits van de comste vanden Eersthertoghe verwitticht, heeft gesonden Ga naar margenoot+ Grave Ernest om den pas ende de brugghe tot Lessinghe in te nemen ende af te breecken, oft voor eenen tijt den Hertogh daer te stoppen: met het Schotsche ende Zeeusch Regiment ende vier Benden peerden ende twee halve Canons: maer de Eertshertoghe hadde alreede de passagie inghenomen. Waeromme Graef Ernest hem meynde met zijn volck vast by een gesloten te onthouden, tot dat hy meerder bystant mochte verkrygen, dat wel doenlijck was: maer door vervaertheydt de Ruyteren verloopende, quamen in disordre: dies de Spaensche hun overvallende, sloegense dat zy op de vlucht quamen, ende veel verslaghen bleven: ende haer twee stucken geschuts met hun vaendelen werden ghenomen. Door dese victorie de Spanjaerden verhooveerdicht ende vermeten meynden noch het Leger van zijn Excellentie te vernielen. Maer Prince Maurits van alles verwitticht Ga naar margenoot+ zijnde, dede zynen Legher door de Haven van Nieupoort passeren, ende is den Spanjaerden in volle slachorden teghen ghetrocken op het strande, dat doen (zijnde leegh water) seer breedt was, alsoo dat hy de Sonne ende den wint achter hem, de Zeeduynen aen de rechter, ende de Zee aen de slincker hant kreegh, ende zijn ses stucken geschuts voor hem op horden geplant, teghen het sincken in't sandt. Aldus malkanderen Ga naar margenoot+ op de strande ontmoetende, soo is tusschen drie ende vier uren na middagh den strijdt begonnen. Maer de Zeevloedt aenkomende, zijn zy tusschen de Duynen vertrocken, alwaer eenen seer heftighen slach is aengeheven geweest, aen beyde zyden vele verslaghen blyvende. Ende aldus werter ghevochten wel drie uren langh Ga naar margenoot+ met voordeel, dan van d'een ende dan van d'ander zyde. Ende de victorie, nu wel drie uren ghestreden zijnde, stont seer twyfelachtich, beyde de partyen vermoeyt ende t'eynden adem wesende: ooc mede perplex ende bedwelmt, te meer, door dat zy (zijnde van weder zyden meestendeel al oude ervaren soldaten) bewesen ende ghedaen hadden, wat manheydt, verstandt ende wetenschap konde by brenghen: daer beneffens dat hare lichamen (midts zy dien dagh seer luttel oft niet vele ghegheten oft gedroncken hadden, door arbeydt ende vermoeytheydt) soo wel geheel nedergheslaghen waren, als hare ghemoeden, ghenoegh van beyde de partyen. Prince Maurits in desen twygelachtighen standt des Ga naar margenoot+ strijdts, bewees boven alle andere groote resolutie, voorsichticheydt ende manheyt, alomme ghestadigh zijn selfs presenterende, betoonende zijn voorsichtichtich beleyt, soo in het rallieren van de wijckende ende vluchtende, als van nieuws die troupen moet te geven, tot nieuwen aenval oft ontset van de zyne: daer het noot dede alomme roepende zy moesten vechten ofte de Zee in drincken: zy souden hem bystaen, hy wilde persoonlijck met zynen jonghen broeder Hendrick Frederick hun voorgaen: hun casket op't hooft, het roer in de handt, bereydt om daer met haer te leven ofte te sterven. Over d'ander zyde vertoonde Ga naar margenoot+ hem meermaels den Eertshertoghe selve voor zijn troupen ofte slachordre, op ende af rydende, de zyne vermanende ende aenvoerende, onder andere met de Ghemutineerde selve vechtende, ende wert met een hellebarde in zijn aensicht ghequetst, rydende om bekent te wesen sonder helmet. Den Admirant dede oock in't beghin groot devoir, om zijn volck wel aen te voeren, ende zijn peerdevolck aen te setten, die heur daer nae niet ten besten ghequeten en hebben: ende onder dien werdt hy van den peerde ghereden, overloopen, bekent ende ghevangen, Ga naar margenoot+ ende zijn Ruyteren liepen schandelijck uyten slach. In het leste, nae datter seer dapper over beyde zyden gestreden was geweest, heeft Prince Maurits de victorie verkreghen, ende des Ga naar margenoot+ Eertshertoghen volck werdt alomme geslagen ende ghevanghen. Onder de ghevanghene behalven den Admirant waren verscheyden Colonellen ende Capiteynen, oock mede ettelijcke van des Eertshertoghs Hofghesin: ende diversche van aensien verslaghen. Die Vereenichde Landen ende Prince Maurits stont die victorie oock diere. Ende nae de beste reeckeninghe die men maken conde, worden de dooden van hunder zyde gheschat op ontrent duysent mannen, ende ontrent de seven hondert ghequetste: die smorgens ghebleven waren, waren ontrent neghen hondert: Soo dat der Vereenichde Landen haer verlies gherekent werdt ontrent twee duysent mannen: ende van den Eertshertoghs zyde, werden op het veldt ende die in de vlucht daer doodt laghen ghetelt over de vijfentwintich hondert, behalven die in de morasschen mochten versmoort wesen, ende die van de wonden storven. Daer werdt ghenomen alle des Eertshertoghs gheschut dat daer was, ende mede wederghekregen de twee stucken des morgens verloren met alle de verloren vaendelen. Meer werden tot Prince Maurits ghebrocht, alle des Eertshertoghs afgenomen vaendelen, tot hondert vijf in ghetale, mette groote vane van de Ghemutineerde, ende eenighe vier Cornetten van de Ruyterye, de welcke in den Haghe ghesonden werden, ende in het Hof opghehangen. Prince Maurits na de victorie onder Oostende Ga naar margenoot+ vertrocken, weder toeruste om Nieupoort te belegheren. Maer de inghesetene des landts de saecken beneerstigende, de stadt Nieupoort van als versien ende met volck beset hebben. Hier door heeft Prince Maurits best gedocht zijn geschut dat hy hadde begonnen te planten, weder | |
[pagina 310]
| |
wech te nemen: ende daghelijcks vernemende van veel krijchsvolck datter uyt Walschlandt op de beene was, ende nae den Eertshertogh toequam, ende die stadt wesende versien, afstandt van het belegh te doen, ende brack over sulcks zijn Legher, ende trock weder op nae Oostende den 18 Julij: alwaer hy bestont het fort Isabella te belegheren, waer uyt dapper weer gedaen Ga naar margenoot+ werdt. Derhalven gheen voordeel in Vlaenderen siende, heeft het fort Albertus doen afbreecken ende raseren, ende heeft allenskens zijn peerden ende volck ghescheept nae Zeelandt, ende is vertrocken ontrent den lesten Julij, de stadt van Oostende van krijchsvolck versien hebbende.] Van hier was gheboren Cornelis Schepper, Heer van Eecke, ende Raedtsheer van State onder Keyser Carel den vijfsten, een seer gheleerdt man, wel sprekende in veel talen, soo dat hy door zyne deucht ende gheschicktheyt van leeghen staet tot hooghen graedt is ghekomen. Oock is hier gheboortich gheweest Joos Clichtovius, seer gheleerdt ende vernaemt Ga naar margenoot+ Theologe ende Mathematijck, de welcke veel weerdighe stucken heeft gheschreven. Anderhalve myle van Nieupoort nae Duynkercke staet de heerlijcke ende schoone Abdye van Sint Bernaerdts orden, op de Duynen gheleghen: aldaer een seer fraeye ende vermaerde Librye is van allerley boecken in alle konsten ende wetenschappen, in verscheyden spraken, met veel texten ende oude originalen vlytichlijck aldaer bewaert, ende vermanens wel weerdich. |
|