Hoe hoort het eigenlijk?

Conversatie.

Werkelijk conversatie is als een gracieus balspel, waarbij de medespelenden beurtelings de bal kaatsen en ontvangen.

Conversatie is de uitwisseling van gedachten, opvattingen, ervaringen e.d.

En uitwisselen beteekent: beurtelings in ruil geven voor wat de ander schenkt. Hieruit blijkt dus, dat een conversatie een gesprek is, waaraan twee of meer personen deelnemen.

De ondervinding leert ons dat het geenszins overbodig is om hierop nog eens extra den nadruk te leggen: Hoe vaak zien (en hooren) wij niet dat een enkele persoon bijna voortdurend alleen aan het woord is zonder de overige leden van het gezelschap een kans te geven zich te laten hooren.

Dit is een grove zonde tegen de étiquette en helaas een vrij algemeene ook.

Zij, die veel te vertellen hebben en dit doen ook, d.w.z. vlot, geestig en onderhoudend, mogen zich als zij op welgemanierdheid aanspraak willen maken, nimmer geheel en al van het gesprek meester maken.

Het ergste is, dat dezulken zonder zich in het minst rekenschap te geven van hun onwellevendheid, meestal prat gaan op hun vermeende conversatie talenten, die veelal niet anders zijn dan in ijdelheid geconfijte breedsprakerigheid.

Zij, die teveel praten zondigen eerder tegen de étiquette dan zij, die te weinig praten omdat-zij-niet-weten-wat-zij-zeggen-moeten. Een groot aantal menschen waagt zich niet in gezelschap omdat zij er als een berg tegenop zien om met onbekenden en zelfs met bekenden een gesprek te moeten voeren.

[p. 83]

Ik wou maar, dat ik praten kon - zeggen zij, maar het is niet praten dat zij moeten leeren.

Zij moeten heel iets anders leeren: Zij moeten leeren niet voortdurend aan zichzelf te denken en aan den indruk, dien zij op anderen maken.

De beste raad voor hen, die verlegen zijn om een onderwerp van gesprek is: Leest de couranten en tijdschriften, niet alleen de gemengde berichten, maar de advertenties, de politiek, het boekennieuws, de medische rubriek, het hoofdartikel, kortom alles.

En zij, die dezen raad opvolgen en dan met overdreven bescheidenheid beweren: Ja maar ik ga geen meening verkondigen over dingen waarvan ik toch geen verstand heb, dezulken behoeven slechts te bedenken, dat de meeste menschen zichzelf o zoo gaarne hooren praten. Alles wat zij hebben te doen is feitelijk alleen maar de anderen op gang te brengen en dit kan men niet beter doen dan een onderwerp op het tapijt te brengen en te vragen hoe de andere (de anderen) daarover denken.

Men behoeft slechts te zeggen Ik heb onlangs gelezen over.... (het doet er niet toe wat het is) ik zou er zoo graag iets meer van weten. Weet U soms hoe dat in zijn werk gaat? Of: bent U daarmede misschien op de hoogte? Of men vraagt naar het nieuwste boek of het laatste tooneelstuk, waarover in de courant geschreven wordt.

Heeft men hetzelf gelezen resp. gezien dan kan men zijn meening geven, heeft men het een niet gelezen en het andere niet gezien, dan vrage men of iemand anders wel zoo gelukkig was en of men er eens iets van wil vertellen. Ook de film is een dankbaar onderwerp. Men bega echter niet de fout anderen te vergasten op een uitvoerig verslag van den geheelen inhoud van boek of film. Het getuigt niet van innerlijke beschaving wanneer iemand uit een gezelschap een onderwerp aansnijdt dat voor een of meer der aanwezigen hetzij onbegrijpelijk, hetzij pijnlijk is.

Vooral met onderwerpen over politiek en godsdienst zij men uiterst voorzichtig anderen niet te kwetsen.

Zij, die de kunst van converseeren meester zijn zullen het gesprek onopzettelijk zoo weten te leiden, dat alle aanwezigen de gelegenheid krijgen iets in het midden te brengen over een onderwerp, dat speciaal hen interesseert. De zakenman prate in gezelschap nimmer over zakelijke aangelegenheden.

De volleerde gastvrouw zal nimmer toestaan, dat aan haar tafel

[p. 84]

een twistgesprek ontstaat of dat een der gasten zich geheel en al meester maakt van het gesprek. De kunst van converseeren eischt voor alles een zekere mate van zelfbeheersching, die wij allen noodig hebben om ons tijdig ervan te weerhouden al te lang te praten over dingen, die (wanneer wij er ons maar even goed rekenschap van geven) alleen en uitsluitend belangrijk zijn voor ons.

Vertelt b.v. een jonge moeder op geestige wijze over de wandaden van haar vierjarigen bengel dan zal iedereen daar graag naar luisteren omdat zij geestig vertelt, maar de feiten op zichzelf interesseeren vrijwel niemand. Dat dient zij niet uit het oog te verliezen.

Evenmin als wij er toe zouden komen een vrijgezel een paar babysokjes cadeau te doen, moest het in ons op komen een vrijgezel te onthalen op de heldenfeiten van onze baby.

De moeder, die onuitputtelijk is in de verhalen van de knapheid en de begaafdheid van haar spruiten, bereikt een tweeledig doel (dat zij zich zeker niet gesteld heeft!). Ten eerste: Dat zij haar toehoorders tot wanhoop brengt en ten tweede: Dat iedereen spontaan het land krijgt aan de modelkinderen, die aldus zwaar gehandicapt door het leven moeten gaan dank zij het onverstand van hun moeder.

De regels van de conversatie eischen: dat intieme onderwerpen van gesprek vermeden worden. Evenals uitvoerige beschrijvingen van ziekte, operaties en dergelijken, dat men nimmer in gesprekken met vreemden of oppervlakkige bekenden dieper inga op persoonlijke moeilijkheden, tekortkomingen, gebreken enz.

Dat uitgesproken kritiek - hetzij lovend of hekelend - op eigenschappen, uiterlijk, kleeding enz. van de aanwezigen worde vermeden evenals het noemen van en het vragen naar prijzen. Dat men niet eindeloos over een en hetzelfde onderwerp blijft doorgaan. Dat men niet al te abrupt van onderwerp verandert, hetgeen als een stille terechtwijzing zou kunnen worden opgevat. Dat men nimmer iemand rondweg tegenspreekt; uitdrukkingen als: Dat is niet waar! Of: Het is heel anders, of: U heeft ongelijk! dienen ten alle tijde te worden vermeden.

Hiervoor in de plaats kan men zeggen: Het spijt mij wel, maar ik kan het niet geheel met U eens zijn of: Het lijkt mij dat de zaak eigenlijk een weinig anders is e.d. Als zéér onopgevoed geldt, dat iemand, die iets niet goed verstaan heeft zegt: Wat? of nog erger:

[p. 85]

Watte? of: Wat ister? In de plaats daarvan zegge men: Wat blieft U? of Pardon, ik heb U niet goed verstaan.

Humor is een kostelijke gave en een schitterend juweel in de conversatie. Hoe verleidelijk het ook is, de lachers op z'n hand te hebben: Men vermijde overal en ten allen tijde zich vroolijk te maken ten koste van anderen.

Zich vroolijk maken ten koste van een of meer der aanwezigen is buitengewoon onbeschaafd.

Doch ook de afwezigen dienen gespaard.

Conversatie eischt niet alleen zelfbeheersching, maar ook een ruime mate van tact.

Tegen een echtpaar over hetwelk scheidingspraatjes circuleeren, prate men bij voorkeur niet over scheiding en alwat daarbij komt, tegen een zieke prate men niet over begrafenissen, dood, operaties en dergelijke. Tegen zwakken en herstellenden zegge men niet: Gunst ik schrik van je uiterlijk! Het lijkt overbodig dat alles te zeggen en toch is het dat niet.

Iets wat ten allen tijde vermeden dient te worden is het voeren van een gesprek dwars door een ander gesprek heen, wanneer men zich in een klein gezelschap bevindt. Het geldt voor zeer onbeleefd - wanneer twee personen samen praten en een derde toeluistert - als vierde met den luisterenden persoon over een geheel ander onderwerp een apart gesprek te beginnen.

In een groot gezelschap zullen zich vanzelf groepjes vormen.

Tenslotte stelt de kunst van converseeren nog een groote en belangrijke eisch: De gave van te kunnen luisteren. Wie kan luisteren, met volle overgave en aandacht, met wegcijferen van de eigen persoonlijke belangen, die verstaat reeds voor vijftig procent de moeilijke kunst van converseeren.

Zij, die deze gave bezitten, weten door een enkele opmerking, een uitroep, een vraag, den verteller aan te sporen.

Het was de jonge vrouw, die nooit iets te vertellen had, maar die de kunst van luisteren in de perfectie verstond, van wie de oude professor zeide: ‘Dat is eindelijk eens een vrouw met wie men verstandig praten kan!’

Zij, die zich willen toeleggen op de conversatie, dienen zich dus allereerst te oefenen in de zoo moeilijke kunst van belangstellend luisteren.

Maar dat is niet het eenige geheim van een prettig causeur te zijn, er is nog een klein geheimpje en dat is: het belangstellend vragen

[p. 86]

naar die onderwerpen waarvan men zeker is, dat zij de tegenpartij na aan het hart liggen: vraag een lieve oude dame naar haar kleinkinderen, een werkende vrouw naar haar werk, een verwoed sportliefhebber of -hebster naar de laatste wedstrijden en de behaalde successen en alle ijdele menschen naar hun persoonlijk oordeel omtrent het eerste het beste onderwerp van den dag en gij zult spoedig naam maken als iemand, die zijn gezelschap ten volle waard is!