Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

30A. 1602 april 1. Van Janus Gruter.¹

S[alutem] p[lurimam dico].

Grotium cur amarem, erat causa non simplex. Patrem noveram olim in Academia Batavum.² Videbam filium patrissantem, imo, quod utrique votivum est, pr(ae)ire patrem. Pro eo ergo quo sum animo in amicorum prolem, in litera(s) et virtutem, non potui quin tacita observareris a me dignatione; nec id solum, etiam affectum meum prodii, impatientem latere diutius, ad d[ominos] Vulcanium,³ Bertium,⁴ Scriverium,⁵ Tibi id adeo pretium magni, ut dignatus luxuriare in laudes meas toto divinorum carminum segete.⁶ Quid ni enim sic voces, quos nemo scribat nisi Musis et Gratiis, etiam⁷ et Pallade et Mercurio praeeuntibus. Eo munere quam me tibi addixeris, quid aut cur dicam? Res ipsa loquitur. Doleo solum nihil esse in me quo huic tuo beneficio, ut cum Plauto loquar, redhostiam.⁸ Quod unum possum, dedo tibi dedicoque in solidum hanc animam, hunc animum: quem sane inter cultores tuos si admiseris, dabo operam experiaris hominem non omnino ingratum quique in hoc suo exilio, vix pristini nominis umbra, vero tamen pretio aestimet dona benevolentium. Et id tibi, mi Groti, sufficiat, dum Fortuna novercalem remota vultum rotam suam vertet; quodsi ante defungar, at dole potius quam querare meam vicem, qui quaesita omni occasione exolvendi non dico sed testandi debitum, eam non inveni. Id facies spero, neque enim possit aliter tam bene natus, tam bene educatus proximusque eis qui me beneficiis suis ita circumcingunt ut oculos attolere non audeam aut vocem: Scaligerum puto ac Dousam, quorum heic lectissimis suis versibus et Latina

1 Hs. Rotterdam, GA, handschr. verz. inv. no. 524: a, eigenh. oorspr. Janus Gruter(us) (De Gruytere) (1560-1627), afkomstig uit Antwerpen, jurist, filoloog en Neolatijns dichter, vestigde zich na vele omzwervingen te Heidelberg, waar hij geschiedenis doceerde en ook het beheer over de Bibliotheca Palatina voerde (NDB XVII, p. 238-240).

2 Volgens het Album studiosorum Acad. Lugd. Bat. I, kol. 1 schreef ‘Johannes de Groot Delfensis’ zich op 5 februari 1575 als derde student aan de Leidse universiteit in. Gruter ontbreekt in de immatriculatielijsten, maar het staat vast dat hij in november 1577 lidmaat van de Academie was (H.J. Witkam, Immatriculatie en recensie in de Leidse Universiteit van 1575 tot 1581, Eerste stuk (tekst), Leiden 1975, p. 17, 20 en 23).

3 Bonaventura Vulcanius doceerde sinds 1581 Latijn en Grieks aan de Leidse Academie.

4 Janus Gruter en Petrus Bertius hadden te Leiden samen ten huize van de hoogleraar Hebreeuws Hermannus Rennecherus (Reynecherus) gewoond. Voor de betrekkingen tussen Gruter en Petrus Bertius, sinds 1593 subregent van het Leidse Statencollege, zie L.J.M. Bosch, Petrus Bertius (1565-1629), p. 24.

5 Petrus Scriverius studeerde sinds 6 augustus 1593 aan de Leidse universiteit (Album studiosorum Acad. Lugd. Bat. I, kol. 36).

6 Op verzoek van Bonaventura Vulcanius schreef Grotius in 1601 een omvangrijk lofdicht voor Gruter (‘Orbis supremi pignus’), dat gedrukt werd in Gruters Inscriptiones antiquae totius orbis Romani, in corpus absolutissimum redactae, Heidelberg, ‘ex officina Commeliniana’, 1602-1603. Vgl. no. 14 (dl. I); BG no. 256; Dichtw. I 2a 2, p. 130-139, en W. Port, Hieronymus Commelinus 1550-1597. Leben und Werk eines Heidelberger Drucker-Verlegers, Leipzig 1938, no. 213.

7 Een vouw in het briefpapier maakt de lezing van dit woord onzeker.

8 Vgl. Plautus, Asinaria 377.

[p. 24]

et nostrate lingua scriptis me honestiorem reddere nunquam intermittit,⁹ quamvis silentem; iste ab alto illo diorum fastigio ac dignitatis mea causa descendit ad aerumnam plus quam Herculeam, concinnandi indices in Inscriptiones.¹⁰ Haec beneficia intererat seculi sciri omnibus toto orbe. Id ego cum nequeam, vos quos meliore aspectu dignatum est caelum, facite vel exempli causa.

Sed iam abrumpo cum voto meus maneas perpetuo, ut ego tuus. Scribendi ad me occasio certissima est, si committantur literae Amsterodami Johanni Commelino.¹¹

Tuus omni studio atque observantia,
Gruterus.

9 Janus Dousa's gedicht op Gruters uitgave van de Latijnse inscripties sluit de lange rij lofdichten die aan de uitgave vooraf gaat. Nederduitse poëzie van Dousa op Gruter is evenwel niet bekend (C.L. Heesakkers, Janus Dousa en zijn vrienden, p. 38).

10 Josephus Justus Scaliger, de drijvende kracht achter Gruters uitgave van de inscripties, vervaardigde 24 systematische indices die ongeveer 200 foliopagina's beslaan (A. Grafton, ‘J.J. Scaliger's indices to J. Gruter's Inscriptiones antiquae’, in: Lias 2 (1975), p. 109-113).

11 De Inscriptiones antiquae totius orbi Romani werden uitgegeven door de Heidelbergse drukker Hieronymus Commelin. Na diens dood zette Jan I Commelin (1548-1615), koopman en uitgever te Amsterdam, met andere verwanten de Heidelbergse drukkerij voort en onderhield zo nauwe contacten met Gruter, die nog andere uitgaven door deze firma liet verzorgen. Zie C.P. Burger Jr., ‘De boekverkoopers Commelin te Genève, Heidelberg, Amsterdam en Leiden’, in: Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen 9 (1911), p. 145-176; C.P. Burger Jr., ‘Amsterdamsche boeken op de Frankforter Mis 1590-1609’, in: Het boek 23 (1935-1936), p. 192; J.G.C.A. Briels, Zuidnederlandse boekdrukkers en boekverkopers in de Republiek der Verenigde Nederlanden omstreeks 1570-1630..., Nieuwkoop 1974, p. 252-253.

Francfurti, extemplo tertio ante Pascha die 1602.¹²

Habes hic Martialem nostrum,¹³ quem censurae tuae subiicio.

12 Gruter was gewoon zijn brieven naar de Juliaanse kalender te dateren. Pasen viel volgens deze kalender in 1602 op 4 april. Zie Chr. de Paepe. ‘Une lettre inédite de Janus Gruterus à Hadrianus Marslarius’, in: Humanistica Lovaniensia 29 (1980), p. 239-241.

13 M. Valerius Martialis, Epigrammaton libri XV, emend. a Jano Grutero, Frankfort aan de Main 1602.

Adres: Clarissimo praestantissimoque domino Hugoni Grotio, i[uris]c[onsulto] et philologo et poetae non e multis, ut et amico.