Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7247. 1645 januari 13. Van P. Pels.¹

Mijnheer,

U. Exc.^cie hebbe vor 8 daegen lest geschreven;² daer en is niet sund[erlich]es gepasseert.

De conferencie in matteri van religie in Polen is dor sijne Mayesteyt weder hervat en tegens 20 Augusto de uytschrijvinge gedaen³ achttervolgens inliggende bescheet.⁴ Die van de gereformeerde gesintheyt vinden daer swaricheyt inne, alsoo sij van de Ausborgse confessie gesepareert worden, onder wiens vleugelen sij in de Preuysse landen verstaen van die confessie te wesen en daervan gesepareert wordende onderdruckinge vreesen. De questie compt mij vor als de differencie van den uythangenden schilt van een ossen- ofte coyenhooft; per provisie sijn die arme sociniaenen⁵ vor uyt en hoe is 't mogelijck dat tuschen die twee verbitterde ossen- en coyecoppen wat goets sall konnen gemackt worden: d'een is onnutt tot eenigen goeden en d'ander geneygt tot allen quaden. Ick en sien daer niets goets van te maacken. Den tijt sall leeren en watter passeert sall ick u. Exc.^cie adviseeren.

Ick verlange uytermaeten naer het succes van Engelandt.⁶ Die presbittrale vergaderinge, daer en hebbe ick ten aensien van Engeland niet alleen quaet gevoelen van,⁷ maer vreese dat van dien rooc in Nederlandt overvliegen sall.⁸

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 16(1645, 2). Eigenh. oorspr.

2 Zie de brief van Pauwels Pels, dd. 6 januari 1645 (no. 7232).

3 Koning Wladislas IV plaatste zijn handtekening onder de convocaties voor het godsdienstgesprek te Toruń (Stadtbibliothek Frankfurt am Main, Flugschriftensammlung ‘Discursus politici’, Frankfort 1930, p. 230-231 en p. 235-236). Op 28 augustus 1645 sprak de Poolse kanselier Jerzy Ossolińsky in het stadhuis van Toruń de openingsrede uit (Jobert, De Luther à Mohila, p. 388-392).

4 De bijlage ontbreekt.

5 De sociniaan Jonas Schlichting (1592-1661) bleef buitengesloten van de ‘fraterna collatio seu colloquium charitativum’ van katholieken, lutheranen en calvinisten (Jobert, De Luther à Mohila, p. 233-237 en p. 388).

6 Koning Karel I had ‘The humble desires and propositions for a safe and well-grounded peace, agreed upon by the mutual advice and consent of the Parliaments of both Kingdoms, united by Solemn League and Covenant, to be presented to his majesty’ op 24 november/4 december in ontvangst genomen. Drie dagen later overhandigde hij de ‘commissioners for peace’ een brief waarin hij de hoop uitsprak: ‘that God will so work upon the hearts of all persons concerned, that even this application, such as it is, upon further thought and consideration, may produce some good effects ...’ (The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 309-312, en CSP Ven. 1643-1647, p. 157-161).

7 De synode in de Westminster Abbey. De ‘Assembly of Divines’ streefde naar een hervorming van de Anglicaanse kerk in de geest van de besluiten van de synoden van Dordrecht (1618-1619) en Alès (1620) (The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 312-313).

8 In zijn brief van 6 januari 1645 (no. 7232) sprak Pauwels Pels over de strijdbare calvinisten en vroeg zich daarbij af: ‘sauden die lieden die soo obstinaet sijn well extraordinaire corr(espon)dencie in den hemell hebben?’

[p. 340]

Mij wort van Warschauw⁹ geschreven dat met den eersten eenen Polsen buschop¹⁰ in ambassade sall gesonden worden naer Vrancrijck ome voorts te stellen het hauwelijck met madame de Nevers¹¹ aen sijne Mayesteyt van Polen.

Wij hebben hier varsche brieven te waeter uyt Sweden, die confirmeeren de antredinge in de regeringe van de coniginne tot eendrachtegh contentement van het gantse rijck.¹² Ooc mandaeten aengeslagen, daermede verboden wort alle gaude gallonen en passamenten, ooc gaude, silvere, sijde en garne spellwarcken.¹³ Anders is het hier nogh in goede ruste, niet sonder vreese dat de tractaeten tuschen Sweden en Polen swaer vallen sullen.¹⁴ U. Exc.^ciën gevoelen saude ick garne weeten over de saacke van Engelandt.

Ick blijve, mijnheer,

u. Exc.^cie ootmoedigen diener,
P. Pels.

9 De Franse diplomaat Nicolas de Flécelles (Flesselles), graaf van Brégy, bracht het nieuws dat koning Wladislas IV genegen was een huwelijk te sluiten met een Franse prinses (A.S. Radziwiłł, Memoriale III, p. 189-190, en Lettres Mazarin II, p. 121).

10 De Ermlandse bisschop Wacław Leszczyński en Krzysztof Opaliński, ‘woiwode’ van Poznań, ondernamen in augustus 1645 de reis naar Parijs (A.S. Radziwiłł, Memoriale III, p. 216 en p. 218).

11 Prinses Maria (Louise-Marie) van Gonzaga (1612-1667), dochter van hertog Karel I van Nevers en Mantua, had haar introductie als huwelijkskandidate te danken aan Domenicus (Claudius) Roncalius, resident van koning Wladislas IV in Parijs (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. 279-280 en p. 300, en Tallemant des Réaux I, p. 584-592 en p. 1191-1200).

12 De rijksdag te Stockholm en de troonsbestijging van koningin Christina op 7/17 december 1644.

13 De Zweedse rijksraden hechtten op 10/20 december hun goedkeuring aan het edict tegen gouden en zilveren versierselen (Svenska Riksrådets Protokoll X (1643-1644), p. 680).

14 De vrees voor de ontbinding van het Zweeds-Poolse wapenstilstandsverdrag van Stuhmsdorf (Sztumska Wieš) van 2/12 september 1635. Koning Wladislas IV had het liefst de jonge Zweedse koningin als echtgenote aan zijn zijde gezien (no. 7021 (dl. XV)), maar zijn avances werden in Stockholm niet serieus genomen (no. 7088, en Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. XXVI-XXVII en p. 26).

3/13 Ianuario 1645, Dansick.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 7 Febr. 1645.