Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

7033. 1644 september 5. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Nudiustertius Amstelodamo redux² repperi litteras tuas XXVII Augusti ad me datas, pro quibus novisque inibi contentis gratias tibi ago maximas. Valde mihi placent litterae Suedorum ad legatos caesareos,³ et sane omnis procrastinationis culpa in eos reiicienda est qui aut mediatorem invenire aut sine mediatore pacisci nolunt.

De Anthologia cum amicis egi; offert editionem Blavius, sed eum qui indicem componat adhuc desideramus. Putat Blavius eo induci posse Sorberium, qui id alias non negavit quidem, sed nec absolute addixit.⁴ Recepit Blavius se cum ipso latius acturum, ideoque mihi urgendus erit, sed vereor ut tantum velit promittere quantum alter sibi deberi putabit. De privilegii obtinendi difficultate miror, quasi vero qui non est communionis romanae catholica non possit scribere,⁵ aut ita scripta sub eius nomine legi non debeant. Scio hoc apud nostros calvinistas saepe usu venire,⁶ sed romanenses, imprimis Gallos, prudentiores credideram quam ut magis quis scriberet, quam quid scriberetur respicerent.

Heri in ecclesia ex publicis precibus intellecto graviter aegrotare dominum Utenbogardum eodem die sub vesperam ipsum decumbentem accessi,⁷ et triduo tantum de-

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 321. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 7017, beantw. d. no. 7047.

2 Afgelopen week hadden Willem de Groot, zijn vrouw Alida Graswinckel en hun zonen Johan en Jacob een bezoek aan Amsterdam gebracht; zie no. 7024.

3 De brief van de Zweedse gevolmachtigden aan de keizerlijke gevolmachtigden Johann Weichard, graaf van Auersperg, en Johann Baptist Krane, dd. 29 juli/8 augustus 1644; zie nos. 6996 en 7022, en Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 300-302. In de Republiek circuleerde de brief in een Latijnse en Nederlandse versie: ‘Literae legatorum Suecicorum, Dn. Baronis Oxenstierna et Domini Johannis Salvii ad legatos Caesareos, Dn. Comitem ab Avverberg et Dn. Doctorem Krane’ en ‘Missive, ghesonden van de Sweedsche Ambassadeurs aen de Keysersche, op 't achter-blijven van de Algemeene vrede, tot Munster, gedruckt na de Francoysche Copije’ (Knuttel, Cat. v. pamfl. nos. 5099 en 5100).

4 De Amsterdamse drukker-uitgever dr. Joan Blaeu hield zich slecht aan zijn beloften. In juni had hij met Willem de Groot reeds gesproken over het plan om de Franse protestant Samuel Sorbière in te schakelen bij het persklaar maken van Grotius' Anthologia Graeca (BG no. 534).

5 Het nieuws over de weigering van de Franse kanselier Pierre Séguier om aan de Parijse drukker Sébastien Cramoisy een privilege te verlenen voor de uitgave van Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum, Parijs 1644 (BG no. 1137) was ook de Parijse raadsheer Claude Sarrau ter ore gekomen. In een brief van 26 augustus aan de Haagse hofpredikant André Rivet schreef hij: ‘M^r le Chancelier jusques à present refuze d'accorder ce privilege parce que M^r Grotius n'est pas dans la communion Romaine; encores que plusieurs de ladite communion l'ayent veu et asseuré qu'ils n'y avoient rien trouvé qui peust deplaire à Rome. Cependant le public et le particulier souffrent en ce retardement: mais tost ou tard nous les verrons estant un oeuvre achevé et qui n'est blasmé de personne’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 361).

6 Vgl. Chr. Sepp, Het staatstoezicht op de godsdienstige letterkunde in de Noordelijke Nederlanden, Leiden 1891.

7 De remonstrantse predikant Johannes Wtenbogaert (* Utrecht 11/21 februari 1557) overleed op zondag 4 september 1644 (Biogr. Lexicon voor de Geschiedenis van het Ned. Protestantisme II, p. 464-468).

[p. 715]

cubuisse intellexi, ex catharri ut videtur defluxu, quem secuta sunt alvi evacuatio et vomitus. Ego ipsi tuo nomine salutem detuli, rogans ecquid nuntiari tibi vellet, ad quae ille voce admodum debili ‘dic’, inquit, ‘domino legato’, quod bis cum repetiisset, reliqua absolvere non valuit; ego intermisso aliquanto tempore iterum idem cum rogarem, addidit ‘ego opprimor’, atque ita ipsum interpellare desii. Amici qui aderant, testabantur eum nudiustertius cum multis multa locutum, professum insuper se paratissimum ad commutandam hanc cum meliore vitam, et pias quasdam meditationes memoriter recitasse.⁸ Medicus negabat eum febre laborare, et tamen pulsum semper vix, aliquando non sentiri, quod ille soli naturae defectui imputabat, omni vero dolore carere asseverabat. Ego eum in eo statu repperi quo parentes nostros paucis ante obitum horis,⁹ atque ita morti propinquum non dubitans discessi. Nunc vero intelligo eum paulo ante medinoctium animam Deo creatori reddidisse et fuisse fere extrema ista verba quae de te mecum locutus est.

Publica non adtexam; ea enim ex aliis melius intelliges. Illud unum pro comperto quidam referunt, inter Suedos et Danum mediatorem fore Bavarum.¹⁰

De arca nihildum certi comperi;¹¹ si quid comperero scribam. Interea Deus omnipotens te, tuam, tuos, nostros diu servet incolumes,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

8 Vrienden openbaarden de laatste gedachten van de oprichter van de Remonstrantse Broederschap in het pamflet 'Sekere brief inhoudende een kort verhael van sommige Godvruchtige propoosten die ... Johannes Vtenbogaert, in sijn uyterste gesproken heeft: Daer op hij den IIII Septemb. des Jaers 1644 in den Heere is ontslapen ... Tot Rotterdam, gedruckt bij Joannes Naeranus ... anno 1644. Volgens Knuttel, Cat. v. pamfl. no. 5142, was deze brief waarschijnlijk van de hand van Jacobus Batelier, oudste predikant van de remonstranten te Den Haag.

9 Het sterfbed van Jan de Groot († 3 mei 1640) en van Aeltgen Borre van Overschie († 20 januari 1643); zie no. 4647 (dl. XI) en nos. 6045 en 6056 (dl. XIV).

10 Hertog Maximiliaan I van Beieren begon afgunstig te worden op de militaire steun die de keizer aan de koning van Denemarken verleende. De rol van bemiddelaar wilde hij niet op zich nemen; wèl bleef hij geïnteresseerd in een spoedige terugkeer van het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, naar de Habsburgse landen; vgl. Doc. Boh. VII, p. 132-133 no. 381.

11 De speurtocht naar de boekenkist waarin Grotius op 22 maart 1621 uit zijn Loevesteinse kerker was ontsnapt.

Raptim. Hagae, V Septembris natali regis Galliarum,¹² 1644.

Utenbogardo hoc extemporaneo epigrammate parentavi.¹³

12 Koning Lodewijk XIV was op 5 september 1638 geboren.

13 Een lijkdicht van de hand van Willem de Groot werd afgedrukt in het pamflet ‘Sekere brief’; supra, n. 8.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suede, à Paris. Port 16 s.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 13 Sept.

En in dorso: 5 Sept. 1644 W. de Groot.