Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 636]

6493. 1643 oktober 24. Aan [P. Spiring Silvercrona].¹

Den hertoch van Orleans ende mijnheer den prins sijn hier, den hertoch van Anguien te Saverne.² 't Secours 'tgeen dat den marescal de Guebrian sal ontfangen, sal sijn tot 4000 te voet, 2000 te paerd.³ De ambassadeurs naer de paix sijn eindelijck vertrocken te landewaert,⁴ monsieur Godefroi over zee, hebbende de titel van conseiller d'Estat.⁵ Brieven van den cardinael Mazarin nae Romen⁶ sijn onderschept door gemaskeerde personen omtrent Lions. De meuterie in Rouargue⁷ neemt niet af, maer gaet voort in Auvergne; sij hebben de stat van Rodes becomen. Den marescal de Castillon heeft sesduysent man bij Vervyn.⁸ Men spreeckt van de commercie te herstellen tusschen Vranckerijck ende Spaignie. De heer de Noyers wil geen schriftelijcke afstant geven van sijne staed van secretaire d'Estat aen monsieur de Tillières, die deselfde bedient.⁹ Hij hoopt verandering in het hof gelijck noch meer anderen. De coniginne heeft becomen tot haer onderhoud 't incomen van Bretaigne, Alenson ende Bourbonnois. Men meent den viscomte de Turaine¹⁰ ende Gassion¹¹ sullen sijn maresceaux de France¹² ende dat den coning met reformatie van de militie sal konnen profiteren twee millioenen.

1 Het origineel dat vermoedelijk weer een copie is van een niet teruggevonden nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 24 oktober 1643, is verloren. Copie (zonder adres en ondertekening), afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 3 november 1643).

2 De zoon van de prins van Condé, Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, was op 17 oktober in Phalsbourg (tussen Sarrebourg en Saverne) gearriveerd. De volgende dag kwam het eerste contact van zijn leger met de Frans-Weimarsen van maarschalk Guébriant tot stand (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 232-233).

3 Het hulpleger, bestaande uit 2600 ruiters en 4000 infanteristen, onder bevel van Josias Rantzau, bereikte op de 20^ste oktober de garnizoensstad Saverne (Episodes Guébriant, p. 364-365).

4 De Franse gevolmachtigde, Abel Servien, graaf van La Roche-des-Aubiers, verliet Parijs op de 20^ste oktober. Tegen het einde van de maand zouden hij en zijn collega Claude de Mesmes, graaf van Avaux, in Charleville-Mézières aan boord gaan van een schip dat hen naar de Republiek zou brengen.

5 Op 20 oktober had Grotius het delegatielid Théodore Godefroy voorzien van een introductie bij Nicolaes van Reigersberch (no. 6488). Een lang verblijf in de haven van Calais zorgde ervoor dat het Franse delegatielid pas op 15 november in Den Haag verscheen; zie Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 132.

6 Mogelijk een brief aan zijn Romeinse vertrouwensman kardinaal Alessandro Bichi; vgl. Lettres Mazarin I, p. 362-363.

7 De ‘croquants’ waren door het leger van Bernard de Nogaret de La Valette, hertog van Epernon, uit hun vrijplaatsen in de Rouergue gejaagd (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 209-211, en Lettres au chancelier Séguier I, p. 576-578).

8 Maarschalk Gaspard III de Coligny, hertog van Châtillon, herstelde de Franse verdedigingslinies in Picardië en Champagne (Lettres Mazarin I, p. 447).

9 Michel Le Tellier had in april van dit jaar de uitnodiging aanvaard om staatssecretaris François Sublet de Noyers op te volgen.

10 Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, verliet het front na de inname van Trino. Op 16 november ontving hij de waardigheid van ‘maréchal de France’ (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 122 en 124).

11 Jean, graaf van Gassion, was gewond geraakt tijdens een aanval op de muren van Thionville. Op voorspraak van de hertog van Enghien mocht hij op 17 november de maarschalksstaf in ontvangst nemen.

12 Triomfantelijk schreef Claude Sarrau op 21 november 1643: ‘Enfin nous avons eu deux mareschaux de France de la Religion, monsieur le vicomte de Turenne et monsieur Gassion’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 137).

[p. 637]

Den paus is sieck,¹³ alsmede heel seer den hertoch van Beyeren.¹⁴ Men spreeckt vannieuws van den eertshertoch Leopold gouverneur te maacken van Nederlant.¹⁵ Men segt ons dat den marquis de Bressé heeft becomen dertien schepen van Biserta.¹⁶ Men sal hier niet aentrecken 't vangen van Montaigu gedaen bij het parlement van Engeland, alsoo denselve Montaigu niet en is geweest in 't gevolg van den Franschen ambassadeur, maer gedeguiseert gehoopt hadde met monsieur Gressy naer den coning van Engelant te passeren.¹⁷ Men segt vorder dat den coning van Spaignie wedergekeert is naer Madrit ende dat Piccolomini Lerida belegert.¹⁸

Hertoch Karel heeft hier weder een gedeputeerde¹⁹, soo doet oock den landgraf van Darmstad.²⁰ Vele billetten werden geworpen tegen den cardinael. In 't land van Armignac sijn dertien pachters gedoot bij de gemeente.²¹ Valois, een edelman van den hertoch van Beaufort, is in 't Palais Royal gevangen,²² weder losgelaeten ende belast te vertrecken.²³ De hertoginne van Chevreuse ende van Mombason sijn belast verder te vertrecken. Den cardinael de Medices²⁴ werdt gesegt door macht van wapenen sich paus te willen maacken, wanneer Urbanus sal sijn gestorven. Piccolomini werd gesegt te hebben twintichduysent man ende een brugge over de riviere Cinqua.

13 Paus Urbanus VIII, geboren in 1568, zou in de morgen van de 29^ste juli 1644 komen te overlijden.

14 Hertog Maximiliaan I van Beieren (1573 - † 27-9-1651). In de Gazette 1643, no. 133, dd. 24 oktober 1643, werd alleen gesproken over een bezoek dat hertog Karel IV van Lotharingen onlangs aan het hertogelijk hof in München had gebracht.

15 Leopold Wilhelm, aartshertog van Oostenrijk, was in 1642 al de favoriete kandidaat voor de opvolging van de op 9 november 1641 gestorven gouverneur don Ferdinand van Oostenrijk. In 1646 ging de wens van koning Philips IV in vervulling (Doc. Boh. VII, p. 46 no. 83; Correspondance de la Cour d'Espagne; Les affaires des Pays-Bas III, p. 456, p. 459 en p. 593).

16 De Noordafrikaanse havenstad Bizerte. Na de slag voor de kust van Cartagena (begin september) meden de Spanjaarden angstvallig een confrontatie met de vloot van Jean-Armand de Maillé, markies van Brezé, hertog van Fronsac.

17 De Engelsman Walter Montaigu, abt van Saint-Martin bij Pontoise, had in Dover het schip van ambassadeur Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, verlaten. Na een begroeting van de aldaar aanwezige ‘maître d'hôtel ordinaire de la Reine’ Cressi (Gressy) toog hij met brieven van de Franse koningin naar het koninklijk hof te Oxford. Bij het passeren van Rochester (11 oktober) werd hij door soldaten van het Parlement gearresteerd (CSP Ven. 1643-1647, p. 30, en Lettres Mazarin I, p. 421-423).

18 Koning Philips IV had vóór zijn vertrek uit Zaragoza de zojuist gearriveerde veldheer Ottavio Piccolomini in vertrouwen genomen (Doc. Boh. VII, p. 49 no. 98). Bij die gelegenheid werd gesproken over een nieuwe campagne aan de andere zijde van de rivier de Cinca (Gazette 1643, no. 134, dd. 24 oktober 1643).

19 ‘Le Luxembourg’, het paleis van Gaston van Orléans en Margaretha van Lotharingen, werd druk bezocht door vrienden en familieleden van hertog Karel IV van Lotharingen.

20 Landgraaf Georg II van Hessen-Darmstadt vroeg zowel in Parijs als in Stockholm (no. 6452) begrip voor zijn dynastieke belangen. Van kardinaal Jules Mazarin kreeg de landgraaf op 24 november 1643 de vrijblijvende toezegging dat de Franse gevolmachtigden ter vredesconferentie rekening zouden houden met zijn verlangens (Lettres Mazarin I, p. 465).

21 De belastingoproer in het zuiden van Frankrijk.

22 Valois (Valesius) diende waarschijnlijk in de garde die tot voor kort onder bevel stond van Edme, graaf van La Châtre; zie no. 6446.

23 Kardinaal Jules Mazarin rustte niet voordat alle vrienden van François de Vendôme, hertog van Beaufort, en medestanders van de ‘importants’ Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse, Marie d'Avaugour de Bretagne, hertogin van Montbazon, en Charles de l'Aubespine, markies van Chasteauneuf, van het hof waren verdreven (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 176-183).

24 Kardinaal Carlo de' Medici, oom van groothertog Ferdinando II van Toscane.

Bovenaan de copie staat: Paris, den 24 October 1643.