Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6247. 1643 juni 6. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Apud reginam regentem sermones audio habitos,² alios de indutiis, alios de pace. In pace nemo est qui non magnas prospiciat difficultates. Sunt qui proponunt ut tractus Ruscinonensis et Atrebatensis, qui inter postrema sunt avulsa a regno Galliae, maneant penes Galliam, contra vero rex Galliae ius abdicet vetus ac sepultum in Navarram. Valde intricatum est negotium Catalaniae. Nam et Catalanos plerosque Gallici imperii taedet et Gallos non minus custodiae Catalanorum, ita ut sint inter Gallos qui ultra optent ut Catalani a se deficiant, ne aut oneri sint in bello, aut paci impedimento. De Portugallia futurum puto quod de Batavis factum est pace Verbinensi.³

Guebrianus nihildum agit, et ea re non immerito offenduntur Hassici.⁴ Dux Anguianus in Hainaviam intravit; metuunt nonnulli ne circumveniatur hinc a Melone, inde a Beckio. Sed et ipsi supplementa advenient, et Batavi, ut puto, partem abstrahunt hostium.⁵

Dux Vendocinensis apud reginam regentem multum laborat ut regi Angliae subveniatur. Et puto id futurum si rex rebus ipsis ostendat se sibi et propinquis suis melius velle

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 147; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 295 no. 483. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 81. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6248).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 6 juni 1643 (no. 6246).

3 De vrede van Vervins, op 2 mei 1598 tussen Frankrijk en Spanje gesloten. Dit voorbeeld haalde Grotius aan om te benadrukken dat Frankrijk al meer dan eens haar bondgenoten - in casu: de Republiek - in de steek had gelaten.

4 Landgravin Amalia Elisabeth van Hessen-Kassel vond het niet wenselijk dat haar manschappen opgeofferd werden aan de belangen van het Frans-Weimarse leger (Episodes Guébriant, p. 321).

5 Het Staatse leger startte zijn campagne pas op de 20^ste juni (Het Staatsche leger IV, p. 135).

[p. 316]

quam Hispano. Abnuit autem rex ille approbare⁶ indictionem pecuniarum factam a parlamento adversus Hibernos, ideo quod antehac pecuniis sub eo nomine indictis usi sunt contra se. Dicuntur autem regii victoriam reportasse de iis qui Bamborgi obsidionem volebant perrumpere.⁷ Ii vero qui sub Essexio sunt, apud Readingam seditiose agere, quod ultra mensem stipendia ipsis debeantur. Esse autem eos equites ter mille, pedites duodecies mille. Pontificios autem Hibernos audimus non potuisse adduci ad recipiendas indutias et multos ab illis protestantes caesos ad Blanchenhillam.⁸

Qui belli rerum periti sunt, iudicant Hispanos qui sunt in Belgica multum peccasse, primum quod hoc tempore hostilia ipsi coeptarint, deinde quod pugnarint priusquam Beckius copias suas Meloni addidisset, postremo quod si pugnare vellent non pugnaverint antecedente vespera, cum fessi essent ab itinere Galli. Sed maximum omnium fuit peccatum, quod regimen equitatus auferre voluerint Buquoio eaque re et ipsum et amantem ipsius equitatum offenderint.

Sultanus Turca, altera prole auctus virili, dicitur classem habere paratam navium longarum LXXX, aliarum XXX. Qui de Sicularum civitatum defectione⁹ sparsi hic fuerant rumores, orti videntur a cardinali Mazarino, qui ipse Siculus spe talium se hic utilem ostentare voluit. Sed et inter Riceliaci chartas repertae dicuntur quae faciles ostentent vias perpellendi ad defectionem ab Hispano Mediolanenses et Neapolitanos; miror non addi et Americanos.

Nondum liquet qui hinc ituri sint ad pacem. Multi commendant Bassompetram, egregie functum legationibus apud Anglos, Rhaetos et apud ipsos Hispanos, unde secuta sint pacta Mousoniana.¹⁰ Velint multi adiungi ei Servianum,¹¹ secretarium antehac Status unum e quatuor, nunc ab exsilio reversum, virum sane magni iudicii. Lomeniacus, dictus antehac Villauclerius, nunc comes Brienae,¹² creditur rediturus ad officium secretarii Status, quod antehac habuit et magno vendidit. Eremitae qui antehac contra ducem Vendocinensem testati fuerant, nunc testantur se vi tormentorum ex iussu cardinalis ad mendacium adactos. Dandelotius, mareschalli Castilonaei filius, qui se romanensi ecclesiae addidit, accepit a regina commendante hoc principe Condaeo XII millia francicorum et dignitatem mareschalli castrensis. Milleraius adhuc ad aquas est Borbonias, exspectans quem exitum capturae sint res aulicae, quae novas mutationes videntur portendere. Princeps Condaeus coniugium molitur inter ducissam Esguilloniam, cuius invidiosae sunt opes, et comitem Brionium, qui in gratia est apud Aurelianensem ducem, effecitque ut Esguil-

6 Het copieboek Dresden geeft: ‘abrogare’.

7 Bij de verdediging van Banbury (ten noorden van Oxford) verloren de parlementsgezinden 400 manschappen (CSP Ven. 1642-1643, p. 274).

8 De ‘extraordinaire du III juin’ van de Gazette 1643 (zie no. 6246 n. 3) geeft de plaatsnaam ‘Ballinekille’ (= Ballynakill).

9 Het gerucht betrof in de eerste plaats de verovering van de haven van Gaeta; vgl. no. 6226.

10 François, baron van Bassompierre, de in januari 1643 uit de Bastille ontslagen ‘maréchal de France’, had in de jaren twintig missies ondernomen naar Engeland, Spanje en Zwitserland. Aanvang 1626 legde hij aan de in Solothurn bijeengekomen landdag de Franse voorstellen ter bevordering van de vrede in Graubünden voor. Zijn voorwaarden kregen de instemming van de meerderheid van de afgevaardigden, zodat daarmee de weg geopend was voor het vredesverdrag dat op 5 maart 1626 te Monzón door de Franse ambassadeur in Spanje en de ‘conde-duque’ geratificeerd werd (Vogel-Fechter, Eidgen. Abschiede V, 2, 1, p. 451-456, en V, 2, 2, p. 2123-2129).

11 Abel Servien (1593-1659), graaf van La Roche-des-Aubiers, markies van Sablé, staatssecretaris van oorlog 1630-1636, had al eerder kandidaat gestaan voor een plaats in de Franse delegatie ter vredesconferentie; vgl. nos. 5436 en 5438 (dl. XII), en O.A. Ranum, Richelieu and the councillors of Louis XIII, p. 100.

12 Henri-Auguste de Loménie (1595-1666), heer van La Ville-aux-Clercs (Villau-clair), na 1638 graaf van Brienne, staatssecretaris sinds 1615. Na een periode van inactiviteit hervatte hij zijn werkzaamheden. Op 15 juni nam hij na betaling van 500000 ponden de taken over van Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, staatssecretaris voor buitenlandse zaken (O.A. Ranum, o.c., p. 68-69; Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 64 en 68, en Mémoires de Brienne I, p. 106-114).

[p. 317]

lonia admissa sit ad salutandam reginam et Aurelianensis uxorem.¹³ Praefectura Arverniae duci Aurelianensi reddita est et decretum ea de re relatum in acta parlamenti. Vivunt dux et uxor eius in palatio reginae quondam matris, quod Luxemburgicum dicitur.¹⁴ Duci Bulionio pro Sedano compensatio offertur.

Fama est venturum huc ducem Carolum sub fide ducis Aurelianensis. Regina regens promisit protestantibus huius regni salva fore quae antehac facta fuere edicta idque se publicaturam relatum prius in parlamenti acta. Creditur et imminutura onera salis et vini ut plebi gravia. Melos quindecim hominum millia habere dicitur, dux Anguianus plus paulo et exspectare accessiones. Principes Italiae prope omnes papae significarunt se, nisi rem cum Parmensi transigat, tranquillitati Italiae non defuturos. Princeps autem Thomas, cura de arce Dertonensi aut omissa aut desperata, in urbem venit Taurinorum. Haec interim habemus, dum novas res parturit haec aula.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, Sublimitati tuae det consilia optima cum prosperis eorum successibus,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

13 De prins van Condé was de mening toegedaan dat de schatten die Richelieu zijn nicht Marie-Madeleine de Vignerot, hertogin van Aiguillon, had toegedacht, beter op hun plaats waren in het paleis van zijn zoon Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, en diens echtgenote Claire-Clémence de Maillé-Brezé. Tegen deze achtergrond is het vreemd dat de prins het oor leende aan het voorstel om de hertogin te koppelen aan een huisvriend van de hertog van Orléans; vgl. Tallemant des Réaux I, p. 308-309 en p. 984-988; Mémoires de madame de Motteville II, p. 9-10, en Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 76.

14 Na hun hereniging betrokken Gaston van Orléans en Margaretha van Lotharingen ‘le Luxembourg’, het paleis dat in 1615 door Salomon de Brosse voor Maria de' Medici was gebouwd.

Lutetiae, XXVII‹I› Maii/VI Iunii 1643.

Vidi patruum novi regis, ducem Aurelianensem, commendavi ei res nostras. Dixit se perstiturum in consiliis et amicitiis fratris defuncti. Feceram et foederum mentionem, sed de iis ille nihil.

Nova¹⁵ coniuratio detecta est in Catalania contra Gallos et, ut quidam aiunt, contra vitam Mottae Odincurtii; multi capti, multi qui elapsi sunt, relegati. Armantur Barcinone a Gallis naves longae decem. Dux Carolus, qui Sirici est, inde hic quendam de suis misit. Halerius hic e vulnere sanatur. Adversus mareschallum Bressaeum multae surgunt querelae. Tortosae Hispani habere dicuntur pedites mille quingentos, equites quingentos, Fragis milites mille trecentos. Dux Anguianus cepit arces Barlamontium et Aismeriam in Hainavia ad Sambram. Hispani Cameraci praesidium augent. Scoti nihil adhuc movent pro parlamentariis Angliae.

15 Het copieboek Dresden geeft: ‘Nunc’.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Miscellanea nova de pluribus Europae regnis, potissimum de Gallicorum ministrorum conatibus.